Navo-propaganda richt zich op eigen burgers en gaat ver voorbij nationale veiligheid
Karel Beckman | Datum: 25 mei 2025
Illustratie: Wilfred Klap
Ook op thema’s als klimaat en immigratie manipuleert de Navo de publieke opinie
Hij noemt het zelf een van zijn belangrijkste onthullingen. Woo-onderzoeker Cees van den Bos heeft in kaart gebracht hoe de Navo de eigen burgerbevolking beïnvloedt en manipuleert. Daarbij werkt de Navo-organisatie nauw samen met de EU en beperkt zij zich niet tot militaire zaken. Ook op terreinen als klimaat en immigratie voert de Navo informatie-operaties en psychologische operaties (psyops) uit.
“Als je het met mensen gaat hebben over psyops, dan doen ze dat al snel af als complottheorieën. Maar de Navo heeft hiervoor een omvangrijke organisatie opgetuigd. Ze hebben daar speciale eenheden voor en die zijn ook actief in de Navo-lidstaten, waarbij ze zich richten op de eigen burgers. Daar kan geen twijfel over bestaan.” Cees van den Bos, een onafhankelijke data-analist en IT-specialist die sinds coronatijd enorme hoeveelheden documentatie heeft geanalyseerd, op basis van Woo-verzoeken, en hierover talrijke baanbrekende artikelen heeft gepubliceerd op zijn substack Bomen-en-Bos, beschouwt zijn meest recente analyse, over de psychologische oorlogvoering van de Navo, als een van zijn belangrijkste publicaties.
Bos traceert de propaganda-activiteiten van de Navo naar 2014, toen de westerse militaire alliantie in Letland het Centre of Excellence for Strategic Communication (Stratcom) oprichtte. Stratcom houdt zich bezig met ‘informatie-operaties’ (info-ops) en ‘psychologische operaties’ (psyops), zo valt te lezen in Woo-documenten. Daaronder vallen ook zogeheten ‘zwarte psyops’, oftewel valsevlagoperaties, waarbij de bevolking doelbewust wordt voorgelogen.
Dat de Navo in een oorlog probeert de ‘hearts and minds’ te beïnvloeden van een ‘vijandige’ bevolking, zou niet zo vreemd zijn. Maar, zegt Van den Bos, de Navo houdt zich veel meer bezig met het manipuleren van de publieke opinie van de eigen burgerbevolking dan met die van ‘de vijand’. Dat niet alleen: de Navo-propagandisten beperken zich daarbij niet tot zaken die relevant zijn voor de nationale veiligheid. Ze houden zich ook bezig met controversiële politieke thema’s als klimaat, immigratie, gezondheid, de EU en ‘globalisme’. Dit blijkt onder meer uit het Werkprogramma van Stratcom uit 2024, waarin onderwerpen voorkomen als ‘de publieke perceptie van de migratiecrisis in het Middellands Zeegebied’ en ‘kwaadaardige informatie-beïnvloeding op het gebied van klimaat en milieu”.
Psyops worden uitgevoerd door gespecialiseerde eenheden, stelt Van den Bos, die nauw samenwerken met andere internationale organisaties (VN, EU) en ngo’s. In Nederland bevindt het Psyops-peloton zich binnen het 1 Civiel en Militaire Interactiecommando (1 CMI-Commando), waar ongeveer 500 mensen werkzaam zijn. De samenwerking met civiele organisaties wordt gecoördineerd vanuit het in Den Haag gevestigde CIMIC (Civil-Military Cooperation Centre of Excellence). Dit is een Navo-organisatie, maar wordt gefinancierd door een aantal Navo-lidstaten, waaronder Nederland. CIMIC stelt zijn Navo-expertise ter beschikking aan overheidsinstanties, maatschappelijke organisaties (ngo’s), wetenschappelijke instellingen en de EU. Het is niet duidelijk met welke maatschappelijke organisaties in Nederland CIMIC samenwerkt, maar Van den Bos vermoedt dat de Postcode Loterij er één van is. “De Postcode Loterij financiert steeds weer doelen die in lijn zijn met de Stratcom-doelen, zoals Bellingcat en de Witte Helmen in Syrië.”
De Navo werkt ook samen met inlichtingendiensten zoals de MIVD, AIVD en NCTV. Dat verloopt via structuren zoals de Joint Intelligence and Security Division (JIVD). Van den Bos beschreef al eerder op zijn website in een drieluik hoe de Navo de EU instrueerde in ‘cognitieve oorlogsvoering’ tijdens de covid-crisis. De covid-aanpak werd binnen de EU gecoördineerd door het EU-gremium ‘Integrated Politicial Crisis Response’ (IPCR), waarin Nederland werd vertegenwoordigd door de NCTV.
De lijntjes tussen de Navo en de EU zijn kort. “Je kunt gerust stellen dat de EU voor haar strategische communicatie gebruik maakt van de diensten van de Navo”, zegt Van den Bos. “Dat blijkt uit alles.” In coronatijd voorzag de Navo de Europese Commissie van een plan van aanpak dat in heel Europa werd uitgerold: de ‘NATO Strategic Communications Framework on NATO’s Response to Covid-19’. Dit ‘raamwerk voor strategische communicatie’ van de Navo werd via de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) en de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger van de EU in Brussel verstrekt aan Den Haag. Hierin stonden exact de protocollen beschreven die de Nederlandse regering op last van de Europese Commissie moest gaan volgen in haar covid-respons. Het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de covid-respons coördineerde, stond al in een heel vroeg stadium in contact met de Navo over de bestrijding van ‘desinformatie’, meldt Van den Bos.
Van den Bos besteedt in zijn artikel speciale aandacht aan de rol van de EDEO, beter bekend als de European External Action Service (EEAS). “Op het gebied van Stratcom, ‘psyops’ en ‘info ops’, bracht EDEO de Europese lidstaten en de Navo bij elkaar zodat dezelfde narratieven konden worden uitgedragen en afwijkende narratieven konden worden bestreden”, stelt hij, onder meer op basis van vrijgegeven e-mails. Hij heeft het dan over de coronatijd, maar de samenwerking tussen EDEO en Navo dateert van veel eerder. Al in 2015 richtte EDEO de East Stratcom Task Force op, die — toen al — werd belast met het bestrijden van ‘Russische desinformatie’.
Het is nu vooral de oorlog in Oekraïne die centraal staat in de beïnvloedingscampagnes van EU en Navo. Daarbij is geen ruimte voor nuance. Zo gaat de East Stratcom Task Force van de EDEO via haar informatie-poot ‘EU vs Disinfo’ fanatiek tekeer tegen alles wat uit Rusland komt. De Russen, meldt EU vs Disinfo, “hebben geen enkele interesse in vrede, maar gebruiken vredesonderhandelingen als excuus om tijd te winnen zodat ze vervolgens kunnen opmarcheren naar nieuwe slagvelden”. Voor de viering van de Dag van de Overwinning op Nazi-Duitsland op 9 mei heeft ‘EU vs Disinfo’ ook geen goed woord over. Dit was een regelrechte verheerlijking van de oorlog “met de stank van een doodscultus”, aldus deze propagandaclub van de EU.
Van den Bos vindt dat de propaganda-activiteiten van de Navo niet door de beugel kunnen. “De NAVO-doctrines voor psyops en info-ops bieden krachtige instrumenten voor psychologische en informatieoperaties”, schrijft hij, “maar hun toepassing op burgers in vredestijd roept significante ethische vragen op. Voor eigen burgers is het risico op manipulatie, gebrek aan transparantie en aantasting van autonomie problematisch, vooral zonder oorlogsnoodzaak.” Hij roept iedereen op, het nieuws argwanend te volgen. “Wees voorzichtig met wat je gelooft.”
Navo-propagandatour richt zich op kinderen
In de aanloop naar de Navo-top 2025 — op 24 en 25 juni in Den Haag — trekt het bondgenootschap waarvan oud-premier Mark Rutte de baas is door Nederland, met een lesprogramma gericht op kinderen. Volgens minister van Defensie Ruben Brekelmans is het goed dat kinderen leren dat de Navo een “defensieve alliantie die ons allemaal probeert veilig te houden” is. Het is volgens critici een verdraaiing van de werkelijkheid. De Amerikaanse emeritus hoogleraar Noam Chomsky noemt de Navo zelfs “het meest gewelddadige, agressieve bondgenootschap ter wereld” en wijst daarbij op de aanzwengelende rol in oorlogen in de afgelopen 25 jaar. De Navo-tour deed in april Groningen aan. De plaatselijke SP-fractievoorzitter Hans de Waard liet weten ontstemd te zijn. “Moeten we mensen van defensie in de klas willen hebben? En moeten we willen dat er een e-sportstoernooi wordt georganiseerd waarin oorlogssituaties worden gesimuleerd? Is dit de boodschap die we aan kinderen mee willen geven?”
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
