Heeft Washington genoeg van Bellingcat?

De Amerikaanse overheid lijkt vorig jaar haar jarenlange financiële band met Bellingcat te hebben verbroken. In de jaar­rekening van 2023, die pas afgelopen maand verscheen, komt de naam NED niet meer voor. Wat is er aan de hand? Heeft dit iets te maken met de schandalen die vorig jaar veroorzaakt werden door hoofd Onderzoek Christo Grozev en toezichthouder Yoeri Albrecht?

Albrecht haalde vorig jaar, in zijn rol van directeur van het Amsterdamse debatcentrum De Balie, een Oekraïense oorlogstrofee naar Amsterdam, te weten een kapotgeschoten Russische tank. Hij stelde deze tentoon op het Leidseplein. Had deze mediastunt iets te maken met het feit dat de Navo ‘projectbegunstiger’ was van De Balie, zoals op de eigen website vermeld stond? Albrecht stelde het duidelijk niet op prijs dat een journalist van het communistische Youtube-kanaal Left Laser hem hiernaar vroeg. Hij beschuldigde de journalist ervan “een dictator” te verdedigen, om hem vervolgens te lijf te gaan en de microfoon uit zijn handen te rukken. Een video hiervan ging viraal op de sociale media. Het tafereel leverde Albrecht een veeg uit de pan op van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. “Van journalisten blijf je af”, twitterde secretaris Thomas Bruning. Het tankincident had plaats op 25 mei. Een maand later, op 1 juli, verliet Albrecht de Raad van Toezicht van Bellingcat.

De Bulgaar Christo Grozev was jarenlang een ster aan het Bellingcat-firmament. Hij schopte het tot hoofd Onderzoek en verscheen in tal van interviews op de Nederlandse tv en elders. In februari 2022 nam Grozev het roer over van Higgins als voorzitter en algemeen directeur van Stichting Bellingcat. Zijn leiderschap was van korte duur, want al in februari 2023 legde hij beide functies neer. Op zijn Twitter/X-profiel staat nu: ‘ex-Bellingcat’. In juli 2022 raakte hij in opspraak omdat hij betrokken bleek te zijn geweest bij een mislukte Oekraïense poging om Russische gevechtsvliegers zo ver te krijgen dat ze met toestel en al overliepen naar de vijand. Hij erkende zijn betrokkenheid, maar die zou slechts hebben bestaan uit het maken van een documentaire over de poging tot omkoping. “Een team van Oekraïense agenten besloot Russische piloten te benaderen”, verklaarde Grozev op 25 juli 2022 op Twitter. “Wij hoorden over dit initiatief en we verzekerden ons van een plekje op de voorste rij – om een documentaire te maken van dit huzarenstukje.” Volgens diverse Russische media zou de betrokkenheid van Grozev verder reiken. Hij zou de financiering hebben geregeld voor de omkoping van de gevechtsvliegers. Overigens is het wachten nog steeds op de beloofde documentaire van Grozev over het mislukte huzarenstukje van de Oekraïners.

In april 2023 volgde een nieuw schandaal rond Grozev. Hij rechtvaardigde in een interview met Sky News de aanslag die was gepleegd op een Russische oorlogsverslaggever tijdens een publieke bijeenkomst in een café in Sint-Petersburg, waarbij meerdere doden en gewonden vielen. De verslaggever was volgens hem een “legitiem doelwit”, omdat hij een “propagandist” was. Hetzelfde zei hij in het interview over de Russische filosoof Alexander Doegin. Diens dochter kwam om het leven in Moskou, nadat er een bom was ontploft onder zijn auto.

Zeker is dat de NED kennis heeft genomen van de inhoud van het Sky News-interview met Grozev. Dit blijkt uit een telefoongesprek dat Amerikaanse website The Grayzone op 4 april 2023 voerde met hoofd communicatie Leslie Aun van de NED. Het gesprek is deels te beluisteren op het Youtube-kanaal van The Grayzone. Aun had in een artikel op de website van The Grayzone gelezen over de uitlatingen van de Bellingcat-onderzoeker. Het artikel was onder haar aandacht gekomen, omdat daarin werd opgemerkt dat Bellingcat gefinancierd werd door “het CIA-aanhangsel genaamd National Endowment for Democracy”. Aun nam aanstoot aan die benaming, pakte de telefoon op, belde met The Grayzone en legde haar grieven voor.

Het gesprek dat hieruit voortvloeide is hilarisch. Haar gesprekspartners, journalisten Max Blumenthal en Alexander Rubinstein, bleken meer kennis te hebben over de gang van zaken bij de NED dan zijzelf. Zo legden zij aan haar uit dat het incident met Grozev niet op zichzelf stond en dat de NED een lange geschiedenis heeft in het steunen van organisaties die het gebruik van geweld rechtvaardigen of zelfs betrokken zijn geweest bij pogingen tot het omverwerpen van regeringen. Op de vraag van Blumenthal of de NED een interne richtlijn hanteert dat er niet wordt samengewerkt met de CIA of een andere inlichtingendienst, stamelde ze: “Ik weet niet of het in de statuten staat. Ik weet niet of het – ik bedoel, ik weet het niet – ik weet het niet. Ik klink nu misschien als een idioot. Ik wil niet klinken als een idioot.”

Het lijkt er nu dus op dat Bellingcat sinds 2023 geen geld meer ontvangt van de NED, maar helemaal zeker is dat niet. In de jaarrekening ontbreekt de NED weliswaar in de opsomming van financiers, maar zij worden niet allemaal bij naam genoemd, omdat ze anoniem willen blijven, zo staat te lezen in de jaarrekening. De NED wilde geen vragen beantwoorden van De Andere Krant. Bellingcat schakelde in reactie op onze vragen advocatenkantoor Prakken d’Oliviera in. Dat laat namens Bellingcat weten dat de NED de financiering inderdaad heeft stopgezet, maar dat er geen verband is met de publicaties van The Grayzone en het vertrek van Grozev. Die laatste is ook nog om commentaar gevraagd, maar er kwam geen reactie.