^DeAndereKrant

Politici en media klaagden afgelopen week over wat zij beschouwden als ontoelaatbare acties van boeren. De boeren zelf denken dat het nog veel erger gaat worden. “Het kan nog weleens veel heftiger gaan worden”, verwacht Jan Huzen, een agrarisch ondernemer uit het oosten van het land. “Het dreigt een onbeheersbare toestand te worden. Het is zeker niet waar je op zit te wachten. Maar je kunt niet anders.”

Een rondgang langs een aantal vertegenwoordigers van boeren levert een onthutsend beeld op. De boeren in Nederland zijn veel woedender én wanhopiger dan een jaar geleden. Ze zien er geen gat meer in. “Er was ons perspectief beloofd door deze minister, maar wat ons in het vooruitzicht wordt gesteld zijn faillissementen en onteigeningen”, zegt Sieta van Keimpema van de boerengroep Farmers Defence Force (FDF), tevens voorzitter van belangenvereniging Dutch Dairymen Board. “Wat onze mensen wordt aangedaan. Binnen nu en twee jaar wordt velen hun bedrijf afgenomen. Er is geen licht aan het einde van de tunnel.”

Pluimveehouder Bart-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, denkt er net zo over: “We worden volledig uitgeknepen door de markt en door regels voor verzonnen problemen die feitelijk niet bestaan. Het is een heksenjacht op de boeren. We staan met onze rug tegen de muur. Dat voelt iedere boer op dit moment.” Een leider van een ‘trekkergroep’ in midden-Nederland die anoniem wil blijven, drukt zich nog kernachtiger uit: “Dit demissionaire klotekabinet breekt onze sector tot de bodem af.”

Het gaat bij de boeren lang niet alleen om de stikstofregels, zoals vaak wordt gedacht. “Stikstof staat nu zelfs een beetje op het tweede plan”, zegt Van Keimpema. “Het acute probleem is nu de gestapelde mestregels. Die zorgen ervoor dat er voor 650.000 koeien geen ruimte meer is. Er zijn 1,4 miljoen melkkoeien. Je kunt niet de helft van je koeien wegdoen, want dan zegt de bank, je staat onder water. Ze halen zo de hele melkveehouderij onderuit.”

Zes boerenorganisaties, waaronder de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO), de officiële belangenbehartigingsorganisatie die door vele boeren als te slap wordt gezien, gaven afgelopen week een persbericht uit, waarin zij de noodklok luiden over de nieuwe mestregels. Boeren “mogen sinds kort, door Europese regels, veel minder dierlijke mest op hun land brengen, maar het overschot aan mest kunnen ze niet kwijt of alleen tegen hoge kosten. Europese regelgeving schrijft ook voor dat boeren verplicht grond uit productie moeten nemen als bufferstroken”, schrijven zij.

De “wanhoop bij de boeren neemt met de dag toe”, stelt Erwin Wunnekink, voorzitter van de LTO-vakgroep Melkveehouderij. “Dit is geen transitie meer, maar lijkt meer op een revolutie”, zegt de Nederlandse Zuivel Organisatie. Van Keimpema: “Die bufferzones zijn een gevolg van de braakliggingsregeling van 4 procent die door Europa is opgelegd. Ze pakken dat land gewoon van je af, zonder compensatie. Grondgebonden boeren hebben er jaren naartoe gewerkt dat ze alle mest op hun eigen land kwijt konden, ze hebben nooit mest hoeven afvoeren, en hebben die mogelijkheden ook niet. De meeste EU-landen leggen die bufferstroken alleen op aan akkerbouwbedrijven, Nederland legt het ook op aan melkveehouders.” Met waterkwaliteit hebben de regels volgens Van Keimpema niks te maken.

Daarnaast is ineens 60 procent van het landbouwareaal aangemerkt als ‘nitraatverontreinigd gebied’, vertelt Van Keimpema. “Daarbij heeft het ministerie 14 jaar oude cijfers over waterkwaliteit aangeleverd in Brussel, terwijl er in die tijd heel veel is gedaan om de waterkwaliteit te verbeteren. Het betekent dat we nu in één klap veel minder mest kwijt kunnen. Vorig jaar januari merkten we al dat we een probleem hadden. We hebben toen veel voorstellen gedaan voor oplossingen. Er zijn nu weer zoveel regels bijgekomen. Er wordt iets van je gevraagd waardoor je binnen de wet niet goed meer je dieren kunt verzorgen. Het werken wordt je onmogelijk gemaakt.”

Voor de stikstofregels geldt eenzelfde verhaal, zegt Oplaat. “Ze vragen om zekerheden die niet bestaan. De normen zijn zo scherp, die kun je niet eens meten. Dat hebben TNO en RIVM erkend, toch zetten ze het in de regels. Als je maar genoeg regels creëert, dan zijn er altijd wel regels die je kunt los laten op de boeren. Al die regels drijven de kosten op. Het drijft boeren tot wanhoop. Er valt niks meer te verdienen en zo gaan we naar de krekelburger.” Als je een probleem hebt in een natuurgebied, zegt Oplaat, “moet je ernaar toe gaan en kijken of je er iets aan kunt doen. Nu worden miljarden besteed aan beleid dat boeren kapot maakt en waarvan je geen idee hebt of het de natuur gaat helpen. Meestal is stikstof helemaal het probleem niet.”

Critici werpen boeren voor de voeten dat ze veel subsidie ontvangen uit Brussel, zoals de NOS bijvoorbeeld beweert in een filmpje op haar website (“de haat-liefdeverhouding tussen boeren en Europa”). Oplaat reageert schamper: “De subsidies zijn ingesteld om de voedselprijzen laag te houden en de boeren toch nog wat te laten verdienen. De meeste boeren willen er liever vandaag dan morgen van af, en een eerlijke prijs krijgen voor hun product.”

Oplaat is inmiddels tot de conclusie gekomen dat het beleid erop is gericht de landbouw kapot te maken. “Er wordt ons van alles aangewreven. Het is een heksenjacht.” Rationele argumenten spelen geen rol. “Onderzoek laten doen heeft geen zin, want rapporten van ons worden niet gelezen en de rapporten van de overheid worden allemaal gestuurd.”

Ook Van Keimpema stelt dat het gaat om bewust beleid. “Alleen krimp is mogelijk. De Green Deal gaat over krimp van de landbouw. Ik heb aan tafel gezeten bij gesprekken over het landbouwakkoord en kreeg na de eerste ronde al door dat er maar één optie is: de boeren moeten eruit.”

Jan Huzen, die de Facebook-groep Steungroep Boeren en Burgers runt, zegt dat boeren onder een “constante dreiging” leven. “Het gaat om veel meer dan het stikstofbeleid.

De overheid dreigt voortdurend met van alles. Wij leven daar al jarenlang onder. Dan kun je weer ergens ontheffing voor krijgen, dan weer niet. Maar het resultaat is dat de landbouw wordt weggesaneerd.” De trekkergroepleider die zijn naam niet in de krant wil, laat eenzelfde geluid horen. “Er zit een heel ambtenarenapparaat om ons heen. Provincies, waterschappen, gemeenten, overheid. Dat net sluit zich steeds meer.” Zijn er nog oplossingen mogelijk? “Het hele NPLG (Nationaal Programma Landelijk Gebied, redactie) moet stoppen”, zegt hij. “Niet weer een zak geld er tegenaan gooien. Daar zitten we niet op te wachten. Dat leidt alleen maar tot weer nieuwe regels.”

Geen enkele boer gelooft meer in de politiek, zegt Van Keimpema. Ze zijn allemaal teleurgesteld in BBB. “BBB maakt het nog niet waar in de provincie”, zegt Oplaat. “Ze gaan braaf mee met het verhaal zoals Den Haag het dicteert.”

De Europese protesten bieden wel enige hoop. Oplaat: “De boeren staan overal voor dezelfde problemen. Het is een race to the bottom. Het kan zo niet meer doorgaan.” Ze zien ook dat harde actie helpt. “Macron heeft direct de EU-regels opengebroken. Duitsland ook”, zegt Van Keimpema. “Alleen onze politici doen niets voor ons. Ze hebben ons ook geen enkele oplossing geboden de afgelopen jaren. Waarom blijven ze haast maken met hun regels, terwijl ze zelfs demissionair zijn? Iedereen is tegen de muur gezet.”