^DeAndereKrant

Afgelopen dinsdag schoten de Oekraïners zes Amerikaanse ATACM-langeafstandsraketten af op de Russische Brjansk-regio. Vijf daarvan werden onderschept door de Russische luchtafweer, zo meldde het Russische ministerie van defensie. Een zesde exemplaar kwam terecht bij een wapenopslagplaats zonder schade aan te richten. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft daarmee eindelijk gekregen waar hij al zo lang op had aangedrongen bij zijn Amerikaanse ambtscollega Joe Biden: groen licht voor een aanval met Amerikaanse ATACM-langeafstandsraketten op Rusland. Afgelopen zondag meldde The New York Times op gezag van niet nader genoemde overheidsfunctionarissen dat dit was gebeurd. Het nieuws van The New York Times werd met gejuich ontvangen in diverse Europese hoofdsteden. Zo zei de Nederlandse minister van buitenlandse zaken Casper Veldkamp (NSC) “heel blij” te zijn met het Amerikaanse besluit. Hij vond het alleen jammer dat de toestemming aan Kiev via een krant naar buiten was gekomen. “Liever had ik gehad dat het een verrassingseffect voor de Russen was geweest.” EU-buitenlandchef Josep Borrell verklaarde: “Ik heb meermaals gezegd dat Oekraïne de wapens moet kunnen gebruiken die we ze gegeven hebben, zodat ze niet alleen de pijlen kunnen onderscheppen maar ook de boogschutters kunnen raken.” De Fransen en Britten hadden eerder al laten weten hun Storm Shadows en SCALPs beschikbaar te willen stellen voor aanvallen tot diep in Rusland. Het enige wat ze er tot nu toe van weerhield de daad bij het woord te voegen was een instemmende knik van Biden. Inmiddels hebben de Oekraïners deze week al Brits-Franse Storm Shadows gebruikt voor een aanval op de Russische Koersk-regio. Daarbij werd een commandopost geraakt waarbij doden en gewonden vielen.

De vraag is wat de Duitsers gaan doen. Zij hebben tot nu toe geen gehoor gegeven aan het verzoek van Zelensky om Tauraus-langeafstandsraketten te leveren. Deze hebben een groter bereik (500 km) dan de ATACMS (350 km). De Financial Times meldde afgelopen maandag dat de Duitse bondskanselier Olaf Scholz onder grote binnenlandse en buitenlandse druk staat om akkoord te gaan.

De enige kritiek vanuit regeringskringen in Europa kwam vanuit Hongarije en Slowakije. “Zij die het besluit van de Amerikaanse president Biden steunen, zijn voor het beginnen van een Derde Wereldoorlog,” zei de Slowaakse premier Robert Fico. “De pro-oorlog mainstream lijkt geen weerzin te voelen bij het in gang zetten van het ergst denkbare scenario: escalatie van de oorlog in Oekraïne tot een wereldoorlog,” verklaarde de Hongaarse minister van buitenlandse zaken Péter Szijjártó.

Oekraïne beschikt al sinds 2023 over ATACMs en heeft deze ook al, met toestemming van de Amerikanen, ingezet tegen Russische doelen op de Krim. Tot nu toe gold een restrictie voor het gebruik van de raketten. Washington stond niet toe dat ze werden gebruikt voor aanvallen op grondgebied van de Russen, met uitzondering van delen van Oekraïne die sinds 2022 door Rusland zijn ingenomen en het schiereiland de Krim dat zich in 2014 afscheidde van Oekraïne en zich bij Rusland voegde. De regering Biden stond geen vrij gebruik van de raketten toe uit vrees dat dit zou leiden tot een oncontroleerbare escalatie, waarbij Rusland en de VS direct met elkaar in conflict kwamen. Washington ging er voorts vanuit dat de Oekraïense inzet van langeafstandsraketten tegen Rusland geen effect zou hebben op het verloop van de oorlog in Oekraïne, waar de Russen al langere tijd aan de winnende hand zijn. De thuisbases van Russische straaljagers die aanvallen uitvoeren op Oekraïne zijn verplaatst tot ver van de grens met Oekraïne, zodat ze buiten het bereik zijn gekomen van de ATACMs. Daarnaast zou Kiev het grootste deel van zijn langeafstandsraketten al hebben verschoten.

De Russische president Vladimir Poetin legde eerder dit jaar uit aanvallen met westerse langeafstandsraketten in een ander licht te zien dan aanvallen met westerse drones of F16’s. “Elke expert zal bevestigen, zowel in ons land als in het Westen, dat het Oekraïense leger niet in staat is om aanvallen uit te voeren met westerse moderne, langeafstandsprecisiesystemen,” zei hij twee maanden geleden in een interview met de Russische staatszender Rossyia 1. “Het kan dit niet. Dit is alleen mogelijk met inlichtingen van satellieten die Oekraïne niet heeft. Deze gegevens zijn alleen beschikbaar via satellieten van de Europese Unie of de Verenigde Staten, met andere woorden van NAVO-satellieten. Het tweede en misschien wel belangrijkste punt is dat alleen NAVO-militairen vluchtopdrachten kunnen geven aan deze raketsystemen. Oekraïense militairen kunnen dit niet.” Poetin waarschuwde daarbij voor de gevolgen. “Het betekent dat je een directe deelname hebt van NAVO-landen, de VS en Europa aan de oorlog in Oekraïne. Het zou betekenen dat de NAVO-landen, de VS en de Europese landen, in oorlog komen met Rusland. Als dit gebeurt dan zullen we passende maatregelen treffen, gebaseerd op de dreigingen waarmee we geconfronteerd worden.”

In aansluiting op het interview dat Rossiya 1 uitzond, maakte Poetin in september tijdens een vergadering van de Russische Veiligheidsraad bekend dat Rusland bezig was met een aanscherping van zijn nucleaire doctrine. Waar Rusland voorheen afzag van het eerste gebruik van kernwapens tenzij “de staat in zijn voortbestaan bedreigd wordt” door een conventionele aanval, schrijft de nieuwe doctrine voor dat Moskou zich het recht voorbehoudt als eerste kernwapens in het zetten indien er sprake is van “een ernstige bedreiging van onze soevereiniteit”. Daarnaast worden in de nieuwe doctrine landen verantwoordelijk gehouden voor conventionele aanvallen op Rusland als zij deze steunen, zelfs als zij ze niet zelf uitvoeren. “De bijgewerkte versie van het document stelt voor dat agressie tegen Rusland door een staat die geen kernwapens bezit, maar met de deelname of steun van een staat die wel kernwapens bezit, beschouwd moet worden als een gezamenlijke aanval op de Russische Federatie.” Afgelopen dinsdag tekende Poetin een decreet waarmee de nieuwe nucleaire doctrine van kracht werd.

Rusland heeft deze week direct teruggeslagen. Voor het eerst in de geschiedenis hebben de Russen een ‘intermediate-range ballistic missile’ (IRBN) afgeschoten, genaamd Oresjnik. Een IRBN heeft een bereik van 2500 tot 5500 kilometer. Hij wordt daarmee net niet geclassificeerd als een intercontinentale ballistische raket (ICBM)‚ die een nog groter bereik heeft‚ maar heeft wel dezelfde kracht. De IRBN is hypersonisch – zo snel dat er geen verdediging tegen mogelijk is. Zowel de IRBN als de ICBM kunnen worden gebruikt om kernwapens mee af te vuren. De Oresjnik-raket zou een wapenfabriek in de Oekraïense stad Dnipropetrovsk hebben geraakt.

In een nationale toespraak op donderdag verklaarde Poetin dat Rusland zich gerechtigd voelt om de militaire faciliteiten van landen te beschieten die het gebruik van van hun wapens tegen Rusland toestaan. Dat zouden dus in dit geval de VS‚ Groot-Brittannië en Frankrijk zijn, maar ook landen als Nederland die F16’s hebben geleverd met toestemming om daarmee doelen in Rusland te beschieten. Hij zei ook: “in het geval van verdere escalatie van agressieve acties‚ zullen wij net zo krachtig en proportioneel reageren.”

Onduidelijk is waarom Biden alsnog heeft ingestemd met een aanval met ATACMs op Rusland. The New York Times suggereerde in het artikel van afgelopen zondag dat het iets te maken had met de ontwikkelingen in de Russische Koersk-regio. Sinds de Oekraïense strijdkrachten de regio begin augustus binnenvielen, zijn ze aan de verliezende hand. Volgens geruchten in de westerse pers worden de Russen bij hun strijd in Koersk bijgestaan door Noord-Koreanen. De verklaring die The New York Times gaf voor het veranderde beleid van Biden is inmiddels weersproken door de feiten. De Oekraïners voerden hun ATACMs-aanval van afgelopen dinsdag niet uit op de Russische Koersk- maar op de Brjansk-regio. De Texaanse gouverneur Keith Self heeft tekst en uitleg gevraagd van Biden. Voor 25 november moet duidelijk zijn of, en zo ja, welke beperkingen Biden Zelensky heeft opgelegd voor aanvallen met ATACMs. Self, die tijdens de Koude Oorlog als officier medeverantwoordelijk was voor de Amerikaanse kernwapentaak in Europa, spreekt op zijn website over “de gevaarlijkste dagen voor Amerika sinds de Cubacrisis”.

De Oekraïense raketaanvallen op Rusland hebben plaats twee maanden voor de machtsoverdracht van Biden aan Donald Trump. Volgens sommige analisten, onder wie Alexander Mercouris van The Duran, is dit geen toeval. Het zou een ‘afscheidscadeautje’ zijn van Biden aan zijn gehate opvolger, die gezworen heeft de militaire steun aan Kiev te staken en binnen 24 uur een einde te maken aan de oorlog. Als de Russen de door de VS gesteunde aanval van Oekraïne beantwoorden met een tegenaanval op Amerikaanse doelen, dan zal het voor Trump onmogelijk worden om het conflict in Oekraïne tot een spoedig einde te brengen en de relatie met Rusland te normaliseren.

Trump heeft nog niet gereageerd op de situatie. Zijn toekomstige veiligheidsadviseur, Mike Waltz toonde zich de dag voor de presidentsverkiezingen voorstander van toestemming voor ATACM-aanvallen. Trumps zoon, Donald Jr. tweette daarentegen: “Het militair-industrieel-complex lijkt zich ervan te willen verzekeren van een Derde Wereldoorlog voordat mijn vader de kans krijgt vrede te stichten en levens te redden.”