AI-storm zet filmindustrie op zijn kop: “Dit verandert alles”
Erick Overveen | Datum: 10 juni 2025
Beeld: Leon Baaren aka The Artoonist
Films die jaren aan productie en miljoenen euro’s kostten, worden nu gemaakt voor nog geen tiende van het budget
Op het filmfestival van Cannes in mei gingen voor het eerst in de geschiedenis AI-gegenereerde films in première. Het leidde tot staande ovaties én onderdrukte paniek. Producers, scenaristen en acteurs keken ademloos toe hoe hun ambacht voor hun ogen werd gedeconstrueerd. Films die tot voorheen jaren aan productie en miljoenen euro’s kostten, worden nu gemaakt voor nog geen tiende van het budget met een laptop, een prompt en een handvol algoritmes. Tientallen filmproducties zijn al stopgezet. “We zijn voor het eerst niet langer afhankelijk van wat een camera ziet”, zegt AI-regisseur Dave Clark uit Hollywood tegen De Andere Krant. “AI stelt ons in staat om direct vanuit taal te creëren — vanuit herinneringen, ideeën, zelfs dromen. Voor een tiende van de kosten. Dit verandert alles!”
AI rukt op in domeinen waarin mensen tot voor kort als onvervangbaar golden. De filmwereld, ooit een bastion van menselijke creativiteit, blijkt allesbehalve immuun voor deze revolutie. Hollywood schudt op zijn grondvesten. De ene rel volgt op de andere. The Last Screenwriter, een film geschreven door ChatGPT, werd na protesten van scenaristenvakbonden geboycot wegens het promoten van AI als vervanger van de schrijver. De film The Brutalist kwam onder vuur te liggen nadat uitlekte dat grootschalig gebruik van AI-effecten geheim was gehouden voor cast en crew. Tyler Perry, een invloedrijk Amerikaans regisseur en studiobaas, annuleerde een uitbreiding van zijn studio’s ter waarde van 800 miljoen dollar nadat hij kennis had gemaakt met Sora — een AI-tool van OpenAI die via tekst filmische scènes genereert. Het lijkt erop dat volledige filmploegen ander werk moeten gaan zoeken.
In Cannes ging het dit jaar alleen maar over AI. De Amerikaanse regisseur Darren Aronofsky — bekend van Pi, Requiem for a Dream en Black Swan — verraste Cannes met zijn nieuwste project: Ancestra, een AI-hybride film, geproduceerd via zijn nieuwe studio Primordial Soup, die zich volledig toelegt op kunstmatig gegenereerde cinema, in samenwerking met Google DeepMind en Flow, de AI-tak van Google. Google’s nieuwe wapen: Veo 3, een razendsnel videomodel dat op basis van één prompt complete scènes genereert. Tik in: ‘Sunset in Paris, lovers arguing at a café table’, en je krijgt een scène die oogt alsof hij door een ervaren filmploeg is gedraaid. Er komt geen camera aan te pas. Geen cast. Geen crew. Geen lichtmensen, geen setbouwers, geen geluidsmensen. Niet voor niets worden de sociale media sinds eind mei overspoeld met korte levensechte filmpjes gemaakt met Veo 3 — van droomsequenties tot nepdocumentaires, van politieke deepfakes tot hyperrealistische scènes met overleden beroemdheden. Niet langer van echt te onderscheiden.
De sciencefictionfilm The Courier van regisseur Yip Wei-Chen die op Cannes werd gepresenteerd, maakte gebruik van Kling 2.1, een geavanceerde AI-tool uit China. De hoofdrol wordt vertolkt door Lili, een volledig AI-gegenereerd personage. Tijdens de première op het filmfestival zei Wei-Chen over haar: “Ze is geen actrice, maar een digitaal ontwerp, gegenereerd op basis van honderden gezichtsmodellen en stemlagen. Ze kijkt je aan, knippert met haar ogen, en voelt op een bizarre manier levensecht. Het is bijna eng.”
Opschudding was er ook rond de film Poetin: A Life in Shadows — een AI-biopic die de Russische president tot leven wekt met hyperrealistische deepfakes van zijn jeugd, KGB-jaren en machtsopkomst. De film bevat scènes waarin een jonge Poetin persoonlijke trauma’s beleeft, bevelen uitvoert in Tsjetsjenië en tijdens een fictieve ontmoeting met George W. Bush zijn ideologische breuk met het westen uitspreekt. Geen archiefbeelden, maar synthetisch materiaal, zowel geloofwaardig als angstaanjagend realistisch. Critici spreken van digitale oorlogspropaganda. Diplomaten waarschuwen dat de film spanningen kan aanwakkeren tussen Rusland en het Westen. De zorgen gaan hier verder dan kwesties als auteursrecht: wat gebeurt er met waarheid, geschiedenis en geopolitieke stabiliteit wanneer AI op deze schaal realiteit kan simuleren — en manipuleren?
De Britse filmmaker Dave Clark, medeoprichter van het technologiebedrijf Promise, geldt momenteel als een van de meest visionaire stemmen binnen de AI-cinema. Zijn korte film Battalion, over de enige zwarte eenheid die op D-Day landde op Omaha Beach, maakte vorig jaar al furore in Hollywood. Maar het was Another — de eerste hybride narratieve shortfilm die live-action combineert met AI-gegenereerde beelden — die hem definitief op de kaart zette. De première op Cannes Next 2024 leverde meteen vergelijkingen op met The Jazz Singer (1927): destijds de eerste geluidsfilm, het symbool van een technologische omwenteling.
“Voor het eerst in de filmgeschiedenis,” zegt Clark tegen De Andere Krant, via Skype, “zijn we niet langer beperkt tot wat een camera kan registreren. AI maakt het mogelijk om direct te creëren vanuit taal — vanuit ideeën, herinneringen, zelfs dromen. Dat zet alles op zijn kop.”
Waar de legendarische The Jazz Singer in 1927 het startschot gaf voor de geluidsfilm, luidt Another het AI-tijdperk in: onomkeerbaar. Clark gebruikt AI niet als effect, maar als een soort tweede lens. Zelf spreekt hij liever van ‘augmented authorship’: geen vervanging van de filmmaker, maar een uitbreiding – een katalysator voor radicalere technologiekunst. Hij zegt dat hij met acteurs samenwerkt in plaats van ze te vervangen. “Ik werk nadrukkelijk mét acteurs — niet in plaats van hen. Zij brengen emotie, nuance en improvisatie. De AI vergroot hun mogelijkheden, maar vervangt hen niet.” In zijn films, die regelmatig viraal gaan op X, mengt hij het fysieke spel van acteurs met AI-gegenereerde achtergronden. Special effects, motion capture, stemmenwerk en door AI geschreven scènes vloeien samen tot een nieuwe vorm van verhalen vertellen. De traditionele filmset komt daar niet meer aan te pas.
“Ik heb geen klassieke set”, zegt Clark, “maar wel een creatieve werkvloer in een Hollywoodstudio. Daar werken we in kleine, multidisciplinaire teams — met acteurs, prompt engineers, stemkunstenaars. Het is minder logistiek, maar niet minder menselijk. In plaats van twintig mensen die wachten op licht, heb je maximaal vier, vijf mensen die ideeën genereren, corrigeren en sturen.” De rol van de acteur verandert hierdoor wezenlijk. “Ik zie een nieuw soort performer opstaan”, zegt hij. “Iemand die naast fysiek spel ook begrijpt hoe zijn digitale dubbelganger werkt. AI vraagt om bewustzijn: wat geef je weg? Wat hou je zelf? Je bent niet langer alleen acteur, je wordt mede-regisseur van je digitale identiteit.”
Niet alle filmmakers delen Clarks optimisme. De Nederlandse regisseur Martin Koolhoven, bekend van Brimstone en Oorlogswinter, zegt desgevraagd tegen De Andere Krant: “Ik vind de AI-esthetiek momenteel echt vreselijk. Maar het wordt natuurlijk met elke stap beter. Tegelijkertijd vind ik het allemaal vooral nog enorm frustrerend: je hebt als regisseur nog veel te weinig controle.” Zijn kritiek raakt aan een fundamenteel punt: AI genereert beelden, maar is (vooralsnog) slecht stuurbaar. Waar Clark AI ziet als een ‘tweede lens’, ervaren anderen het als een systeem met een eigen, moeilijk te temmen beeldtaal.
De Writers Guild of America (WGA) verzet zich tegen de AI-tsunami. De vakbond van scenarionschrijvers spreekt van een “creatieve roof” door AI. Veel AI-modellen, zoals die van OpenAI, Google en Meta, zijn getraind op miljoenen webteksten, scripts, boeken en andere auteursrechtelijk beschermde werken, vaak zonder toestemming. “Onze scripts vormen de bouwstenen van hun datasets”, aldus WGA-woordvoerder Maya Levinson, “maar we worden er niet voor betaald”. Ook de Directors Guild of America (DGA), de vakbond van regisseurs, stelt vragen over auteurschap: als een AI een scène componeert op basis van het werk van David Fincher, Martin Scorsese, Quentin Tarantino of Stanley Kubrick, wie is dan de regisseur?
Glenn Close, achtvoudig Oscar-genomineerde actrice, uitte tijdens een panel haar diepe zorgen: “Wat wordt de waarheid als zelfs verdriet, twijfel en liefde door een machine worden gegenereerd?” Ook actrice Tilda Swinton liet zich kritisch uit: “AI neemt niet alleen ons werk over, het neemt onze ziel over”.
Clark ziet het anders. “Ik begrijp hun zorgen, maar de angst dat AI ‘de ziel’ vervangt is gebaseerd op een misverstand. AI produceert niets op zichzelf. Het is gereedschap — en dat gereedschap weerspiegelt wat wij erin stoppen. Net als een camera. Als verdriet, twijfel en liefde leeg aanvoelen in een AI-film, is dat niet omdat AI dat niet kan brengen, maar omdat de makers het niet goed aansturen.”
Regisseur Steven Spielberg noemde AI-cinema op het festival simpelweg “fake”. Dave Clark spreekt dat tegen: “Cinema ís al illusie. AI maakt die illusie alleen radicaler. De vraag is niet of het waar is — maar of het iets waarachtigs blootlegt. AI kan dat nu voor ons nog realistischer maken.”
Nu AI-filmmaken dankzij tools als Kling 2.1, Veo 3 en Runway een nieuwe versnelling heeft bereikt, stapelen de ethische dilemma’s zich op. Wat gebeurt er als overleden acteurs postuum tot leven worden gewekt – niet uit herinnering, maar uit code?
In 2024 barstte een controverse los rond Alien: Romulus, waarin Ian Holm – de in 2020 overleden acteur die in Alien (1979) de androïde Ash speelde – met AI werd gereconstrueerd. Zijn stem en gezicht verschenen opnieuw op het witte doek, met toestemming van zijn weduwe. Critici zoals actrice Scarlett Johansson spraken in Variety van “digitale grafschennis: een emotioneel beladen deepfake, gemaskeerd als een vals eerbetoon”.
Dave Clark erkent dat de AI-revolutie nieuwe ethische vragen oproept. “Mag je een acteur na zijn dood nog laten optreden — zonder zijn stem, toestemming of ziel? De dood mag geen contractueel detail worden.”
Jonge acteurs tekenen inmiddels contracten waarin ze hun gezicht, stem en lichaam afstaan “voor toekomstig gebruik in alle media”. Deze clausule bij Netflix en Disney+ betekent dat zij volledig digitaal kunnen worden gekloond. Filmstudio Marvel scant nieuwe acteurs volledig in 3D, inclusief stem en mimiek. Officieel als “back-up”, maar dankzij hyperrealistische AI kunnen studio’s deze digitale dubbelgangers overal inzetten — in elke scène, taal of tijdperk. Eén handtekening, en je bent voor eeuwig beschikbaar.
Onder druk van president Trump stemde het Amerikaanse Congres vorige week in met een federale wet die alle AI-wetgeving van de vijftig Amerikaanse staten voor tien jaar lang blokkeert. Dit is gedaan om ‘innovatie niet te belemmeren’, maar ruim vierhonderd kunstenaars, onder wie Paul McCartney, Ben Stiller en Aubrey Plaza, slaan alarm. Ze vrezen dat techbedrijven straks vrijelijk hun werk kunnen gebruiken — zonder betaling of toestemming.
In de EU geldt sinds februari de AI Act. Die bepaalt dat bedrijven auteursrechtelijk werk pas mogen gebruiken als ze daar expliciet toestemming voor hebben. Dat biedt kunstenaars meer bescherming, maar zet Europa en de Europese filmindustrie op een zichtbare achterstand in de mondiale AI-wedloop.
Opvallend is dat meerdere films in Cannes zelf fungeren als toekomstwaarschuwing voor wat komen gaat. 404: Humanity Not Found toont een toekomst zonder mensen, waarin AI de wereld bestuurt. In Ghost Labor worden menselijke arbeiders vervangen door synthetische entiteiten die efficiënter, gehoorzamer en goedkoper zijn. De symboliek is ironisch: films die gemaakt zijn door AI waarschuwen voor de gevolgen van kunstmatige intelligentie.
Cannes 2025 voelde als een keerpunt in de filmgeschiedenis. AI is geen gimmick meer, geen tool voor Silicon Valley-nerds. Het is een volwaardige filmcreator geworden — sneller, goedkoper, efficiënter. Maar als we straks lachen om een digitale Cary Grant of huilen bij een synthetische Meryl Streep, hebben we dan gewonnen of verloren?
Megawindturbines die de leefomgeving van mens en dier verpesten‚ ‘nulemissiebeleid’ waardoor ondernemers de stad niet meer in kunnen met dieselbusjes‚ smart city-apparaten zoals 5G‚ wifi-trackers en sensoren in lantaarnpalen die de privacy en gezondheid van burgers aantasten‚ wateroverlast als gevolg van ‘vernattingsbeleid’‚ wolven die recreatie onmogelijk maken‚ de komst van oefenterreinen voor Defensie — op allerlei manieren wordt de leefomgeving van burgers bedreigd. Steeds meer mensen komen hiertegen in verzet. Ze spreken in bij raadsvergaderingen of zetten acties op touw om de controle over hun omgeving terug te pakken.
Wij zijn ervan overtuigd dat burgers op lokaal vlak veel kunnen bereiken. Zeker als we verbinding maken met elkaar. Daarvoor is deze nieuwe rubriek bedoeld. Hierin belichten wij wekelijks een lokaal initiatief waarmee burgers zich teweerstellen tegen plannen die hun leefomgeving aantasten. Alle initiatieven zullen bij elkaar worden gebracht op een aparte website van De Andere Krant (in ontwikkeling). Wij hopen dat mensen hierdoor elkaar weten te vinden en niet zelf steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden.
Ben jij bezig met een lokaal initiatief waarvoor je aandacht wilt vragen en dat ook voor mensen elders in het land relevant is? Neem dan contact op met de redactie: redactie@deanderekrant.nl o.v.v. De Grote Verbouwing.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
