Naakte haver verovert het bord

Sjoukje Dijkstra | Datum: 22 oktober 2025

Bianca van der Bos | mkfotografie

“Ik had iets gevonden wat tegelijk oeroud en vernieuwend was”

Op de Friese kleigrond bij Holwerd groeit een gewas dat tegelijk oer-Hollands en vernieuwend is. Naakte haver verovert langzaam maar zeker het bord van bewuste eters. De vrouw achter die stille revolutie is Bianca van der Bos, boerin, moeder en voormalig bankier. Ze keerde terug naar haar familiebedrijf om een radicaal andere voedselketen te bouwen: eerlijk, lokaal en voedend voor mens en bodem.

Na tien jaar in het bankwezen besloot Van der Bos het roer om te gooien. Door reorganisaties, de spreadsheets en eindeloze vergaderingen raakte ze haar gevoel voor betekenis kwijt. “Ik werd weinig gevoed, letterlijk en figuurlijk.” In 2020 draaide ze opnieuw mee op het akkerbouwbedrijf van haar ouders in Holwerd, waar ze als kind al de seizoenen leerde kennen. “Dat ritme — zaaien, oogsten, leven met het weer — bracht me terug bij mezelf. Ik voelde weer wat echt werk is.”

Ruim twintig jaar geleden richtte Bianca’s vader samen met drie collega’s de vereniging Ecolana op, een samenwerkingsverband tussen twee akkerbouwers, een veehouder en een schapenhouder. “Vroeger had je gemengde bedrijven — vee en akkerbouw op één erf”, legt Bianca uit. “Binnen Ecolana brachten we dat principe terug, maar dan in moderne vorm, verdeeld over vier bedrijven.” In 2019 stapte het familiebedrijf over op Niet-kerende Grondbewerking — een manier van telen waarbij niet meer wordt geploegd, maar waar de bodem juist met rust wordt gelaten en wordt gevoed met groenbemesters en organische mest. “Dat past binnen de regeneratieve landbouw die we nu toepassen. We werken met respect voor het ritme van de natuur”, legt Van der Bos uit. “Wij willen ook het bodemleven zelf gezond houden. Als dat sterk is, heb je minder ziekte en daardoor minder chemie nodig.”

Haar interesse in het havergewas ontstond toen haar dochter last bleek te hebben van gluten en zuivel en Van der Bos op zoek ging naar voedzame alternatieven. “Ik bakte haverpannenkoeken, maakte haverdrank, alles. Ik merkte wat het deed voor haar weerstand. Haver is glutenvrij, vezelrijk en eiwitrijk — het helpt je bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Dat raakte me. Waarom teelden we in Nederland eigenlijk geen haver voor mensen, maar vooral voor vee?”

Op een stukje land experimenteerde ze met het telen van gewone haver. “Maar dat gewas zit vast in een hard vliesje. Na het pellen blijft ongeveer 60 procent over en de bewerking kost veel energie en geld.” Ze ontdekte naakte haver — een oeroude soort waarbij het vliesje vanzelf loslaat bij het dorsen. “De korrel blijft heel, het is gemakkelijker te verwerken en langer houdbaar. Ik had iets gevonden wat tegelijk oeroud en vernieuwend was. Alsof de natuur zelf zei: hier, dit is wat je nodig hebt.”

De opbrengsten van naakte haver zijn kleiner, maar dat is volgens Van der Bos geen probleem als de keten eerlijker wordt ingericht. “Er wordt steeds meer van boeren gevraagd: zij dragen het risico, niet de supermarkt. Wij willen die keten omdraaien: de waarde moet terug naar de bron.” Daartoe richtte ze in 2024 De Havercoöperatie op, waarin ze samenwerkt met boeren, bakkers, horeca en consumenten. Consumenten kunnen hun haver al vóór de oogst kopen. “We vroegen hun vijf kilo rijst jaarlijks te vervangen door vijf kilo naakte haver en het risico met ons te delen.” De actie werd een succes: zo’n zeshonderd kopers deden mee. “Dat bevestigt dat er draagvlak is voor lokale, gezonde landbouw.” Ze noemt het crowd farming. “We boeren met elkaar. Jij bestelt je haver, wij zaaien voor jou. En als de oogst mislukt, zoeken we samen naar een oplossing.”

Abonneren

De eerste oogst kwam uit op 4,5 ton per hectare — ruim de helft minder dan tarwe of gerst, maar wél van hoge kwaliteit. Inmiddels teelt ze vijf hectare naakte haver op haar Friese kleigrond, waarvan in de voorverkoop al anderhalve hectare direct aan consumenten werd verkocht — goed voor ruim zeshonderd bestellingen. Haver is niet alleen voedzaam, maar blijkt ook nog eens goed voor de bodem: het onderdrukt schimmels, maakt de grond luchtiger en kan worden geteeld zonder kunstmest of gewasbeschermingsmiddelen. “Hoe meer beestjes, schimmels en micro-organismen, hoe gezonder je grond. De bodem is één groot levend organisme.” Rondom haar initiatief experimenteert een kleine, groeiende groep boeren als aspirant-lid van De Havercoöperatie met dezelfde principes — kringloopgericht, met groenbemesters en akkerranden voor biodiversiteit. Daarnaast ontstaat een netwerk van Ambassadeurs van de Havercoöperatie: consumenten en betrokkenen die helpen de bewustwording rond lokaal en eerlijk voedsel verder te brengen. “Het gaat ook om verbinding tussen boer, bodem en bord.”

Wie eenmaal proeft, merkt dat naakte haver meer is dan een rijstvervanger. De korrel heeft een volle, nootachtige smaak en een stevige bite. “Je kookt de vooraf geweekte haver 35 minuten en daarna kun je er alles mee — van risotto en salades tot havermuffins en granola. Het vult niet alleen, het voedt écht.” Afgelopen zomer maakte ze een kookboek vol recepten met naakte haver. “We zijn gewend dat alles snel moet. Maar goed voedsel vraagt aandacht. De korrels zijn lang houdbaar en ook eenvoudig zelf te malen tot meel, al oxideert het dan wel sneller. Dus bewaar het liever heel en maal wat je nodig hebt.”

Haar missie gaat verder dan gezondheid of duurzaamheid. Het is een cultuurverandering. “Na de oorlog wilden we nooit meer honger, dus gingen we grootschalig produceren. Door die schaalvergroting zijn we vergeten hoe het systeem ooit werkte: door afwisseling van teelten, natuurlijke kringlopen, samenwerking met de natuur. Dat moeten we terugvinden.”

Wat als elke Nederlander één dag per week naakte haver zou eten? Van der Bos: “Dan is er perspectief voor vijfhonderd boeren om ieder tien hectare te telen. Vijfduizend hectare in totaal. Dat is haalbaar. Het zou enorm veel betekenen voor bodem, biodiversiteit en gezondheid. Naakte haver mag net zo vanzelfsprekend worden als pasta of rijst. Een herkenbaar, gewaardeerd en vertrouwd product van eigen bodem.”

Wie wil meedoen, kan zich inschrijven via dehavercooperatie.nl. De volgende voorverkoop start op 1 februari 2026.