Niet overleven, maar leven

“Ik voelde me niet meer veilig. In mijn hofje in Voorburg werd ik genegeerd, uitgescholden en uiteindelijk bedreigd. Door het open raam hoorde ik een buurman zeggen: ‘Wacht maar tot ze de kogel door haar kop krijgt’. Toen wist ik: ik moet weg. Mijn zoon woonde inmiddels zelfstandig. Dat gaf me de ruimte om te vertrekken. De coronatijd was voor mij een omslagpunt. Bij demonstraties zat ik naast mensen als Frank Ruesink en Mordechaï Krispijn. Onder de mensen daar voelde ik me thuis — en tegelijk enorm kwetsbaar. Tijdens een protest werd ik gearresteerd. In de cel begon ik te zingen. Met zeep schreef ik de mensenrechten op de muur. Maar ik was over mijn grens gegaan. Alles voelde als dreiging. Het was alsof mijn zenuwstelsel constant in alarmstand stond. Pamfletten van Wybren van Haga en Willem Engel hingen voor mijn ramen. Misschien vonden de buren dat bedreigend. Misschien speelde de afkomst van mijn zoon mee — hij heeft een Afrikaanse vader — of zijn gedrag. Ik weet het niet. Maar ik voelde me een paria. En de behoefte aan lucht werd steeds groter.

Via een noodoproep in een wakkere social-mediagroep kwam ik in het Kroatische Zadar terecht, bij een Belgisch-Kroatisch stel dat een guesthouse runde. Ze kwamen me ophalen van de Flixbus. Uitputting nam de overhand, slaap bleef uit. Na drie dagen barstte ik in huilen uit. De kamer voelde als een cel na die ervaring in een echte cel. Ze gaven me een grotere kamer. Dat was het begin van mijn heling. Er kwam meer ruimte, ik voelde me gehoord en gezien, en eindelijk kon ik ademhalen. De reis ging verder naar Bosnië, Albanië, Turkije, Portugal, Spanje — werken op olijfgaarden, grasmaaien met een zeis, kurklampen maken, werken in keukens. Het gevoel van kracht was er, zowel lichamelijk als geestelijk, en verbondenheid met de aarde.

Gevaar heb ik ook gekend. In Albanië probeerde een dronken man mijn kamer binnen te dringen. Op Kreta werd een vrijwilliger lastiggevallen door de eigenaar van een boerenbedrijf. Niet elke community is veilig. Mijn reizen door Europa gingen voornamelijk op gevoel en om mijn volgende bestemming te kiezen gebruikte ik onder andere een site als Workaway. Waar het goed voelde, bleef ik, totdat het tijd was om door te reizen. Dan stippelde ik mijn volgende bestemming uit. Zo paste ik ook geregeld bij mensen op hun huisdieren, terwijl zij op reis waren. Dat deed ik ook in Portugal, waar ik plotseling het zicht in mijn linkeroog verloor. Het bleek een tia in mijn oogzenuw. Onherstelbaar, zeiden de artsen. Ik weet nog dat ik naar mijn oogarts keek en dacht: dit kan niet. Maar het was wel zo. Mijn zicht — mijn kracht — ineens was dat weg.