^DeAndereKrant

De Politieke Partij voor het Basisinkomen (PPVB), die al tien jaar bestaat, gaat zich hard maken voor een Universeel Basisinkomen, een idee dat al flink gepropageerd is door onder andere Rutger Bregman, Elon Musk, Paus Franciscus en Barack Obama. De partij verzamelt op dit moment handtekeningen om zich in alle 20 kieskringen verkiesbaar te kunnen stellen bij de eerstvolgende Kamerverkiezingen. Indien het Kabinet Rutte IV standhoudt, is dat in 2025.

Ondernemer Sepp Hannen – die via een pijnlijk faillissement hard in aanraking kwam het Nederlandse socialezekerheidsstelsel - besloot de handschoen op te pakken als lijsttrekker. Hij gelooft heilig dat invoering van het basisinkomen zal leiden tot een dramatische transformatie van de samenleving. Armoede en honger zullen verleden tijd zijn, toegang tot onderwijs en zorg zal drastisch worden verbeterd, er zullen duurzame steden en innovatieve industrieën ontstaan, milieu en klimaat zullen er op vooruitgaan en het zal leiden tot een “grotere gendergelijkheid” in Nederland, omdat ouders met een zorgtaak onafhankelijk worden van hun partner. Er is nog wel een lange weg te gaan. De PPVB heeft op dit moment slechts 70 leden.

Wat moeten we precies verstaan onder het basisinkomen? Hilde Latour legt uit dat volgens de definitie van het Basic Income Earth Network (BIEN) het basisinkomen aan vijf kenmerken moet voldoen. Het moet gaan om een periodieke (meestal maandelijkse) betaling. Het moet individueel zijn (niet per huishouden bijvoorbeeld). In cash worden uitgekeerd, met absolute keuzevrijheid waar het aan wordt uitgegeven. Verder moet het onvoorwaardelijk zijn (geen enkele tegenprestatie nodig) en universeel (voor iedereen).

BIEN is in 1986 opgericht door een groepje Europese academici en activisten, onder wie de Belgische neo-marxistische econoom en filosoof Philippe van Parijs, maar volgens Hannen is het beslist geen ‘communistisch’ concept. “Het basis­inkomen betekent niet dat iedereen hetzelfde inkomen heeft, alleen de nullijn wordt omhooggetrokken. Je begint bij een onvoorwaardelijk basisinkomen en daar bovenop zijn alle verschillen denkbaar.” Volgens Latour zou een basisinkomen ook moeten worden verstrekt aan kinderen. In de meeste pilots krijgen kinderen de helft en loopt betaling via de moeder. Hannen stelt dat de PPVB “wat kinderen betreft nog geen standpunt heeft ingenomen”. Hij denkt zelf aan een basisinkomen vanaf 18 jaar, ter hoogte van 1800 euro netto, hoewel ook over het precieze bedrag nog debat is binnen de partij. De Andere Krant sprak met Hannen en Latour in Amsterdam bij een recent bezoek van de Indiase socioloog Sarath Davala, de huidige voorzitter van BIEN.

SH: Ja, de directeur van Shell, de vrouw van de tandarts, iedereen.

SH: Die krijgen het ook. Het idee is om arbeid te belasten met een vlaktaks van 50 procent. Sommigen gaan er dan op achteruit, maar de meesten gaan er op vooruit.

SH: Omdat je maar net genoeg hebt voor de basis. Net voldoende om te wonen, te eten, te leven. Als je wat extra wil, dan moet je ervoor werken.

HL: Dat is aan jou, een ander maakt weer andere keuzes. Als jij tegen een boom aan wil gaan zitten mijmeren, dan kan dat. Er zijn mensen die dat graag doen.

HL: Er zijn maar weinig mensen die dat hun hele leven willen. Waar het om gaat, is dat het basisinkomen een mensenrecht is. We zijn geen homo economicus die productie moet draaien. Verplichte dienstbaarheid is een vorm van slavernij.

HL: Bijna iedereen heeft een intrinsieke motivatie om actief te worden. Op allerlei manieren. Er zijn niet voor niets zoveel vrijwilligers. Maar je krijgt veel meer ruimte om keuzes te maken. Er komt een grote verschuiving van arbeidskrachten. Uit onderzoek blijkt dat lokale economieën juist opbloeien. We zitten nu in een samenleving waarin bijna iedereen in de stress zit. De welvaartstaat bestaat allang niet meer.

HL: Dat gaat uit van een heel negatief mensbeeld. Heb wat meer vertrouwen in mensen. Ieder mens heeft vanuit intrinsieke motivatie en passie de neiging om iets te doen wat nuttig is voor hemzelf en voor de ander. Uit de pilots die zijn gedaan blijkt gewoon dat mensen wel actief en nuttig willen zijn. Als je een klein of groot inkomen verdient uit werk, komt dat bovendien bovenop je basis­inkomen. Werken loont dus weer. Er zullen nieuwe uitvindingen gedaan worden buiten de systemen om.

SH: Je moet wel corrigeren voor inflatie, ja.

HL: Inflatie bestaat nu al, die is gecreëerd toen de Federal Reserve werd opgericht in de VS in 1913. Voor 1913 was er deflatie. Voor inflatie heb je dus geen basisinkomen nodig. Het basisinkomen gaat wel veel veranderen en dat is ook de bedoeling. Sommige zaken zullen goedkoper worden en andere duurder. Ook arbeidsverhoudingen zullen veranderen. Mensen gaan andere keuzes maken. Na verloop van tijd ontstaat er een nieuwe balans.

SH: Het basisinkomen heeft een brede uitstraling. Het betekent hervorming van het hele sociale stelsel, ondersteunt de energietransitie en duurzaamheid van de samenleving. Het schept kansen om bij te scholen, extra onderwijs te volgen, de weg op te gaan naar ondernemerschap. De rijkeren onder ons betalen via de belastingen hun basisinkomen weer terug aan de samenleving. Dus we krijgen een slinkende kloof tussen arm en rijk. Verder zijn wij natuurlijk niet tegen meer woningbouw en voor veiligheid en vrede.

HL: Veel veranderingen zullen vanzelf tot stand komen als je een basisinkomen invoert. Mensen gaan zichzelf organiseren. Omdat ze meer keuzevrijheid hebben, kunnen ze bijvoorbeeld voor niet-gesubsidieerde scholen kiezen, of alternatieve vormen van zorg. Mensen kunnen gemakkelijker van richting veranderen, werk afstemmen op hun levensfase, kiezen voor mantelzorg, reizen, of het starten van een eigen bedrijf. De verandering komt dan vanuit de mensen zelf en niet opgelegd vanuit de overheid.

SH: Er zal een instantie moeten worden aangewezen die uitvoerder wordt, geen beleidmaker. De SVB, die nu de AOW (het basisinkomen voor de bejaarden) uitvoert, lijkt mij een goede kandidaat.

HL: “Politici die uit zijn op totalitaire controle zullen nooit een onvoorwaardelijk basisinkomen invoeren. Bureaucratie, corruptie en controle zullen namelijk juist spectaculair verminderen. Het hele controle­apparaat dat nu is opgetuigd rondom toeslagen, bijstandsuitkeringen is dan niet meer nodig bijvoorbeeld. Een heel groot deel van het geld wat nu verdiend wordt aan armoedebestrijding en alles daaromheen komt vrij. Een deel van de angst voor totalitaire controle komt voort uit de angst voor de overgang naar programmeerbaar geld in handen van de centrale banken en het gerucht dat basisinkomen daarvoor zal worden gebruikt. Het kan best zijn dat ze ‘gratis’ cbdc’s gaan uitdelen om mensen binnen te lokken in een social credit systeem, maar dat betekent nog niet dat dat een basisinkomen is. Alle vijf de kenmerken uit de definitie moeten aanwezig zijn en dat betekent zowel onvoorwaardelijk aan de ontvangende kant (geen tegenprestatie) als aan de uitgifte kant (vrij te besteden).