Amerikaanse instanties sluiten link vaccins en autisme niet langer uit
Toine de Graaf | Datum: 3 december 2025
Robert F. Kennedy jr. (rechts) en senator Bill Cassidy voorafgaand aan een hoorzitting van de Senaatscommissie voor Volksgezondheid, Onderwijs, Arbeid en Pensioenen
RIVM ontkent mogelijkheid link zonder wetenschappelijke onderbouwing
Het is misschien wel het allergrootste medische taboe: de mogelijke link tussen vaccins en autisme. Wereldwijd wijzen gezondheidsautoriteiten elk verband van de hand. Tot vorige week, toen in de VS de dijk brak: de CDC, vergelijkbaar met het RIVM, verkondigt nu op zijn website dat de bewering “vaccins veroorzaken geen autisme” niet is gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. De koerswijziging leidt tot veel opwinding. Het RIVM laat weten niets te gaan veranderen aan de website Rijksvaccinatieprogramma.nl.
Op 19 november paste de Amerikaanse CDC op zijn website de paragraaf over vaccinveiligheid aan, na een opdracht hiertoe van Robert Kennedy, minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken in de VS. De nieuwe boodschap: “De bewering ‘vaccins veroorzaken geen autisme’ is geen op bewijs gebaseerde bewering, omdat studies de mogelijkheid dat zuigelingenvaccins autisme veroorzaken niet hebben uitgesloten. Studies die een verband aantonen, zijn door gezondheidsautoriteiten genegeerd.”
De volgende dag hing The HighWire, het platform van onderzoeksjournalist Dell Bigtree die recent nog een spraakmakende documentaire uitbracht over vaccinatieschade (An Inconvenient Study), de vlag uit op X. Hij herinnerde eraan dat hij met steun van anderen al in 2020 de CDC aanklaagde over diens onwetenschappelijke bewering over autisme. The HighWire spreekt van “de bekroning van meer dan zes jaar werk” en genereerde daarmee anderhalf miljoen views.
De gewraakte bewering “vaccins veroorzaken geen autisme” is echter (nog) niet verwijderd van de CDC-website, vanwege “een overeenkomst met de voorzitter van de Amerikaanse Senaatscommissie voor Gezondheid, Onderwijs, Arbeid en Pensioenen”, zoals de CDC meldt. Die voorzitter is de Republikeinse senator en arts Bill Cassidy, die er eerder dit jaar bijna in slaagde de benoeming van Kennedy op HHS te blokkeren. Uiteindelijk sloot Kennedy, met de hulp van vicepresident J.D. Vance, een deal met Cassidy. Die houdt in dat hij wordt betrokken bij het vaccinatiebeleid.
Het is duidelijk dat Cassidy terrein verliest. De bewering dat vaccins geen autisme veroorzaken, wordt in de CDC-update ontkracht: “Wetenschappelijke studies hebben de mogelijkheid niet uitgesloten dat zuigelingenvaccins bijdragen aan de ontwikkeling van autisme. De bewering (dat vaccins geen autisme veroorzaken — red.) wordt echter al langer verspreid door de CDC en andere federale gezondheidsinstanties om terughoudendheid ten aanzien van vaccinatie te voorkomen.” Met andere woorden, het is geen op feiten gestoelde bewering, maar propaganda.
Volgens de CDC gelooft “ongeveer 1 op de 2 ondervraagde ouders van autistische kinderen” dat vaccins een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van het gezondheidsprobleem, waarbij ze vaak verwijzen naar de vaccins in de eerste zes maanden van het leven. De sterke toename in de VS van autisme sinds de jaren ’80 — volgens cijfers uit 2022 heeft 1 op 31 kinderen een autismespectrumstoornis (ASS) — correleert met de toename van het aantal vaccins dat aan baby’s wordt gegeven. “Hoewel de oorzaak van autisme waarschijnlijk multifactorieel is, is er nog geen wetenschappelijke basis om één mogelijke bijdragende factor volledig uit te sluiten. Uit een onderzoek bleek bijvoorbeeld dat aluminium-adjuvantia in vaccins van de vele vermoedelijke omgevingsfactoren de hoogste statistische correlatie vertoonden met de toename van autisme. Correlatie bewijst geen causaliteit, maar verdient wel nader onderzoek.”
De CDC wijst erop dat de afgelopen decennia geen wetenschappelijk bewijs is geleverd dat vaccins wel of niet bijdragen aan het ontstaan van autismespectrumstoornis (ASS), een groep neurologische ontwikkelingsstoornissen die voorheen werden aangeduid als PDD-NOS, Asperger en Klassiek Autisme. De laatste updates van het Institute of Medicine (IOM) dateren van 2014 en 2021. In 2014 bleek uit een uitgebreide review van veiligheidsonderzoeken dat er geen bewijs was om een causaal verband tussen de Amerikaanse DTaP-prik (difterie, tetanus, kinkhoest) en autisme “te accepteren of te verwerpen”. De update van 2021 identificeerde geen nieuwe studies.
Naar het oordeel van de CDC is een mogelijk verband met de vaccins die baby’s in het eerste halfjaar krijgen tegen DTaP, hepatitis B, Hib (Haemophilus influenzae type B), polio en pneumokokken “niet goed en grondig onderzocht door de wetenschappelijke gemeenschap”. Dit geldt ook voor de BMR-prik (bof, mazelen, rodehond), die in of na het eerste levensjaar wordt gegeven. Het vaccin tegen BMR, dat overigens geen aluminiumverbindingen bevat, werd eind jaren ’90 in een studie van de Britse gastro-enteroloog Andrew Wakefield in verband gebracht met autisme en dat kwam hem duur te staan. Hij werd aangepakt en verloor zijn artsentitel. Onder critici van vaccins werd zijn achternaam zelfs een werkwoord: artsen en wetenschappers vreesden te worden ‘gewakefield’.
De CDC motiveert de update van zijn website met een verwijzing naar de Data Quality Act (DQA), die federale agentschappen wettelijk verplicht de “kwaliteit, objectiviteit, bruikbaarheid en integriteit van informatie” voor het publiek te waarborgen. De CDC overtrad naar eigen zeggen jarenlang de DQA door te beweren dat “vaccins geen autisme veroorzaken”. Met de update is dat nu gecorrigeerd en het ministerie van Volksgezondheid “verstrekt passende financiering en ondersteuning voor studies met betrekking tot zuigelingenvaccins en autisme”, aldus de CDC. Intussen werkt men bij het ministerie aan een “uitgebreide beoordeling van de oorzaken van autisme, inclusief onderzoek naar plausibele biologische mechanismen en mogelijke causale verbanden”.
Het is al met al een genuanceerde update. Zo wordt nergens gesteld dat een link is bewezen tussen vaccins en autisme. Wél wordt onderbouwd dat er voor het omgekeerde — dat er geen link is — evenmin wetenschappelijk bewijs is en dat daarom diepgravend onderzoek vereist is om de kwestie voor eens en altijd op te helderen. Je zou denken: wie kan daar nu tegen zijn? Maar de vaccinatie-industrie zit niet op dergelijk onderzoek te wachten. De reacties uit die hoek zijn dan ook scherp. Zo liet voormalig CDC-topfunctionaris Demetre Daskalakis, die leiding gaf aan het Nationaal centrum voor vaccinatie en luchtwegvirussen (NCIRD), aan de Washington Post weten dat de “CDC momenteel niet te vertrouwen is als wetenschappelijke stem”. Daskalakis was afgelopen augustus een van de drie senior-managers van de CDC die terugtraden vanwege wat zijn noemden de “politisering van de wetenschap”.
dakl.nl/cdc-no-autism
dakl.nl/rijksvaccinatie-twijfel
dakl.nl/aluminium-autism
dakl.nl/autisme-epidemie-us
dakl.nl/artikel-aluminium-2
Dat autisme een taboewoord is in relatie tot vaccinatie, wordt pijnlijk geïllustreerd door gerechtelijke uitspraken over het Amerikaanse vergoedingsprogramma voor vaccinatieschade: het National Vaccine Injury Compensation Program (VICP) van het ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zaken (HHS). Er zijn tientallen gevallen bekend waarin ouders van kinderen met chronische ‘encefalopathie’ (hersenschade) na vaccinatie een schadevergoeding kregen, zolang ze het woord ‘autisme’ maar vermeden.
Het VICP beschouwt chronische encefalopathie als een vorm van vaccinatieschade en definieert deze als volgt: “Chronische encefalopathie treedt op als een verandering in mentale of neurologische status die voor het eerst tot uiting kwam tijdens de van toepassing zijnde tijdsperiode en aanhoudt gedurende een periode van minstens zes maanden vanaf de vaccinatiedatum”. Autisme wordt door het VICP niet erkend als een vorm van vaccinatieschade.
“Zoals veel kinderen met autisme lijdt mijn zoon aan chronische encefalopathie die begon na zijn vaccinatieafspraken”, schreef de Amerikaan J.B. Handley in 2018 in zijn boek Stop de autisme-epidemie. Omdat bij sommige kinderen hersenbeschadiging een bijverschijnsel is van vaccins, vindt hij een mogelijk verband met autisme plausibel.
In 2009 schreef de huidige minister van Volksgezondheid Robert Kennedy jr. samen met David Kirby in de Huffington Post — nadat in één casus autisme wél was erkend als vorm van vaccinatieschade: “In veel andere succesvolle zaken kozen advocaten ervoor het hete hangijzer autisme te vermijden en in plaats daarvan schadevergoeding te eisen voor de onderliggende hersenschade die bij hun cliënt autisme had veroorzaakt. Met andere woorden: de vaccinatierechtbank lijkt gaarne bereid miljoenen door belastingbetalers verschafte dollars aan schadevergoeding toe te kennen aan autistische kinderen met vaccinatieschade, zolang ze de schade niet met de beladen term ‘autisme’ hoeven aan te duiden.”
Menigeen associeert de naam van Bill Gates met vaccinpromotie. De Amerikaanse arts, viroloog en vaccingoeroe Stanley Plotkin (1932) is daarentegen in Nederland nauwelijks bekend. Toch kwam hij in 2013 als tweede uit de bus, achter Gates, toen Amerikanen in een opiniepeiling werd gevraagd naar de “invloedrijkste mensen op het gebied van vaccins”. Plotkin wordt door velen gezien als ‘peetvader’ van de moderne vaccinindustrie en schreef in 1988 een klassieker: Plotkin’s Vaccines. Menig argument waarmee vaccins aan het publiek worden gepresenteerd, komt uit zijn koker. Zijn bemoeienissen met de vaccinindustrie legden hem geen windeieren. Zo verdiende hij 6 miljoen dollar met de ontwikkeling van rotavirusvaccins.
In 2018 probeerde hij iets nieuws: hij werd getuige-deskundige. Twee gescheiden ouders hadden onenigheid over het vaccineren van hun dochter. De vader was voorstander en Plotkin werd zijn getuige-deskundige. Hij verkeek zich echter op een bijkomstigheid: hij mocht voor de rechtszaak onder ede worden verhoord door de advocaat van de moeder. En dat was Aaron Siri, de meest kritische en vasthoudende advocaat ter wereld op het gebied van vaccinaties.
Op 11 januari 2018 vond de ontmoeting plaats, op een locatie vlakbij het landhuis van Plotkin in New Hope (Pennsylvania). Het verhoor duurde negen uur en werd uiteindelijk vastgelegd in een transcript van vierhonderd pagina’s. De ochtend na het kruisverhoor, dat nog altijd integraal is terug te zien op Youtube, trok de getraumatiseerde Plotkin zich terug als getuige-deskundige.
“Siri’s ondervraging was methodisch en onverschrokken, een masterclass in het ontlokken van ongemakkelijke waarheden”, schreef de Australische onderzoeksjournalist Maryanne Demasi eerder deze maand in een terugblik op de website van Children’s Health Defense, een vaccin- kritische organisatie die door Robert F. Kennedy is opgericht. Zij vindt het verhoor actueler dan ooit: “Plotkins getuigenis onthulde ethische blinde vlekken, wetenschappelijke arrogantie en een verontrustende onverschilligheid ten opzichte van gegevens over vaccinveiligheid”. Plotkin verdedigde zelfs vaccin-experimenten met verstandelijk gehandicapte kinderen.
Ook over de bewering dat “vaccins geen autisme veroorzaken” ging Plotkin op het rooster. Siri vroeg hem of het Amerikaanse DTaP-vaccin — tegen difterie, tetanus en kinkhoest — autisme kan veroorzaken. “Ik heb er vertrouwen in dat dit niet zo is”, antwoordde Plotkin. Waarop Siri hem de conclusie aanreikte die het Amerikaanse Institute of Medicine (IOM) in 2011 formuleerde. Hij liet deze Plotkin voorlezen: “Het bewijs is ontoereikend om een oorzakelijk verband te accepteren of verwerpen tussen het DTaP-vaccin en autisme.” Daarna vroeg Siri of het niet “wat voorbarig” is om ondubbelzinnig te beweren dat vaccins geen autisme veroorzaken?
“Als er geen bewijs is moeten er geen conclusies worden getrokken, behalve dat er geen bewijs is”, antwoordde Plotkin onder ede. “Er moeten onderzoeken worden gedaan om te bepalen of een verschijnsel wel of niet voorkomt en meestal worden die onderzoeken gedaan, omdat er een relatie wordt vermoed. Maar wij hebben geen vermoedens, tenminste ik niet, dat autisme door DTaP wordt veroorzaakt.”
Waarop Siri hem eraan herinnerde dat autisme een veel gemelde bijwerking is en dat het IOM er daarom dit rapport aan wijdde.
GERELATEERD ARTIKEL
De koerswijziging van de CDC, al decennialang wereldwijd een kompas voor nationale gezondheidsinstanties, heeft bij die instanties zonder twijfel een schokgolf veroorzaakt. De vraag is nu of zij ook hun websites gaan updaten. Bij het RIVM, dat verantwoordelijk is voor Rijksvaccinatieprogramma.nl, gaan ze dat in elk geval niet doen. Op een vraag van deze krant antwoordde de persvoorlichter dat het RIVM geen aanleiding ziet voor aanpassingen. De boodschap op Rijksvaccinatieprogramma.nl blijft onveranderd: “Vaccineren kan geen autisme veroorzaken. Tegenstanders van vaccinaties halen soms een artikel aan uit 1998. Daarin legde de (toenmalige) Engelse arts Andrew Wakefield een verband tussen het mazelenvaccin en autisme. Maar deze studie werd teruggeroepen omdat Wakefield ermee gefraudeerd had.”
De bewering “vaccineren kan geen autisme veroorzaken” onderbouwt het RIVM verder niet: slechts één bron wordt onderuitgehaald, die slechts één vaccin betrof. Met de onderliggende suggestie dat wat voor het mazelenvirus geldt — geen link met autisme — ook opgaat voor andere vaccins, maar wetenschappelijke bronnen daarvoor worden niet aangereikt. Wetenschappelijke artikelen van ná 1998 die een relatie tussen vaccins en autisme suggereren, en die nooit zijn teruggeroepen, verzwijgt het RIVM — waarmee het onvolledige informatie verschaft.
Zo wordt bijvoorbeeld geen woord gewijd aan een verontrustende studie uit 2017 van de Britse bioloog professor Chris Exley, die na verschijning viraal ging. Exley is de bekendste aluminium-expert ter wereld en was jarenlang hoogleraar bio-anorganische chemie aan de Keele University. Zijn team slaagde erin met aluminium-specifieke fluorescentie-microscopie het aluminiumgehalte te bepalen in hersenweefsel afkomstig van de Oxford Brain Bank. Het betrof hersenweefsel van vier mannen en een vrouw met autismespectrumstoornis (15 tot 50 jaar). De aluminiumwaarden van de vier mannen, onder wie een 15-jarige jongen, behoorden tot de hoogste ooit gemeten in menselijk hersenweefsel. Exley wijst naar vaccins als de bron van het aluminium.
Het RIVM doet dus een bewering over autisme zonder hiervoor wetenschappelijk bewijs aan te leveren, zoals de CDC ook jarenlang deed. Daarmee lijkt het RIVM zich schuldig te maken aan verspreiding van desinformatie, volgens zijn eigen definitie. “Over vaccinaties is er veel desinformatie”, aldus Rijksvaccinatieprogramma.nl. “Soms lijkt de informatie een kern van waarheid te hebben, maar klopt het verhaal eromheen niet. De informatie kan ook niet worden bewezen. Er zijn bijvoorbeeld geen betrouwbare of wetenschappelijke bronnen vermeld.”
Zoals bekend heeft desinformatie al jaren de aandacht van het ministerie van VWS, dat zelfs de Denktank Desinformatie optuigde in coronatijd om onwelgevallig (wetenschappelijk) nieuws over de coronavaccins te onderdrukken. Door een toevallige samenloop stuurde Judith Tielen (VVD), staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport, één dag voor de CDC-update een brief naar de Tweede Kamer met “de eerste contouren van een strategie voor de aanpak van onjuiste gezondheidsinformatie”. Tielen vindt het zorgelijk dat in toenemende mate sprake is van “mis- en desinformatie” over gezondheidsonderwerpen. “Het gaat bijvoorbeeld om valse claims over vaccinaties, anticonceptiemiddelen en voeding.”
Aanleiding voor de Kamerbrief is het rapport Medische misinformatie ontworteld van De Nieuwe Utrechtse School (DNUS), waarin de onderzoekers vaststellen dat mis- en desinformatie “meer is dan een informatieprobleem”. Veel vaker zou het een symptoom zijn van “gebrek aan vertrouwen in overheids- en gezondheidsinstanties, en van een informatie- en zorgaanbod dat niet altijd aansluit op de leefwereld en behoeften van mensen”. Daarom hebben factchecks en informatiecampagnes doorgaans weinig effect: “Het bieden van juiste informatie levert namelijk niets op als mensen deze niet vertrouwen, niet kunnen vinden en/of niet begrijpen”.
De VWS-strategie moet zich daarom gaan richten op drie focusgebieden, volgens de brief. Allereerst betreft dat een “gezonde informatieomgeving”, waarin duidelijk is waar mensen terecht kunnen voor betrouwbare informatie en waarin informatie uit de medische wetenschap zo toegankelijk en transparant mogelijk beschikbaar is. Daarnaast dienen informatie en zorg aan te sluiten bij de behoeften, anders gaan burgers antwoorden zoeken in “onjuiste of misleidende informatie”. Het derde focusgebied is “weerbaarheid tegen onjuiste gezondheidsinformatie”: wie onjuiste of misleidende info niet herkent, is daar vatbaarder voor. Wat in het oog springt, is dat Tielen op geen enkele manier rekening houdt met de mogelijkheid dat het ministerie van VWS en haar agentschappen, waaronder het RIVM, zélf de bron kunnen zijn van desinformatie.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
