^DeAndereKrant

Zij kondigen aan dat het kabinet volgend jaar een “multimediale publiekscampagne” start om het Nederlandse volk ervan te doordringen dat Rusland en China ernstige bedreigingen vormen voor ons land. Volgens het kabinet is het nog nét geen oorlog op dit moment‚ maar veel scheelt het niet. We bevinden ons “in een grijze zone tussen oorlog en vrede”‚ schrijven de bewindslieden.

Het lijkt erop dat het kabinet met de nieuwe campagne‚ die onder meer wordt gericht op jongeren‚ het publiek wil voorbereiden op hogere defensie-uitgaven. De Navo-lidstaten zijn overeengekomen dat ze die flink gaan opvoeren. In juni van dit jaar‚ vlak voordat Mark Rutte werd verkozen tot secretaris-generaal van de Navo, werd bekend dat Nederland voor het eerst 2 procent uitgaf aan defensie‚ ruim 22 miljard euro. Rutte zei op 5 december dat hij dit nog niet genoeg vond‚ wellicht omdat hij weet dat Donald Trump naar 3 procent wil.

Een andere weg dan vijanddenken en een nieuwe wapenwedloop zien de ministers blijkbaar niet. In de brief wordt geen woord gewijd aan mogelijkheden om tot meer wederzijds begrip te komen met China en Rusland of aan mogelijke ontwapeningsinitiatieven.

Het kabinet Schoof wil, in navolging van het kabinet Rutte, de samenleving ‘weerbaar’ maken. Wat daar precies mee bedoeld werd, bleef lang in nevelen gehuld, maar de aap kwam onlangs uit de mouw. Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD), diens staatssecetaris Gijs Tuinman (BBB) en minister van Justitie en Veiligheid David van Weel (VVD) stuurden op 6 december een brief met bijlagen naar de Tweede Kamer, getiteld Weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen. De bewindslieden schrijven dat burgers ervan moeten worden doordrongen dat Rusland en China een bedreiging vormen – en dat ze moeten weten wat ze moeten doen in het geval deze landen toeslaan, met militaire middelen of door sabotage van de drinkwatervoorziening, de uitschakeling van het elektriciteits- en telecommuncatienetwerk of desinformatiecampagnes via de sociale media. Om ervoor te zorgen dat burgers niet verlamd raken van angst wordt ze verteld dat er veel is wat ze zelf kunnen doen om ongedeerd te blijven, zoals een noodpakket aanschaffen.

Uit de brief met bijlagen blijkt dat het weerbaarheidsstreven van het kabinet niet is onstaan in Nederland, maar uit de koker komt van de NAVO. De bewindslieden spreken over ‘NATO resilience objectives’ (NAVO weerbaarheidsdoelen). Op de NAVO-top in Vilnius van juli 2023 beloofden de regeringsleiders van de lidstaten dat ze ‘weerbaarheidsdoelen’ zouden nastreven. Wat deze doelen precies behelsden, werd niet uit de doeken gedaan, wel dat er zou worden samengewerkt met “partners die soortgelijke doelen nastreven, in het bijzonder de Europese Unie”De NAVO-landen spraken in 2006 af dat zij minimaal 2 procent van hun bruto nationaal product (bnp) zouden besteden aan de krijgsmacht. Diverse Europese NAVO-lidstaten waaronder Nederland voldeden niet aan deze richtlijn. Zij zagen de noodzaak niet, totdat Donald Trump tijdens diens eerste presidentschap de Europeanen schrik aanjoeg. Hij weigerde nog langer garant te staan voor de veiligheid van Europa als de Europeanen niet gauw heel veel meer geld zouden gaan uitgeven aan hun defensie. Toeval of niet, in juni van dit jaar, net voordat toenmalig demissionair Mark Rutte werd verkozen tot secretaris-generaal van de NAVO, werd bekend dat Nederland voor het eerst 2 procent uitgaf. Dat kwam neer op ruim 22,4 miljard euro. In 2023 was dat nog 15,3 miljard. Daarnaast zorgde Rutte er in zijn nadagen als premier nog voor dat er miljarden extra gingen naar militaire steun voor Oekraïne.

Om te voorkomen dat in tijden van economische tegenspoed de hand weer op de knip gaat, steunde in oktober een meerderheid in de Tweede Kamer een initiatiefwet om de 2 procents-richtlijn van de NAVO wettelijk te verankeren. Maar dat is kennelijk nog steeds niet voldoende. “Samen met mij zijn veel andere leden van de alliantie ervan overtuigd dat de huidige norm van 2 procent niet langer genoeg is,” zei Rutte op 5 december tijdens de afsluitende persconferentie van een tweedaagse NAVO-top met de ministers van Buitenlandse Zaken in Brussel. Hij speelde daarmee in op de verwachting dat de nieuw verkozen president Trump de lat na zijn aantreden op 3 procent zal leggen. Rutte kon het weten. Hij was twee weken daarvoor naar Palm Beach in de Amerikaanse staat Flordia gevlogen voor een onderhoud met Trump.

Inmidels begint tot de Nederlandse bevolking door te dringen waar de verhoogde uitgaven voor de krijgsmacht toe leiden. Door het hele land komen mensen in opstand tegen plannen voor de uitbreiding van militaire oefenterreinen, munitieopslagplaatsen en kazernes. Zij vrezen voor geluidsoverlast van straaljagers, helikopters en schietoefeningen, voor de aantasting van natuurgebieden en het onbedoeld tot ontploffing komen van explosieven. Berichten in de media over dat de Nederlandse krijgsmacht handen te kort komt, doet de schrik om het hart slaan van ouders die niet willen dat hun kinderen worden opgeroepen voor militaire dienst, om dan naar Oekraïne gestuurd te worden of een ander slagveld. Ondernemers zien met lede ogen hoe het Ministerie van Defensie werkt aan wetgeving waarmee de overheid bedrijven kan verplichten om hun productie deels of geheel in dienst kan stellen van de krijgsmacht, de zogeheten Wet weerbaarheid defensie en veiligheidsgerelateerde industrie.

Politiek Den Haag weet dat er draagvlak moet zijn in de samenleving voor al deze maatregelen. “Hoewel het kabinet niet uitgaat van een conflict op Nederlands grondgebied, zijn er lessen te trekken uit de Oekraïense situatie,” zo schrijven de bewindslieden van de VVD en BBB. “Oekraïense burgers kennen een hoge mate van zelfredzaamheid en sociale cohesie, bedrijven leveren een bijdrage aan de landsverdediging, in delen van het land zijn energienetwerken voldoende redundant, en de Oekraïense overheid is in staat geweest om salarissen, pensioenen en uitkeringen onder alle omstandigheden door te blijven betalen. Dit heeft er voor gezorgd dat Oekraïne in staat is zichzelf te verdedigen en dat tegelijkertijd een groot deel van de Oekraïense samenleving zo goed mogelijk doordraait.”

Om burgers te doordringen van de ernst van de Russische en Chinese dreiging en ze psychisch voor te bereiden op grote ontregelingen van de maatschappij start de overheid in 2025 een “multimediale publiekscampagne”, staat in de brief. De campagne zal worden toegespitst op afzonderlijke doelgroepen zoals jongeren. Er zal waarschijnlijk tevens een brochure huis-aan-huis worden verspreid waarin wordt opgeroepen om een noodpakket in huis te halen een aanvullende maatregelen te treffen.

In hun brief zeggen Brekelmans, Tuinman en Van Weel verder inspiratie te hebben ontleend aan adviezen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Adviesraad voor Internationale Vraagstukken (AIV). “Gegeven de dreigingen heeft de Nederlandse samenleving dringend een wake-up call nodig die niet alleen leidt tot meer bewustwording, maar ook burgers middelen biedt om meer weerbaar te worden,” staat in het WRR-rapport Nederland in een fragmenterende wereldorde. “Vooral over de jeugd maakt de WRR zich zorgen. “De huidige overheidscommunicatie bereikt veel Nederlanders, en in het bijzonder doelgroepen als jongeren, niet. Daarom zal flink ingezet moeten worden op specifiek hun mediagebruik en de nieuwsvoorzieningen die zij gebruiken.”

In het rapport Hybride dreigingen en maatschappelijke weerbaarheid omschrijft de AIV de tijd waarin we leven als een “schemergebied” of “grijze zone tussen oorlog en vrede”. Er zou een “hybride conflict” gaande zijn, waarbij Rusland en China proberen onze “open samenleving en democratische rechtstaat” te ondermijnen. Er zou sprake zijn van “politieke ondermijning, cyberactiviteiten, desinformatie, economische destabilisatie, financiële malversaties en concrete aanvallen op de vitale infrastructuur”. De AIV adviseert het kabinet ondermeer om de invloed van techbedrijven, sociale media-bedrijven en online-platforms aan de banden te leggen en burgers te leren hoe ze desinformatie kunnen herkennen.

De drie kabinetsleden zeggen in hun brief dat de inlichtingendiensten AIVD en MIVD vaker naar buiten zullen treden met informatie over ‘onzichtbare dreigingen’, om zo bij te dragen “aan het vergroten van de bewustwording en de weerbaarheid van de samenleving”. Dat naar buiten treden is nog niet vaak gebeurd. In de brief wordt het voorbeeld genoemd van het bericht dat de MIVD in februari van dit jaar de wereld instuurde over Chinese spionagesoftware die was aangetroffen op een “lossstaand computernetwerk” van de krijgsmacht. In juli berichtte de MIVD dat er op een Nederlandse server software was aangetroffen waarvan het “zeer waarschijnlijk” is dat deze door Rusland is ingezet om het Amerikaanse publieke debat te beïnvloeden.

Het zijn berichten waarvan geen enkele Nederlandse burger wakker ligt. Sabotage van de drinkwatervoorziening of het platleggen van het internet en de elektriciteitsvoorziening is andere koek. Maar het kabinet geeft geen enkel bewijs dat de Russen of Chinezen zoiets van plan zouden zijn. De Chinese overheid heeft nooit een bedreiging geuit aan Nederland. De Russische overheid wel, vanwege de F16’s die Nederland schonk aan Oekraïne met de toestemming om daarmee Rusland aan te vallen. Wat als Rusland de Nederlandse agressie beantwoordt met het afschieten van een al dan niet nucleair geladen Oresjnik-raket? Dit scenario ontbreekt in alle overdenkingen van kabinet, Tweede Kamer en adviesraden. Wellicht dat de regering liever niet wil dat de bevolking zo ver doordenkt.