^DeAndereKrant

Als Forum voor Democratie kamerlid Gideon van Meijeren tijdens een coronadebat waarschuwt voor de gevolgen van grondrechteninperking en de glijdende schaal vergelijkt met het antisemitische klimaat in de jaren ’30, valt de hele Tweede Kamer over hem heen. Krantenkoppen als “FVD tart Kamer door coronatijdperk te vergelijken met Tweede Wereldoorlog” voeden de publieke opinie en dragen bij aan de demonisering van een politieke partij. Genuanceerde argumenten, waar men op inhoudelijk niveau een goed debat over had moeten voeren, worden door zogenaamd emotionele en geschokte Kamerleden onder de deken van deugdelijkheid gestopt. Deze politici zijn waarschijnlijk vergeten hoe hun collega’s twintig jaar geleden zelf geen enkele moeite hadden ongepaste vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog te maken toen het Pim Fortuyn betrof.

Nadat zijn partij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam had gewonnen, lag nieuwkomer Fortuyn in 2002 op koers om een daverende entree te maken in de Tweede Kamer. Het partijprogramma van de Lijst Pim Fortuyn was gericht op een reorganisatie van de collectieve sector. Fortuyn wilde een einde maken aan de achterkamertjespolitiek en het ‘old boys network’. Wat Fortuyn, Wilders en Baudet gemeen hebben is dat zij met hun optreden veel mensen tegen zich in het harnas jagen.

De politiek en media in Nederland hebben Pim Fortuyn stelselmatig omschreven als ‘extreem-rechts’ en ‘iemand die groepen tegen elkaar opzet’. In het NRC verscheen, notabene op 6 mei 2002, de dag van de moord, een artikel waarin gerefereerd werd aan Pim Fortuyn, waarin stond: “Deze dagen symboliseren de heroprichting van het vrije Nederland waarin je mag zeggen wat je wilt, geloven wat je wilt, ongeacht huidskleur en nationaliteit. (..) dat we ons hier de xenofoben en racisten van het lijf wensen te houden. Het is een grote schande dat we zestig jaar na dato een politicus daaraan moeten herinneren”.

Journalist Matty Verkamman omschreef Fortuyn in dagblad Trouw als “een man met de intelligentie van Hitler en de charme van Heinrich Himmler”. Politici zoals Thom de Graaff (D66), Paul Rosenmöller (Groen Links) en Melkert schilderden Fortuyn af als een pleitbezorger van het nazisme. De Graaf, tegenwoordig vice-president van de Raad van State, citeerde zelfs uit het dagboek van Anne Frank: “Ik hoop maar één ding, dat deze haat van voorbijgaande aard zal zijn”, waarna de link werd gelegd naar vermeende fascistische plannen van Fortuyn. Bas Eenhoorn van de VVD vergeleek Fortuyn met Mussolini.

Los van de vraag of Fortuyn überhaupt in een links of rechts hokje kon worden ingedeeld, dergelijke omschrijvingen doen iets op onbewust niveau. En in hoeverre doet de toevoeging ‘extreem-rechts’ recht aan de mens, politicus en intellectueel die blijk gaf van een grote bewondering voor socialist Joop den Uyl en notabene Marxisme doceerde aan de Universiteit van Groningen?

De parallellen met vandaag dringen zich op. Met name FVD wordt voortdurend geframed als extreem-rechts. Rob Jetten (D66) bestempelde Baudet als racist, getuige zijn tweet op 11 februari 2011: “Door in Brabant samen te werken met Forum legitimeert de VVD het racisme van Baudet.” Het partijkantoor van FVD in Amsterdam werd daarna beklad. Op de voordeur stond ‘fascist’ geschreven en er was een spandoek opgehangen met de namen van Baudet en Poetin en een hartje ertussen. “Het past in een patroon van bedreigingen, demonisering en hatelijkheden”, reageerde Baudet.

Kan deze demonisering op dezelfde manier eindigen als destijds? Toen actievoerders Pim Fortuyn een zelfgemaakte taart in zijn gezicht gooiden bestaande uit braaksel en uitwerpselen, richtte een zichtbaar geëmotioneerde Fortuyn zich tot de toenmalige minister-president Kok en zei: “U bent minister-president van alle Nederlanders. Dus ook mijn minister-president. Wij willen een inhoudelijke verkiezingsstrijd voeren zonder demonisering”. In een interview met Robert Jensen verklaarde Fortuyn waarom hij zo geraakt was door het taartincident: “De Nederlandse regering helpt mee een klimaat te creëren van demonisering van mijn persoon en als mij straks wat gebeurt dan zijn zij medeverantwoordelijk. Dan kunnen ze zeggen, wij hebben die aanslag niet gepleegd, nee maar ze hebben wél het klimaat gecreëerd. En dat moet stoppen”. De visionair die zinspeelde op zijn eigen lot. Vijf dagen na de moord, op 11 mei, schreef Paul Frentrop, tot voor kort senator voor FVD, in Trouw: “De eerste aanslag op Fortuyn was karaktermoord”.

Bij het standbeeld van de politicus in Rotterdam staat op de sokkel het opschrift: Loquendi Libertatem Custodiamus, wat betekent: “Laten wij waken over de vrijheid van het spreken”. Die uitspraak is actueler dan ooit.

De afgelopen weken was de NPO serie ‘Het jaar van Fortuyn’ op televisie te zien. Hoewel de serie knap gemaakt is, overheerst na afloop toch een gevoel dat er iets niet klopt, omdat het de politieke tegenstanders van Fortuyn zijn die als het ware in ere zijn hersteld. Ad Melkert, de getergde PvdA politicus, is dankzij het acteertalent van Ramsey Nasr bijna een held geworden. Wim Kok wordt in de serie neergezet als bedachtzaam en wijs staatsman terwijl hij in die tijd bekend stond om zijn chagrijnige en onbenaderbare persoonlijkheid. Het geromantiseerde verhaal – met Mat Herben als verteller, integer gespeeld door Fedja Huet – geeft desondanks een mooi inkijkje in de drijfveren van de betrokkenen, waardoor je als kijker vanuit verschillende perspectieven getuige bent van de dilemma’s, politieke belangen en de rol die media hebben gespeeld rondom Fortuyn.