“Het is serieus tijd voor meer burgerlijke ongehoorzaamheid”
Victor van Yperen | Datum: 27 november 2025
Jan Vermeersch | Fotografie: Peter Stuijk
Vlaamse ‘hofnar’ Jan Vermeersch over wat je kunt doen tegen te grote afhankelijkheid van overheid en multinationals
De posts met maatschappijkritische humor van clown en hofnar Jan Vermeersch uit het Belgische Ingelmunster zijn een stijgende hit op sociale media — waarvan hij nochtans zelf geen fan is. Meer is hij de promotor van gewone, fysieke samenkomsten en ‘vele, kleine acties’ voor meer bewustzijn. Ook ziet hij het belang van actie, wat dat dan ook maar is, tegen de te grote afhankelijkheid van overheid en multinationals. “Dat je iets doet, telt. Dat is beter dan gewoon in je zetel zitten.”
Velen kunnen vandaag de dag de absurde, gortdroge, hilarische humor van Jan Vermeersch op sociale media waarderen. Als mede-West-Vlaming kende ik hem niet persoonlijk. Dus bekeek ik vooraf zijn website eens. Wat je daar ziet is best indrukwekkend. Vermeersch goochelt er met een rits functies en activiteiten, waarbij een buitenstaander toch even de wenkbrauwen fronst: artistiek directeur en showregisseur, circusartiest en komediant, installatie-artiest, netjes beschreven in het Engels allemaal. 22 jaar ervaring met optredens voor kleine en grote menigtes in vijf talen. Ook namen van grote klanten: Tomorrowland, ING, wielerwedstrijd E3 Prijs, het Sportpaleis, de Olympische Winterspelen, Nike… Nochtans, als je Jan ontmoet, zie je vooral een sobere verschijning in zwarte casual wear, een en al West-Vlaamse bescheidenheid, al verraden pientere ogen een open geest en grote levenskracht. Asjeblief, dames en heren, hier komt Jan Vermeersch!
“Na mijn middelbare studie in Brugge volgde ik in Brussel een Franstalige circusopleiding, toegespitst op zowel het aanleren van lesgeven in circuskunsten als het zelf circusartiest zijn. En in het Franse Toulouse, wel een van de mekka’s van het Europese circusleven, deed ik er nog een jaartje bij. Na mijn studies begon ik in 2002 onmiddellijk met optreden, met een eigen gezelschap: Cirqulation Locale, met een knipoog verwijzend naar het verkeersbord ‘Uitgezonderd Plaatselijk Verkeer’ (in het Frans Excepté Circulation Locale), waarmee in Frankrijk het verkeer wordt omgeleid bij straatvoorstellingen — zoals die van ons. Toen onze tevreden klanten naar grotere shows begonnen te vragen, nam ik geleidelijk aan ook de regie van projecten als openingsspektakels, slotshows, grote bedrijfsevenementen aan. En zo kreeg met de jaren naast het zelf artiest zijn, het tweede luikje van mijn beroep een plaats: werken als artistiek directeur van evenementen, verantwoordelijk voor de artistieke inhoud. Mijn jongste projecten waren een circusshow met zeven artiesten voor een bedrijfsfamiliedag in het Koning Boudewijnstadion. Het thema was natuur. Veel kleinschaliger trad ik zelf op als artiest. Tijdens de ‘Nacht van de Duisternis’ in Merchtem jongleerde ik met kegels in het donker om gezinnen te animeren. Ja, iemand moet het doen…”, zegt hij met een lach, in een licht spottend half excuus.
We vroegen Vermeersch om een gesprek, specifiek omdat hij de voorbije maanden in de kijker loopt op de sociale mediaplatforms van Facebook en Tiktok, telkens met komische sketches van twee tot tien minuten. In die korte filmpjes komen nauwgezet zowat alle hete hangijzers van de actualiteit aan bod, van pakweg elektrisch autorijden, de zin en onzin van zonnepanelen en de hele subsidie- en certificatenkwestie in Vlaanderen, waarbij de burger haar of zijn aanvankelijke ‘duurzaam’ profijt veranderd ziet in een probleem of nadeel, chatcontrol, oorlog en vrede, de klimaatwaanzin, drones, nieuwe coronavarianten, maar ook vuilnisbakken als vervangers van -zakken in Vlaanderen, enzovoort enzoverder, al-les passeert de revue.
Vermeersch: “Nochtans volg ik de actualiteit enkel via gesprekken met vrienden en kennissen en sociale media, niet via de klassieke kranten, radio en tv. Daar ben ik zeker sinds corona op afgehaakt. In feite ben ik helemaal geen liefhebber van sociale media. Voor corona had ik zo’n typische Facebook-account met honderd vrienden, die ik bezigde om oude schoolkameraden terug te vinden of eens een andere link met een vriend te leggen. Toen de zogenaamde pandemie uitbrak en zeker in mijn sector — die niet essentieel was — niets meer mocht, pakte ik deze digitale draad weer op, om gelijkgestemden terug te vinden en dingen te ondernemen, samen te komen. Mensen te activeren eigenlijk.”
Met de eigenlijke sketches begon hij pas in juli van dit jaar, nadat hij er in de eerste helft van 2025 nog ver weg van was gebleven. “Kijk, ik ben een freelancer en heb ook niet elke dag een optreden. Dan zijn sociale media voor de circusman in mij een platform om weer iets te brengen. De inspiratie krijg ik meestal om 04:00 uur in de morgen en afhankelijk van mijn agenda maak ik daar die dag dan één of twee posts mee. Gewoon om anderen in de wakkere gemeenschap eens te laten lachen, humor in de wereld te brengen.”
Als hij nu de statistieken van Facebook bekijkt, met alle views en opmerkingen, overtreft het bereik ervan al zijn verwachtingen. “Hoe langer hoe meer bereik ik niet alleen volgers van mij als artiest, maar ook mensen daarbuiten die door de ingewikkelde algoritmes de videootjes te zien krijgen. Dat is een publiek dat nog niet mee is in ons wakkere verhaal of dat nog maar heel pas — vaak ook door wat ik breng — inzichten krijgt en tot meer bewustzijn komt. En terwijl dit vroeger over vaccins en QR-codes ging, gaan die inzichten nu rond digitalisering of het oorlogsnarratief.”
Dagelijks krijgt hij reacties via berichten en mails, van mensen die plots inzien dat de dingen niet meer kloppen. “Dat bij de oprukkende digitalisering bijvoorbeeld alles met alles verbonden is, zoals de digitale ID en het CO2-budget”, schetst Vermeersch. “Opvallend daarbij is hoe zij nog altijd bang zijn zich als énige vragen te stellen, over aspecten als de digitalisering, en dan ergens blij te zijn met het besef dat vele anderen daar ook anders over denken. Zoals destijds met de coronavaccins. Verder gaan de reacties van superenthousiast, naar bedankjes via persoonlijke berichten tot evengoed ook scheldpartijen — bijna dagelijks. Het blijkt toch dat heel diverse groepen zich aangesproken voelen door mijn sketches, zowel uit het linkse als het rechtse kamp. Ook komen er reacties uit bijvoorbeeld de ondernemerswereld, een milieu dat zich erg verstikt voelt door alle regelneverij. Dat maakt het heel interessant. Het wijst erop dat er nood is aan een genuanceerd debat, dat nu al te vaak ontbreekt. Zelfs in de wakkere gemeenschap.”
In Vermeerschs posts gebruikt hij soms de titel ‘hofnar’. Is dat bij u dan niet in dienst van een koning, maar van het volk? “Het is welbekend dat hofnarren in de culturen waar zij aan de slag waren, en zeker in de meest dictatoriale regimes, vaak de enige personen waren die kritiek mochten geven op de heersers. De hofnar, zoals bijvoorbeeld staat te lezen in oude Engelse bronnen over de jester in de middeleeuwen, begaf zich overdag tussen de mensen, op de markt bijvoorbeeld, hoorde waarover gesproken werd en kon daar ’s avonds bij de adellijken of machthebbers in het kasteel een lied of tekst over brengen. Om zijn broodheren te doen lachen, maar ook om hen in te lichten over wat écht leefde bij de gewone vrouw en man. De hofnar kon dit doen, anderen zouden in die tijd in een kerker worden gesmeten of onthoofd… Toch interessant om deze situatie van vroeger te vergelijken met mensen die nu beboet worden of een gevangenisstraf krijgen, omwille van posts op sociale media, zoals nu effectief in Groot-Brittannië en Duitsland al gebeurt.”
Of Vermeersch daar zelf voor vreest? En weer met die kwinkslag: “Niet meteen, want gaat dit niet eerst gebeuren met jullie, de journalisten? (schaterlacht) Als je weet dat een aantal van hen niet meer onder hun echte naam durft te schrijven, zoals velen in de pers of gewone burgers op sociale media, hoe is het dan gesteld met onze zogenaamde ‘democratische samenleving’? Dat alleen vind ik al onderwerp van waarde om een boek over te schrijven!”
Gebruikt Vermeersch de hofnar en humor in het algemeen dan als sleutel van bewustwording, als instrument om in het leven van elke dag de illusie van zwaarte te doorbreken en ons te herinneren aan de speelsheid van het Zijn van de mens? Hij spreekt dit niet tegen, maar relativeert ook onmiddellijk: “Met de filosofische, spirituele impact van humor ben ik niet echt bezig. Het is meer mijn publiek dat mij daarop wijst, zelf maak ik die analyse minder. Ik wil de mensen eigenlijk gewoon een goed moment bezorgen. Dat betekent niet dat ik niet maatschappelijk betrokken ben, integendeel. Al van in het begin van corona heb ik samen met anderen de organisatie ‘Open Up’ als tegenpool van ‘Lockdown’ opgericht, om te blijven samenkomen, te blijven delen. Dat waren in het begin vooral wandelingen, maar het liep mettertijd op tot groepen van zevenhonderd mensen. Dat tikt aan. Het woord ‘verbinden’ gebruik ik bovendien niet meer graag, want het is intussen wat misbruikt en hol geworden: ik hou het liever bij ‘lief en vriendelijk zijn tegen elkaar en de wereld’”, zegt hij.
Hij vindt ook dat we ons op dit ogenblik maar beter niet door angst voor alle nieuwe ontwikkelingen moeten laten verlammen. “Het is wel serieus tijd voor iets meer burgerlijke ongehoorzaamheid. Hoe mooi zijn al die lokale wakkere groepen die je ziet verrijzen: die met gedeelde moestuinen en andere initiatieven, die netwerken en elkaar helpen. Dat soort initiatieven — maar eigenlijk elke actie, voor de een is dat betogen of petities schrijven, voor de ander is dat veeleer wandelen met gelijkgezinden — is van belang. Dat je iets doet, telt. Dat is beter dan gewoon in je zetel zitten.”
De samenleving van vandaag is uit evenwicht, vindt Vermeersch. Multinationals bepalen te veel de gang van zaken en de overheid is corrupt, want die laat het gebeuren en komt niet meer op voor de bevolking. “Elke actie die ingaat tegen dat onevenwicht en tegen de te grote afhankelijkheid van overheid en multinationals is van belang en moet worden aangemoedigd.”
“Neem nu de Belgische politiek”, besluit hij. “Bij de aanslepende regeringsvorming eerder dit jaar en de alweer uitgestelde begrotingsopmaak 2026 van dit najaar, is het grote begrotingstekort telkens hét thema. Intussen heeft men dit jaar wel doodleuk een miljardenbudget voor defensie tevoorschijn getoverd. Geld voor een oorlog die de meesten niet willen, maar waarvoor de burger wel de rekening krijgt gepresenteerd. Hoe krijg je dit nog verkocht? Nooit was bij zovele lagen van de bevolking het vertrouwen in de overheid zo laag. Hoe langer, hoe meer mensen verwensen politici, hebben een ‘de pot op’ of ‘de boom in’-reactie. Ze maken het zo zot, dat het niet anders kan dat er elke dag meer wakker worden en hen niet meer geloven.”
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
