^DeAndereKrant

“Revoluties worden vaak gezien als iets wat spontaan ontstaat... het lijkt alsof mensen gewoon de straat opgaan. Maar het is het resultaat van maanden of jaren van voorbereiding. Het is heel saai totdat je een bepaald punt bereikt waarop je massademonstraties of stakingen kunt gaan organiseren. Als je het zorgvuldig voorbereidt, is het binnen een paar weken gepiept.” Ivan Marovic, die deze woorden sprak, in een interview dat in 2011 verscheen in het Amerikaanse tijdschrift Foreign Policy, kan het weten. Hij is verbonden geweest aan Center for Applied Nonviolent Actions and Strategies, afgekort Canvas, een in de Servische hoofdstad Belgrado gevestigde organisatie die revoluties levert op bestelling. Canvas heeft aan de basis gestaan van onder meer de Rozenrevolutie in Georgië (2003), de Oranjerevolutie in Oekraïne (2004), de Tulpenrevolutie in Kirgizië (2005), de Cederrevolutie in Libanon (2005), de Jasmijnrevolutie in Tunesie (2010) en de 25-januari-revolutie in Egypte (2011).

In landen waar het gewenste resultaat van deze zogenoemde ‘kleurenrevoluties’ niet bereikt is, probeert Canvas het opnieuw. Zo volgde in 2013 een reprise in Oekraïne, met de omverwerping van de regering van de Russischgezinde president Viktor Janoekovitsj tot gevolg – en momenteel in Georgië, dat onder druk staat van Brussel om hervormingen door te voeren die moeten leiden tot EU-lidmaatschap en waar eind deze maand parlementsverkiezingen plaatshebben. De Georgische staatsveiligheidsdienst meldde vorig jaar dat het drie medewerkers van Canvas had verhoord, de Serviërs Sinisa Sikman, Jelena Stoisic en Slobodan Jinovic. Ze zouden zich in het land hebben bevonden op uitnodiging van USAID, een agentschap van de Amerikaanse overheid dat ontwikkelingshulp zegt te bieden. Het drietal zou in 2003 ook betrokken zijn geweest bij de protesten die leidden tot de omverwerping van de regering van de Georgische president Eduard Shevardnadze. De veiligheidsdienst zei verder de drie ervan te verdenken “trainingen te geven aan jonge mensen en invloedrijke non-gouvermentele organisaties” die met plannen rondliepen voor “destructieve en illegale acties”.

Er volgden echter geen arrestaties. Ook werden de drie Canvas-­medewerkers niet belemmerd in hun trainingsactiviteiten. De vierdaagse workshop die ze publiekelijk hadden aangekondigd en die gegeven zou worden in een hotel in de hoofdstad Tbilisi, verliep volgens plan en zonder incidenten. Canvas haalde hard uit naar de veiligheidsdienst. “De beschuldigingen van de Georgische overheid tegen Canvas zijn vals en hebben niets te maken met het werk van Canvas in het land,” verklaarde de organisatie in een persbericht. “De cursussen en programma’s van Canvas in Georgië zijn gebaseerd op geweldloos verzet, zoals te lezen is op onze website. Ons curriculum is gegeven in meer dan 50 landen en op academische instellingen van naam en faam over de hele wereld, waaronder Georgië. De afgelopen twee jaar heeft Canvas een USAID-programma uitgevoerd in samenwerking met het East West Management Institute om maatschappelijke organisaties in Georgië hulpmiddelen te bieden voor zelforganisatie en positieve sociale veranderingen.”

Canvas werd in 2004 opgericht door Srda Popović en Slobodan ­Dinović. Die twee kenden elkaar uit hun studententijd, van een eerdere organisatie waarin ze hadden samengewerkt en die ze hadden opgericht: Otpor, dat ‘verzet’ betekent in het Servisch. Otpor zette in 1998 studenten­protesten in gang tegen de regering van de toenmalige president ­Slobodan Milošević. De protesten leidden in 2000 tot de val van ­Milošević. Toen pas werd bekend dat Otpor al die tijd gefinancierd was geweest door de Amerikanen. The New York Times onthulde door wie precies: National Endowment for Democracy (NED) en het ­International Republican Institute (IRI). The Washington Post onthulde vervolgens dat het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken de financiering geregeld had met de bedoeling de regering van Milošević omver te werpen. Er waren honderdduizenden dollars betaald voor ondermeer trainingen en materiaal voor demonstraties zoals T-shirts en stickers. De onthullingen van de Amerikaanse kranten leidden tot een vertrek van diverse Otpor-leden die zich verraden voelden, omdat hun niets verteld was over de geldstromen vanuit Washington.

Nog voor de oprichting van Canvas hadden Popović en Dinović hun activiteiten al uitgebreid naar het buitenland, waar hun hulp was ingeroepen door studenten en anderen die revoluties wilden ontketenen. Zo hadden ze voor 2004 hun visitekaartjes al afgegeven aan Georgiërs, Wit-Russen en Zimbabwanen. ­Dinović was tegelijk bezig kapitaal te maken met zijn in 2000 opgerichte internetbedrijf, het eerste in Servië dat draadloos internet aanbood. Foreign Policy meldde in 2011 dat Canvas inmiddels voor de helft gefinancierd werd door Dinović, maar dat ook de Amerikaanse overheid geld was blijven sturen, onder meer via Freedom House, dat wereldwijd zegt te streven naar “democratie, politieke vrijheid en mensenrechten”.

In 2012 onthulde Wikileaks dat Popović nauw samenwerkte met Stratfor, een Amerikaans bedrijf dat zich profileert als een “schaduw CIA” voor het Amerikaanse bedrijfsleven. Uit tal van e-mails waar Wikileaks de hand op wist te leggen, blijkt dat Popović Stratfor voorzag van informatie over oppositiegroeperingen waarmee hij wereldwijd in contact stond. Stratfor maakte daar kennelijk dankbaar gebruik van, want, zo schreef Stratfor-analist Marko Papic in een interne e-mail over de Canvas-­voorman: “Hij mag dan af en toe nuttige informatie aandragen, maar het idee is dat we via Canvas een netwerk aanleggen van contacten die we zelf kunnen gaan benaderen”. In een andere e-mail schrijft Papic over de medewerkers van Canvas: “Ze reizen in feite de wereld rond in een poging dictators en autocratische regeringen omver te werpen die in de VS niet geliefd zijn”. En in en vervolgmail: “Ze lopen gewoon een land binnen, openen daar een toko en proberen de regering omver te werpen. Als het op de goede manier gebeurt, dan gaat er meer slagkracht vanuit dan van een oorlogsvloot met vliegdekschepen.” Popović was zo nauw verknoopt met Stratfor dat hij medewerkers van het bedrijf uitnodigde op zijn bruiloft en zijn vrouw er als analist aan het werk ging.