“Je kunt geen mensenrecht maken van het doden van menselijk leven”
Sjoukje Dijkstra | Datum: 16 september 2025
De Verklaring tegen abortus als mensenrecht wordt aangeboden door Kees van Helden aan vlnr Chris Stoffer (SGP), Mirjam Bikker (CU) en Gideon van Meijeren. | mkfotografie
“Het doden van ongeboren baby’s zonder énige noodzaak is geen vooruitgang, maar het absolute kwaad”
Abortus staat nog altijd in het Wetboek van Strafrecht, maar D66 wil het verheffen tot een mensenrecht én dit gedachtegoed internationaal uitdragen. Daarmee zou Nederland andere landen opleggen abortus als fundamenteel recht te erkennen. In de Tweede Kamer leidde het voorstel tot felle discussie. Jaarlijks worden wereldwijd naar schatting 73 miljoen ongeboren kinderen geaborteerd. FVD-Kamerlid Gideon van Meijeren vatte de kritiek kernachtig samen: “Abortus kan geen mensenrecht zijn, omdat het indruist tegen de essentie van mensenrechten: het recht op leven.”
Op maandagochtend 8 september stond een groep actievoerders op het Plein in het centrum van Den Haag, met borden waarop confronterende beelden van geaborteerde kinderen waren te zien. Prolife-organisaties zoals Kies Leven, Stirezo, ProLife Europe en het Dutch Centre for Bio-Ethical Reform voerden actie tegen de initiatiefnota Toegang tot abortus is een mensenrecht van D66. Hierin roept de partij de regering op zich nationaal en internationaal in te zetten voor abortus als fundamenteel mensenrecht, onder meer door dit recht in Europese en VN-verdragen te verankeren. De nota benadrukt het belang van toegang tot veilige abortus wereldwijd en wil dat Nederland hierin een voortrekkersrol speelt.
Die ochtend debatteerde de Tweede Kamer in een commissievergadering over het initiatiefvoorstel van D66. Voorafgaand aan het debat overhandigde Kees van Helden namens Kies Leven de Verklaring tegen abortus als mensenrecht — in twee weken tijd ruim 17.000 keer ondertekend — aan Tweede Kamerleden Chris Stoffer (SGP), Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Gideon van Meijeren (Forum voor Democratie). Daarbij benadrukte hij dat de pro-life-beweging misschien klein lijkt, maar vastberaden is. “Wij zijn als een Gideonsbende”, zei Van Helden. “Misschien lijken we met weinig, misschien lijkt de strijd soms hopeloos, maar wij zullen nooit opgeven — niet tegen abortus als mensenrecht, en niet tegen abortus in het algemeen.”
Met die woorden gaf Van Helden Gideon van Meijeren als het ware een opdracht mee voor het debat. Die nam hij ter harte. “Mensenrechten zijn bedoeld om kwetsbaren te beschermen, niet om ze te doden”, zei hij. Daarbij haalde hij het VN-verdrag inzake de rechten van het kind aan, waarin staat dat kinderen al vóór de geboorte recht hebben op zorg en bescherming. Van Meijeren hekelde bovendien het feit dat het debat zich vrijwel volledig richtte op de belangen van vrouwen, terwijl in Nederland ongeboren kinderen tot 22 weken oud mogen worden geaborteerd — “met alles erop en eraan, van vingernageltjes tot wimpers — vaak zonder medische noodzaak”, zei hij. “Het doden van ongeboren baby’s zonder énige noodzaak is geen vooruitgang, maar het absolute kwaad”, aldus Van Meijeren. Om zijn woorden kracht bij te zetten, liet hij een foto van een geaborteerd kind van 22 weken zien. De actie leidde tot commotie: collega’s van andere partijen keerden zich van hem af en Van Meijeren werd teruggefloten door de voorzitter.
Van Helden prijst hem juist: “Geweldig wat Gideon deed. Hij legde de vinger op de zere plek. Dat het debat werd afgebroken nadat hij de bewuste foto liet zien, toont voor mij weer eens aan hoe failliet deze democratie is.”
Van Meijeren liet naderhand weten dat hij wist dat de foto confronterend was en weerstand zou oproepen, maar dat de reactie nog krampachtiger was dan verwacht. “Dat de voorzitter mij om deze reden het woord ontnam is onacceptabel, want ik overtrad geen enkele regel en werd daardoor ernstig geschaad in mijn uitingsvrijheid als volksvertegenwoordiger. Toch laat ik me er niet door uit het veld slaan.” Volgens hem laten de afwijzende reacties vooral zien dat men liever wegkijkt van de harde werkelijkheid achter abortus: “Zodra je de feiten zichtbaar maakt, wordt men gedwongen moreel stelling te nemen.” Verder spreekt hij van hypocrisie: “In de praktijk worden bij discussies over andere onderwerpen zeer regelmatig foto’s of andere objecten getoond, zonder dat daar bezwaar tegen wordt gemaakt. Men verschuilt zich dus achter de vorm, maar het doel is duidelijk de onwelgevallige inhoud te censureren.”
Na afloop van de commissievergadering klonk Van Helden opnieuw fel in zijn kritiek: “Het debat voelde kil. Er mocht niet gesproken worden over mensen. Andere landen moeten zich volgens D66 schikken naar wat Nederland bepaalt. Daar schrok ik van. Dat is een moderne vorm van kolonialisme.” Daarnaast noemde hij een opmerkelijke tegenstrijdigheid: “Een rechter kan nu een ongeboren kind zelfs onder toezicht stellen als het gedrag van de moeder schadelijk is. Hoe kan datzelfde kind dan geen enkel recht hebben als het om abortus gaat? Dat is een complete paradox.”
Over de komende stemming over de initiatiefnota die naar verwachting eind september plaatsvindt, zijn zowel Van Helden als Van Meijeren kritisch. Van Helden vindt het onverteerbaar dat er voor het ongeboren kind geen enkele aandacht is en stelt dat het politieke debat volgens hem niet over feiten maar over emoties gaat. Van Meijeren verwacht dat het voorstel van D66 geen meerderheid zal halen, juist omdat er veel twijfel bestaat over de juridische basis, de risico’s van verdragswijzigingen en de activistische insteek waarbij Nederland organisaties zou steunen die in andere landen bewust in strijd met de wet handelen. “Mocht de Kamer toch van mening zijn dat de regering de voorstellen over moet nemen, dan zullen andere landen in Europa zich tegen een verdragswijziging verzetten, terwijl er unanimiteit vereist is”, aldus Van Meijeren.
Hij benadrukt dat debatten over leven en dood alleen zinvol zijn wanneer besluiten worden genomen op basis van feiten en de waarheid onder ogen wordt gezien, hoe confronterend ook. “Pro-abortuspartijen verhullen die waarheid met eufemismen als ‘een klompje cellen’, ‘baas in eigen buik’ of ‘toegang tot zorg’. Maar in werkelijkheid gaat het om het opzettelijk beëindigen van menselijk leven. Door zichtbaar te maken waar het daadwerkelijk over gaat, dwing je een eerlijkere weging af.” Volgens Van Meijeren is dat in ieders belang: zowel voor vrouwen in noodsituaties die eerlijke, complete informatie verdienen, als voor het ongeboren kind dat niet voor zichzelf kan opkomen.
De abortusdiscussie volgde kort na een ander beladen debat: de Tweede Kamer sprak in de eerste week van september over een wijziging van de Embryowet. D66-Kamerlid Jan Paternotte en VVD’er Harry Bevers stelden voor, het tijdelijke verbod op het kweken van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek op te heffen. Tot nu toe mag er alleen onderzoek worden gedaan met embryo’s die overblijven na ivf-behandelingen.
In dat debat werd opvallend terughoudend gereageerd en spraken meerdere partijen over de waardigheid van menselijk leven. Van Helden ziet daarin een dubbele standaard: “Bij embryo’s spreekt men vol zorg over waardigheid en spreekt men zelfs over wensouders. Als het gaat om een ongeboren kind van 24 weken oud dan wordt voorgesteld het doden daarvan als mensenrecht te erkennen.” Van Helden vindt die tegenstelling “verbijsterend”.
De Verklaring tegen ‘Abortus als mensenrecht’ die maandag door Kees van Helden namens Kies Leven werd aangeboden, past in een bredere beweging waarbij maatschappelijke organisaties en burgers zich keren tegen het voorstel van D66. De verklaring werd volgens Van Helden binnen twee weken ruim 20.000 keer gedeeld. Hij ziet hierin een groeiend bewustzijn: “Abortus kan nooit een mensenrecht zijn, omdat het fundamentele recht op leven van het ongeboren kind wordt genegeerd. Het gaat hier niet om een medische ingreep alleen, maar om menselijk leven.” Kies Leven gaat door met het verzamelen van handtekeningen tot aan de stemming eind september.
Reactie Chris Develing (NPV)
Volgens Chris Develing van de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV) klopt het door D66 genoemde cijfer van 39.000 doden per jaar door onveilige abortussen wereldwijd niet: “Het genoemde aantal is de bovenkant van een ruime schatting uit een WHO-onderzoek uit 2014. Bovendien is dat aantal ook nog opgebouwd uit miskramen en buitenbaarmoederlijke zwangerschappen. Door alleen de hoogste schatting als feit te presenteren, ontstaat een vertekend beeld.” Volgens hem zijn slechte voorzieningen, zoals gebrek aan schoon water en medische spoedzorg, de belangrijkste oorzaak van moedersterfte. “Het verschil wordt niet gemaakt door de juridische status van abortus, maar door de kwaliteit van de gezondheidszorg.” In een brief aan de Kamer wees de NPV er daarom op dat de probleemstelling van de initiatiefnota wankelt: vrouwensterfte daalt niet door legalisering van abortus, maar door goede zorg. Het actief beëindigen van menselijk leven kan volgens de NPV nooit een mensenrecht zijn.
Reactie Carel de Lange (DCBR)
Carel de Lange, christelijk apologeet bij het Dutch Centre for Bio-Ethical Reform, stelt dat de kernvraag altijd moet zijn: wat groeit er in de buik? “Alle mensen hebben recht op leven. Logisch en wetenschappelijk staat vast dat het ongeboren kind vanaf conceptie een mens is. Het recht opeisen om een ander mens te doden, is absurd. Een embryo is niet het lichaam van de vrouw, maar een uniek mens met eigen DNA.” Volgens De Lange gaat het fundamenteel mis wanneer politici het debat verschuiven naar randzaken. “Je kunt geen mensenrechten creëren door het leven van anderen te ontkennen. Het enige consequente uitgangspunt is dat ieder mens recht op leven heeft.” Daarom vergelijkt hij abortus vaak met het doden van een tweejarig kind: financiële problemen of een verbouwing zijn nooit een rechtvaardiging om een kind te doden, dus ook niet in de buik. Daarom gaat DCBR de straat op om met burgers in gesprek te gaan, gewapend met rationele argumenten en confronterende beelden van geaborteerde kinderen. “Juist door de realiteit van abortus te laten zien en het gesprek aan te gaan, blijkt keer op keer dat mensen hun mening herzien”, aldus De Lange.
Geen reactie D66
D66-Kamerlid Wieke Paulusma gaf geen reactie. Haar woordvoerder was, ondanks herhaaldelijk bellen, mailen en appen, niet bereikbaar voor commentaar.
De initiatiefnota van D66 om abortus tot mensenrecht te verheffen staat niet op zichzelf. Internationaal proberen voor- en tegenstanders elkaar de pas af te snijden. Sinds het Amerikaanse Hooggerechtshof in 2022 het historische Roe vs. Wade-arrest terugdraaide (een uitspraak uit 1973 van het Amerikaanse Hooggerechtshof waarin het abortusrecht werd gegarandeerd tot het moment waarop de foetus levensvatbaar is), hebben tal van Amerikaanse staten het recht op abortus ingeperkt of zelfs afgeschaft. Onder pro-life-president Donald Trump is die trend verder versterkt. Terwijl in de Verenigde Staten steeds meer bescherming komt voor ongeboren leven, probeert D66 in Nederland de tegenovergestelde koers te zetten.
Kees van Helden noemt die houding “arrogant”. Volgens hem ziet D66 Nederland als gidsland dat de wereld moet overtuigen van abortus als recht. “Alsof wij andere landen moeten opleggen hoe zij met leven en dood omgaan, terwijl juist Amerika laat zien dat er een hernieuwd bewustzijn groeit over de waarde van ongeboren leven.”
Tegelijkertijd groeit internationaal ook de druk om abortusrechten in de wet te verankeren. De WHO spreekt over een “pandemie van onveilige abortussen” en het Europees Parlement riep al in 2022 op om abortus als grondrecht in het EU-Handvest op te nemen. De frontlinies verplaatsen zich zo van Washington naar Den Haag en Brussel, waar de komende weken de politieke strijd om abortus als mensenrecht wordt voortgezet.
Waar het aantal abortussen in Nederland jarenlang rond de 30.000 per jaar bleef schommelen, is de laatste jaren sprake van een duidelijke stijging. In 2022 werd een recordaantal van 35.606 geregistreerd en in 2023 liep dit verder op naar 39.332 — het hoogste aantal ooit. Volgens critici is dat geen toeval. De toegang tot abortus is steeds gemakkelijker gemaakt. Zo verviel per 1 januari 2023 de verplichte bedenktijd van vijf dagen, waardoor vrouwen en artsen nu zelf kunnen bepalen of een wachttijd nodig is. Sinds 1 januari 2025 mogen huisartsen bovendien de abortuspil voorschrijven tot negen weken zwangerschap.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
