EU vaardigt Berufsverbot uit voor ‘pro-Russische’ journalisten
William Immink en Karel Beckman
Datum: 4 juni 2025
journalisten beschuldigd van het verspreiden van misinformatie over de “Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne”
De EU heeft voor het eerst in de geschiedenis drie journalisten — twee Duitse en een Turkse — op een sanctielijst geplaatst, waardoor ze de EU niet meer in mogen en hun bankrekening wordt bevroren. Ze zijn verbannen omdat ze “misinformatie” zouden verspreiden over “Ruslands aanvalsoorlog tegen Oekraïne” en kunnen tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen als ze de maatregelen schenden. De bekende onafhankelijke journalist Thomas Fazi spreekt van een “flagrante schending van de mensenrechten” en een “ijzingwekkende escalatie in de aanhoudende aanval van de EU op de vrijheid van meningsuiting”. De Nederlandse journaliste Sonja van den Ende, die vanuit Rusland werkt, is niet verbaasd. “Ik durf al drie jaar niet naar Nederland te gaan.”
De Europese Commissie kondigde op 25 mei het inmiddels alweer zeventiende sanctiepakket tegen Rusland aan. Dat richt zich onder meer op Russische olietransporten, maar het bevat ook een nieuwigheid: drie journalisten worden met sancties getroffen. Het zijn de Duitse journalist Alina Lipp, die een Telegram-kanaal heeft onder de naam Neues aus Russland, Thomas Röper van het Telegram-kanaal en website Anti-Spiegel en de Turkse journalist Hüseyin Doğru van het mediabedrijf RED. De Commissie beschuldigt Röper van “het ondermijnen van het democratische politieke proces in Duitsland, het verspreiden van misinformatie over de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en ondermijning van de legitimiteit van de Oekraïense regering, met het doel om de Duitse publieke opinie te manipuleren”. Ook zou Röper zich hebben “opgesteld als woordvoerder van de Russische Federatie om Russische propagandanarratieven te verspreiden.” Lipp wordt van dezelfde daden beschuldigd. Van haar wordt daarnaast gezegd dat zij “haar rol als oorlogscorrespondent bij de Russische troepen in Oost-Oekraïne gebruikt om Russische oorlogspropaganda te verspreiden. Zij verschijnt regelmatig in entertainment- en propagandashows op het Russische militaire tv-kanaal Zvezda.”
Lipp stelt in een reactie op X dat ze al “sinds twee jaar niet meer heeft opgetreden” op de zender Zvevda. Ze was twee jaar geleden voor het laatst aan het front. “En sowieso”, vraagt ze zich af, “is het praten met Russische soldaten verboden?” In een video op X zegt zij in vloeiend Russisch: “Ik feliciteer de Russen dat de EU geen andere sancties meer weet te verzinnen dan een paar bloggers op een sanctielijst te zetten. Ik heb gelukkig niets meer in Duitsland.” Volgens Lipp is Brussel een soort test aan het doen om te kijken of de EU ermee wegkomt. Daarom is het belangrijk om het aan te vechten: “Als wij het niet doen, dan komen nog meer bloggers, journalisten en activisten op de sanctielijst”.
Praktisch gezien betekent een plek op de sanctielijst voor Lipp en Röper dat hun bankrekeningen worden bevroren, EU-burgers en bedrijven hen niet meer mogen helpen en economische transacties met ze mogen aangaan. Ze krijgen ook een reisverbod naar EU-grondgebied. Als Duitse staatsburgers mogen ze nog wel terug naar Duitsland, waar ze een deel van hun geld mogen gebruiken voor eerste levensbehoeften.
De Nederlandse journalist Sonja van den Ende, al sinds het begin van de oorlog actief met reportages vanuit de Donbass, acht het heel goed mogelijk dat zij ook op de sanctielijst terecht zal komen. Er gaan al geruchten dat Nederlandse en Belgische journalisten op de lijst komen te staan. Van den Ende is al wel wat gewend: “Ik ben nu drie jaar in Rusland en de Donbass en heb het inmiddels naast me neer neergelegd. Ik doe gewoon wat ik doe en rapporteer, of ze het nu leuk vinden of niet.”
Van den Ende kampt al langer met tegenwerking vanuit Nederland en ze denkt dan ook niet dat er veel zal veranderen als ze daadwerkelijk op de sanctielijst komt te staan. “Ik ben al persona non grata. Mijn bankrekening is al twee jaar gesloten en mijn BSN-nummer werkt niet meer. Als er sancties komen, kan ik de EU niet meer in. Maar dat durf ik sowieso al drie jaar niet.” Wat er dan volgt? “Wellicht word ik dan aan de grens gestopt en krijg ik rechtszaken aan mijn broek”.
De internationaal vermaarde journalist Thomas Fazi, die onder meer voor Unherd schrijft, noemt de maatregelen van de Europese Commissie beangstigend en onwettig. “Of je het leuk vindt of niet, het is wettelijk toegestaan om een buitenlandse natie te steunen, zolang je geen materiële steun biedt aan een vijand of spionage-activiteiten uitvoert. Dat moet ook wel, want anders zou iedere vredesactivist of iedereen die oproept tot een einde aan een oorlog, kunnen worden gearresteerd.”
Wie het EU-Navo-narratief in twijfel trekt, “wordt nu behandeld als een quasi-crimineel, een verrader die je kunt treffen met reisverboden en onteigening”, constateert Fazi. “Het is duidelijk dat Röper en Lipp worden gestraft omdat ze opinies uiten die in strijd zijn met het mainstream narratief — opinies die, in het Orwelliaanse Newspeak van de EU, automatisch worden aangemerkt als ‘desinformatie’ of ‘misinformatie’.”
Fazi noemt het “onvoorstelbaar” dat de twee journalisten zijn verbannen zonder dat een gerechtelijke procedure heeft plaatsgevonden, puur op basis van bureaucratische willekeur. “Dit is een straf opleggen zonder wettelijk proces, door een totaal ontspoorde elite die niet ter verantwoording kan worden geroepen, in strijd met de meest fundamentele rechtsprincipes.” Wat het nog erger maakt, is dat de maatregel automatisch in de hele EU geldt, stelt Fazi. “Dat betekent dat iedereen die fondsen of middelen beschikbaar stelt aan deze journalisten, de sancties overtreedt en kan worden getroffen met dezelfde sancties.” Fazi wijst erop dat de Europese Commissie een mechanisme dat is bedoeld om buitenlandse entiteiten te treffen, heeft gericht op haar eigen burgers. Dat is volgens hem in strijd met onder meer de Duitse grondwet die het eigendomsrecht beschermt en garandeert. Alleen een rechter mag hierop inbreuk maken. “Sancties zijn geen wetten. Wetten worden ingevoerd door het parlement, niet door de ministers van buitenlandse zaken van de EU.”
Hoewel Röper en Lipp nog wel naar Duitsland mogen reizen, mogen ze niet door een ander EU-land gaan, zelfs niet door het luchtruim, zegt Fazi. In de praktijk kunnen ze dus niet meer naar hun eigen land. “Dit zou al zorgwekkend zijn als het om echte misdadigers ging, maar het gaat om journalisten met een andere mening. Het gevaar is dat dezelfde beschuldigingen — ‘het helpen van de vijand’, ‘het faciliteren van de oorlog’, ‘het verspreiden van Russische propaganda’, tegen iedereen kunnen worden gebruikt die kritisch is op het beleid van de EU of Navo.”
De in Moskou wonende journalist William Immink is auteur van het onlangs verschenen boek Kremlin-propaganda, uitgegeven door Amsterdam Books van Thierry Baudet, waarin hij verslag doet van het gewone leven in Rusland, “het meest gesanctioneerde land ter wereld”.
Het nieuwe sanctiepakket dat op 20 mei werd aangenomen door de EU is vooral bedoeld om ‘de Russische schaduwvloot’ aan banden te leggen. Specifiek zijn er 189 schepen aangewezen die volgens Brussel deel uitmaken van deze vloot. Het gaat vooral om olietankers die varen onder een buitenlandse vlag, waardoor ze de al bestaande sancties omzeilen. Andere schepen zouden “gestolen Oekraïens graan” transporteren, beweert de Commissie.
Hannes Hofbauer, uitgever en publicist uit Oostenrijk die vorig jaar een boek publiceerde over het EU-sanctiebeleid tegen Rusland, denkt dat de nieuwste maatregelen tot gevaarlijke escalaties kunnen leiden. “Dit zou gemakkelijk kunnen leiden tot vijandelijkheden tussen Navo-landen en Rusland”, schrijft hij in een artikel voor de onafhankelijke Oostenrijkse website tkp.at van journalist Peter F. Maier. Hofbauer beschrijft enkele situaties waarin het eerder bijna mis ging. Zo werd een naar Rusland varend schip in mei in de Oostzee belaagd door een Pools militair vliegtuig en Estlandse helicopters. Het kon pas doorvaren nadat een Russische straaljager de belagers had verjaagd.
In december vorig jaar nam de Finse kustwacht de onder de vlag van de Cookeilanden varende tanker Eagle S in beslag, omdat het schip een onderzeese kabel zou hebben vernietigd. Bewijs daarvoor is nooit geleverd. Rusland beroept zich op het aloude recht op vrije vaart door internationale wateren (Mare Liberum), maar Hofbauer wijst erop dat Estland in 2023 eenzijdig zijn maritieme economische zone heeft uitgebreid van de voorheen geldende zes naar 24 zeemijl, zodat er nog maar een hele smalle passage is voor schepen die via internationale wateren in de Oostzee Rusland willen bereiken.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
