^DeAndereKrant

Huibrecht Boluijt (57) begon zijn loopbaan als gymnastiekleraar, in de verwachting dat hij intensief met leerlingen kon optrekken en zo een gids- en coachfunctie kon vervullen. “Dat viel tegen: in de praktijk was ik vooral bezig met lesmethodes afdraaien”, vertelt hij. Daarom besloot hij psychologie te gaan studeren, een vak waarin hij meer verdieping vond en écht het contact met mensen kon aangaan. Sinds twintig jaar heeft hij zijn eigen praktijk.

Regelmatig schreef Boluijt columns op social media, voor vaktijdschriften en websites over wat er speelt in de maatschappij: van de opkomst van de woke­ideologie tot corona en klimaatangst. Het inspireerde hem tot het schrijven van het boek Wat gebeurt hier?, een bundeling psychologische beschouwingen over een samenleving die versneld in verandering is geraakt. “Het is mij opgevallen dat mensen weinig zicht hebben op hun eigen psychologisch functioneren en niet goed in staat zijn hun eigen gedrag te analyseren. Daarom heb ik een aantal thema’s uitgewerkt, zoals de betekenis van kennis en hoe emoties worden gevormd.”

In zijn boek onderzoekt hij hoe zowel individuen als de samenleving uit balans zijn geraakt. De weg naar herstel ligt in het herontdekken van onze menselijke waarden en in ontmoetingen, waarin kwetsbaarheid en empathie centraal staan, zo stelt hij.

Van mening verschillen is niet erg. Je hebt die ander nodig om een ander perspectief aangereikt te krijgen en je geest vrij te houden van verstarring. Kijk om je heen en je ziet één grote verstarring, of het nu gaat om oorlog, prikken of het klimaat. We zeggen dat we bereid zijn te luisteren naar die ander, maar dat dóen is heel wat anders. En als je een ander perspectief inneemt, word je verguisd omdat het een bedreiging is voor het ego. Als therapeut leer ik dat je jezelf moet dwingen tot een neutrale houding. Dat is echt een opgave, waarbij we de ander nodig hebben om te spiegelen.

Dat is inderdaad een grote uitdaging. Het betekent niet dat je jezelf naar de slachtbank moet laten leiden op het moment dat je een ander geluid verkondigt. Mijn ervaring is dat als je een opponent treft en zegt: ‘Ik ben alleen maar nieuwsgierig naar jouw idee, ik wil jou niet overtuigen. Misschien kun je mij wijzen op mijn blinde vlekken’. Dan gebeurt er iets in de ontmoeting met de ander, waardoor die zich veilig kan voelen.

Toch denk ik dat dit de enige weg is tot verbetering. Dit heeft namelijk een olievlekwerking. Als ik zeg: ‘Ik ben van de ontmoeting en de mildheid en heb de ander nodig om op mijn blinde vlekken te wijzen en mij in mijn argumentatie te overrulen’, dan neem ik wel degelijk de vrijheid dat ook bij de ander te doen. Het gaat er alleen om dat je altijd streeft naar de ontmoeting, om met de ander in debat te blijven. Dat gaat bij ON en Blckbx prima vind ik. Er wordt scherp gedebatteerd, maar op een respectvolle manier. Zo blijf je overeind in elke discussie.

Je kunt heel duidelijk kritisch stelling nemen, maar in de persoonlijke ontmoeting altijd zoeken naar verbinding. Het is de kunst mildheid met directheid te combineren, zoals een goede therapeut dat doet. Dat houdt in dat je alles kunt zeggen vanuit neutraliteit en begrip voor de ideeën van de ander. Op het moment dat de ander zich veilig en gerespecteerd voelt, is die persoon bereid jouw argumenten in overweging te nemen. Je komt er niet als je blijft roepen: ‘Dit zijn de feiten, dat vind ik’! En als het twee voor twaalf is, kantelt de geschiedenis zichzelf. Uit onderzoek naar degenen die leefden tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam naar voren dat 90 procent de stille middengroep was, 5 procent in verzet kwam en 5 procent heulde met de vijand. Die percentages heb je nog steeds. Het gaat erom dat we er in het huidige tijdsgewricht alles aan blijven doen om die 90 procent te benaderen met mildheid.

Tijdens een familiefeestje werd ik aangesproken over de laatste vaccinatieronde. ‘Het is me wat, met die vaccinaties. Dan worden de anti-vaxxers weer wakker, want vaccineren zou slecht zijn. Nou, ik sta weer in de rij’. Dan zeg ik: ‘Oh, da’s mooi. Je gaat voor de zesde of zevende booster. Wat mij dan opvalt is dat veel mensen toch wel last hebben van zo’n prik. Overigens respect dat je dat doet, want iedereen moet zelf beslissen.’ Door iemands keuze te respecteren, creëer je veiligheid. Dat is anders dan wanneer je zegt: ‘Niet doen!’

Als ik belerend doe, acteren mensen op mijn gedrag. Dan denken ze: ‘Hij weet het beter, wat een eikel’ of ‘wat een anti-vaxxer’. Zo iemand gaat niet over zichzelf nadenken. Op dat familiefeestje viel het gesprek even stil. Dan laat ik gebeuren wat er gebeurt. Het grootste deel van de aanwezigen blijft stil en begint ergens anders over. Dat is goed, dat betekent dat je ze zware kost hebt meegegeven die ze niet uitspugen naar jou. Het zit in hun systeem, je hebt iets met zorg en liefde overgebracht.

Als ik dat doe, gooi ik meteen de deur dicht. Maar waarschuwen en beargumenteren is wel waar ik naartoe wil bewegen. Belangrijk is dat die ander zelf de keuze maakt. Dan zeg ik: “Gelukkig leven wij in een land waarin iedereen mag kiezen. Dat was in coronatijd wel anders. Trouwens, je hoort meer over de gevolgen van het vaccinatiebeleid. Raar dat je er in bepaalde media niks van hoort.” Naast hun ideeën heb ik de mijne gelegd. Dan gaan drie van de tien mensen nadenken, de andere zeven niet. Overtuigen werkt niet, we moeten veranderen via voelen. Dan opent zich het vermogen op een andere manier te kijken naar de eigen domheid of koppigheid of de scherpte van de ander.

Dat is een goeie. Dan zeg ik: in de geschiedenis werden andersdenkenden vaker weggezet als ‘raar’ of ‘complotdenker’. Denk aan de heksenverbrandingen bij vrouwen: dat waren vaak kritische, creatieve en autonome vrouwen, die in staat waren de maskers van het kwaad te lichten. Dat werd niet gezien. Onlangs was ik bij De Waag in Oudewater, waar vroeger uit heel Europa ‘heksen’ werden gewogen. Er hingen pamfletten met het opschrift ‘bescherm ze’. In gesprek met de gids, zei ik: ‘Dat was me wat, die vrouwen werden op de brandstapel gegooid, omdat ze kritisch konden denken.’ Hij zei: ‘En nu zien we dat weer.’ Ik dacht: Nu gaat hij gaat het zeggen, Blckbx, ON en De Andere Krant moet je niet gaan verbieden. Maar wat zei hij? ‘Als Blckbox, De Andere Krant en die fascisten aan de macht komen, gaan we het weer doen’. Ongelooflijk hoe iemand hierbij komt. Ik dacht: volgens mij ga je nu voorbij aan de essentie van de poster. Die vrouwen van toen moesten juist een stem hebben.

Dat is de complete blinde vlek. Met vrede kwam het idee dat we consensus en democratie moeten nastreven. Op het moment dat er consensus is bereikt, mag er blijkbaar geen nieuw licht schijnen. De mens van nu is niet meer in staat te bezinnen op een manier waarop je hoort te bezinnen. Nu betekent het vooral: mijn ‘ik’ moet tot zijn recht komen. Maar de grootse bedreiging voor dat ‘ik’, zit in jouzelf. Kijk om je heen wat er gebeurt in Gaza en Libanon. Mensen nemen alleen maar anderen de maat. De massamens kan alleen collectief denken en kijkt niet meer kritisch naar zichzelf. Hij beweegt mee met de NOS en reclames. Maar het begint bij onszelf, in het klein.

Ik geloof niet in de absolute waarheid, tenzij het natuurkundige wetmatigheden zijn. Met het ervaren van de realiteit kijken we door onze eigen emotionele bril. We hebben een conceptueel wereldbeeld, onze ratio, opgebouwd op basis van emoties. Ontmoetingen zijn ook altijd een emotionele zaak. Als het lukt je echt open te stellen, ben je in staat al die inscripties, concepten en schema’s te herlabelen en kunnen we naar elkaar toegroeien. De enige waarheid is dat de waarheid niet bestaat. Als je dat erkent, ben je in connectie met de ander. ‘Wakker’ is een label dat je iedereen op kunt plakken. Ik denk dat de enige wakkere mens degene is die zichzelf aan durft te laten spreken, die in staat is alle perspectieven te onderzoeken en heel zijn hart open te zetten.