Koude douche dreigt voor ‘ivermectine-arts’ Jan Vingerhoets en achterban
Toine de Graaf | Datum: 12 augustus 2025
Jan Vingerhoets bij de rechtbank in 2023 | mkfotografie
“de wet is gewoon niet duidelijk”
Jan Vingerhoets vocht afgelopen week bij de Raad van State (RvS) in Den Haag de torenhoge boete aan die hij kreeg voor het offlabel voorschrijven van ivermectine voor patiënten met corona. De arts redde met zijn handelen levens, maar de Gezondheidsinspectie zag er desondanks reden in om hem te vervolgen. Vingerhoets voerde zijn verweer online vanuit zijn huis in Frankrijk, omdat hij voorvoelde slechts “decor te vormen in een slecht theaterstuk”. Hoewel de uitspraak pas over 6 tot 8 weken is, gaven de staatsraden van de RvS genoeg signalen die zijn voorgevoel bevestigden. “De uitspraak staat al vast.”
Als de voortekenen niet bedriegen, wacht Vingerhoets en zijn achterban een koude douche. Het was tekenend dat veel bezoekers op 1 augustus al een fikse regenbui over zich heen kregen toen ze op weg waren naar de Haagse Kneuterdijk, waar de Raad van State domicilie houdt. Tijdens de zitting van de Afdeling bestuursrechtspraak, die bijna twee uur duurde, hielden de donkere wolken aan, in spreekwoordelijke zin. Zo was de tijd die de drie staatsraden namen voor het bepalen van de hoogte van de boete onheilspellend. De zitting werd er zelfs minutenlang voor onderbroken, zodat de twee vertegenwoordigers van het ministerie van VWS op de gang contact konden opnemen met hun departement. Het bezorgde menigeen het gevoel dat de bestraffing van Vingerhoets al vaststond en alleen de hoogte van het over te maken bedrag nog punt van discussie kon zijn. Die indruk werd versterkt toen vervolgens deskundige en oud-huisarts Dick Bijl bijna het zwijgen werd opgelegd vanwege tijdgebrek.
Vingerhoets had het vanaf een afstand allemaal al voorvoeld en hield het wijselijk droog in Frankrijk. Weliswaar met een bezwaard gemoed achteraf, want de grote opkomst in Den Haag verraste hem. Het was vooral de RvS-uitspraak van afgelopen maart tegen de artsen Rob Elens, Niek Rogger, Katharina Deutsch en Alexander van Walraven, die hem de moed in de schoenen deed zakken. Volgens de Raad negeerden deze artsen het advies van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de richtlijn van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB), die HCQ en ivermectine niet “aanbevolen” bij corona. Vingerhoets liet daarna op zijn Blogdoc.nl weten zich geen illusies te maken over zijn eigen zaak. “De uitspraak staat al vast”, concludeerde hij.
ij was toen nog wel van plan zijn zaak bij te wonen — “trots en zonder enige spijt”. Maar de agendering midden in de zomer kwam zeer ongelegen. Hij vroeg de RvS om enkele weken uitstel. “Dat leek me niet onredelijk, omdat de zaak al vier jaar speelt”, laat hij weten aan deze krant. “Maar dat verzoek werd afgewezen. Daarop heb ik in overleg met advocaat Vera Platteeuw besloten niet te komen. Ik woon een deel van het jaar in Frankrijk en wilde me niet in allerlei bochten wringen om slechts een decor te vormen in een slecht theaterstuk. Op dat moment wist ik echter totaal niet dat er zoveel mensen zouden zijn. Als ik dat eerder geweten had was ik mogelijk wel gekomen, maar dan vooral uit respect voor hen.”
Het onverwachte voordeel was dat het publiek — naar schatting circa 120 mensen onder wie artsen, juristen en ook Kamerlid Gideon van Meijeren (FVD) — Vingerhoets in de ogen kon kijken tijdens zijn aangrijpende online verweer op groot scherm, waarvoor hem slechts vijf minuten werden gegund. De arts memoreerde dat in 7 van de 10 vergelijkbare zaken rond vroegbehandeling met hydroxychloroquine (HCQ) en ivermectine bij covid-19 aanvankelijk vrijspraak volgde — en dat ook nog met verschillende motivaties: “Er is maar één mogelijke conclusie: de wet is gewoon niet duidelijk”. Daarmee doelde hij op de Geneesmiddelenwet, en dan vooral op artikel 68 over offlabel-gebruik waarbij medicijnen worden voorgeschreven voor andere ziekten dan waarvoor ze zijn geregistreerd. Iets dat onder voorwaarden wettelijk is toegestaan en op grote schaal gebeurt, want ongeveer de helft van de doktersvoorschriften in Nederland is offlabel.
Vingerhoets sneed gevoelige punten aan. Zo illustreerde hij hoe met twee maten wordt gemeten. Terwijl hem en enkele collega’s juridisch de maat wordt genomen over het offlabel voorschrijven bij covid-19 van ivermectine — “een van de meest onschuldige middelen die we kennen” — gingen in het verleden artsen vrijuit toen ze bijvoorbeeld de ontstekingsremmende pijnstiller Vioxx veelvuldig offlabel inzetten met doden als gevolg. Het pijnlijkste voorbeeld betrof echter de coronavaccins: die werden aanbevolen aan moeders van ongeboren kinderen — de “kwetsbaarsten” die we kennen. “En dat terwijl er niet één dubbelblind gecontroleerd onderzoek bestaat dat de veiligheid daarvan aantoont. Maar daar heeft de Inspectie kennelijk geen boodschap aan.”
Vingerhoets besloot zijn verweer met een emotionele oproep aan de RvS: “Sta niet toe dat de wet wordt gebruikt als wapen tegen de medemenselijkheid”. Het leverde hem een daverend applaus op, dat ruim een halve minuut aanhield. Voorzitter Corinna Wissels herinnerde daarop aan het applausverbod. “Dit is een serieuze rechtszaak”, doceerde de staatsraad. “Dit is het enige moment dat ik dit zal toestaan.” Ze hield woord, want toen de beklaagde arts later weer even het woord kreeg en het klappen opnieuw een aanvang nam, brak ze dit resoluut af. Pikant detail is dat Vingerhoets na de zitting op Blogdoc.nl meldde het langdurige applaus in Frankrijk te hebben gemist. “Aan mijn zijde van de lijn werd het stil”, schrijft hij. “Ineens was het geluid weg. Mocht ik het applaus niet horen?” Na de zitting hoorde hij het alsnog en raakte het hem “extra diep”.
Het juridisch steekspel spitste zich vooral toe op de interpretatie van het al genoemde artikel 68, de status van behandelrichtlijnen en de (buitenlandse) wetenschappelijke onderbouwing voor het offlabel gebruik van ivermectine bij covid-19. Vingerhoets genas hiermee coronapatiënten, maar naar details over hun ziektegeschiedenissen informeerden de staatsraden niet. De vertegenwoordigers van het ministerie kwamen lijnrecht te staan tegenover Platteeuw en advocaat Jeroen van der Smissen, die beiden de zaak van de arts met verve bepleitten. Zo werden zij het niet moe te benadrukken dat behandelrichtlijnen, zoals die van het NHG, geen kracht van wet hebben en artsen slechts van adviezen voorzien. “Iets wordt geen ‘overtreding’ als het NHG het afraadt”, aldus Platteeuw.
De zeer ervaren staatsraad Ben Vermeulen, die als ‘rapporteur’ de zitting had voorbereid en het vaakst het woord nam, wilde er geen vluggertje van maken en de zaak opnieuw beoordelen, los van de eerdere uitspraak over Elens, Rogger, Deutsch en Van Walraven. Toch wekte hij op verschillende momenten de indruk meer te neigen naar het standpunt van de Inspectie en het ministerie, dan naar dat van Vingerhoets. Zo plaatste hij de NHG-standaarden op een voetstuk en noemde hij alleen wetenschappelijke studies over ivermectine bij covid-19 die later zijn teruggetrokken (retracted).
Vermeulen nam het pas op voor Vingerhoets toen Platteeuw vroeg om matiging van de boete (nu nog 3000 euro), zoals uiteindelijk ook is gebeurd bij de andere vier artsen. Hun proceskosten werden kwijtgescholden en de boetes gehalveerd, omdat die niet “evenredig” zouden zijn geweest. Het ministerie hield deze keer echter voet bij stuk, ook na de terugkoppeling op de gang. Toen voorzitter Wissels vervolgens weigerde deskundige Bijl alsnog te beëdigen als ‘deskundige’, dreigde even een volksoproer. Platteeuw en Van der Smissen hielden voet bij stuk en eisten dat Bijl gehoord werd.
Wissels voelde de stemming in de zaal goed aan en haalde bakzeil. Waarna Bijl alsnog nog kon verklaren — maar niet onder ede — dat de NHG-standaarden niet gebaseerd zijn op de meest recente inzichten, dat in het buitenland richtlijnen waren ontwikkeld voor gebruik van ivermectine en HCQ bij covid-19, dat in ons land vaker buitenlandse richtlijnen worden toegepast en dat wanneer een NHG-standaard een middel afraadt dit niet dwingend is voor artsen. “Daar gaat het NHG niet over”, besloot Bijl. “Wél het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).” Die woorden kroonden Vingerhoets op de valreep tot de morele winnaar. Wat dat waard is, weten we over zes tot acht weken: dan doet de RvS schriftelijk uitspraak.
De Wet van de Medemenselijkheid (8): Beroep en Verweer – Blogdoc:
dakl.nl/beroep-verweer
dakl.nl/zaakvingerhoets
ntg.nu/doneer
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
