Duitsland “epicentrum digitaal controleapparaat”
Karel Beckman | Datum: 12 december 2025
Duitse overheid subsidieert organisaties om te speuren naar verboden meningen op internet en sociale media
In Duitsland zijn rond 325 organisaties actief met het opsporen en rapporteren van verboden meningen op internet en de sociale media. De meeste organisaties worden door de Duitse overheid gesubsidieerd. Dat blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse organisatie Liber-net, die zich inzet voor de vrijheid van meningsuiting in het digitale domein. Volgens Liber-net is Duitsland in Europa het “epicentrum” van een steeds verder uitdijend censuurapparaat.
Op donderdag 13 november om 6 uur ’s ochtends ging de bel in het appartement van Damian N. (een pseudoniem) in de middelgrote Duitse stad Ulm. “Polizei, bitte machen Sie auf”, klonk het door de intercom. Politieagenten drongen de flat binnen, namen de telefoon van de man in beslag en namen hem mee naar het politiebureau. Daar moest Damian een volledige identificatieprocedure doorlopen, waarbij zijn biometrische gegevens werden vastgelegd en hem werd gevraagd om bloed af te staan, “voor je DNA”, werd hem gezegd. Dat laatste weigerde hij.
Wat had Damian N. misdaan? Volgens Apollo News, dat over zijn geval berichtte, had hij de volgende tekst gepost op X: “Nee, mensen die door de staat worden betaald, betalen geen nettobelasting. Ze leven van belasting. Dat geldt voor elke ambtenaar, elke politicus, elke werknemer in een staatsbedrijf, iedereen die door de staat wordt gesubsidieerd en gefinancierd. Geen enkele parasiet betaalt nettobelasting.” Voor deze tekst werd hij door de politie beschuldigd van ‘haatzaaien’. Damian mocht weer naar huis, maar van een politiebeambte kreeg hij nog het advies mee: “Bedenk wat je voortaan op sociale media post. Je wordt in de gaten gehouden.”
Het geval Damian N. staat niet op zichzelf. Iedereen die in Duitsland kritiek heeft op de Staat loopt anno 2025 het risico om te worden gearresteerd. Vaak volgen boetes of zelfs gevangenisstraffen. De meeste arrestaties vinden plaats op grond van de wet NetzDG uit 2017 – waarin onder meer haatspraak, belediging van personen, religies of ideologieën en oproepen tot geweld worden verboden – en artikel 188 van het wetboek van strafrecht, dat het ‘beledigen van politici’ verbiedt. Volgens het Duitse blad Der Spiegel worden er per jaar zo’n 250.000 meldingen gedaan voor overtreding van de NetzDG-wet, die leiden tot 150.000 vervolgingen per jaar. Daarnaast werden volgens cijfers van het Centrale Meldpunt van het Bundeskriminalamt (de federale politie) vorig jaar ruim 3500 mensen in Duitsland vervolgd op grond van artikel 188. De wet NetzDG wordt in de praktijk inmiddels steeds vaker vervangen door de EU Digital Services Act, die op dezelfde manier in elkaar steekt.
Dat er zoveel mensen worden vervolgd, is te verklaren uit het feit dat er in Duitsland een enorm censuurapparaat is opgetuigd de afgelopen jaren. Dit blijkt uit een nieuw rapport van de Amerikaanse organisatie Liber-net van Andrew Lowenthal, die eerder al het Amerikaanse censuurcomplex in kaart bracht. Liber-net deed samen met Duitse specialisten een half jaar onderzoek en kwam tot de conclusie dat er zo’n 325 organisaties in Duitsland actief zijn in het rapporteren van ongewenste uitingen op internet en in de sociale media. “Duitsland is de afgelopen tien jaar het epicentrum geworden van een gebureaucratiseerd digitaal controleapparaat”, stelt Liber-net. De Duitse overheid gebruikt daarbij private bedrijven en ngo’s als (vaak gesubsidieerde) opsporingsapparaten. “Het resultaat is een censuursysteem waarvan de reikwijdte de traditionele grenzen van overheidsoptreden overschrijdt.”
Een praktijkvoorbeeld dat in het rapport wordt genoemd is het programma “Democratie leben!” van het Federale Ministerie van Gezinszaken, Senioren, Vrouwen en Jeugd, dat een jaarbudget heeft van 200 miljoen euro en zich richt op de bestrijding van “extremistische content”, “complottheorieën” en “pro-Russische propaganda”. Een ander voorbeeld is de organisatie HateAid, die vele miljoenen aan subsidie ontvangt, waarmee vooral linkse politici worden gesteund die uitlatingen van politici van het rechtse AFD opsporen en bij de autoriteiten melden.
Een van de meest spraakmakende censuurgevallen van de afgelopen jaren is de vervolging van de Amerikaanse satirische auteur C.J. Hopkins. Hij postte in 2023 satirische tweets waarmee hij het covid-beleid van toenmalig minister van Volksgezondheid Lauterbach vergeleek met het Nazisme. Dit werd door het openbaar ministerie geïnterpreteerd als ‘het verspreiden van Nazi-propaganda’. Hij werd in 2024 na een slepend proces in hoger beroep vrijgesproken, maar enkele weken geleden, op 26 november, stond de politie opnieuw voor de deur, doorzocht zijn appartement en nam zijn computer in beslag. Hij wordt er wederom van beschuldigd Nazi-propaganda te verspreiden, maar dit keer heeft het OM het voorzien op zijn boek, The Rise of the New Normal Reich: Consent Factory Essays, Vol. III (2020-2021). Net als in zijn tweets vergelijkt hij in dit boek het covid-beleid met het Nazisme.
In het Verenigd Koninkrijk zijn in 2024 9700 mensen gearresteerd voor het verspreiden van “uiterst beledigende” of “obscene” uitingen via elektronische communicatie, zo blijkt uit een overzicht van de Daily Mail. Dat was minder dan het record uit 2023, toen 13.800 mensen werden opgepakt. Volgens een woordvoerder van de privacy-organisatie Big Brother Watch gaat het bij de meeste zaken om uitingen waarbij geen sprake was van oproepen tot geweld, maar om ‘politiek incorrecte meningen’. “Het Verenigd Koninkrijk heeft inmiddels een internationale reputatie opgebouwd als een land waarin de politie zich meer bezighoudt met het censureren van onwelgevallige meningen dan het bestrijden van echte criminaliteit.”
Een schrijnend geval betreft een 50-jarige vrouw, Nathalie Strecker, die in Jersey wordt vervolgd voor het tweeten van berichten die Hamas en Hezbollah zouden ondersteunen. Zij deed dit namens het Jersey Palestine Solidarity Committee. Hamas en Hezbollah worden in Jersey als terroristische oganisaties beschouwd. Strecker kan tien jaar gevangenisstraf krijgen voor haar tweets.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
