^DeAndereKrant

De in Lisse geboren Dick van Nieuwkoop kende een moeizaam begin van zijn leven. “In het voorjaar van 1956, toen ik een half jaar oud was, legde mijn moeder me op een handdoek in het gras. Wat er toen gebeurde was vreselijk. Ik krabde mijzelf tot bloedens aan toe open. Het ziekenhuis besloot mijn armen in kokers te stoppen zodat ik niet meer bij mijn huid kon komen. Ik heb mijn hele jeugd tot mijn 16de enorm geleden onder eczeem en astma.”

De samenleving schakelde toen hij volwassen werd steeds meer over van kolenkachels naar gas. In retrospectief constateert Van Nieuwkoop dat het de voornaamste reden is geweest dat het (tijdelijk) beter met hem ging. Hij koppelt de staat van zijn gezondheid inmiddels nagenoeg één-op-één aan de hoeveelheid luchtverontreiniging in zijn leefgebied. Bij (aard)gasstook is de stofuitstoot nihil. “Bronnen van nanofijnstof zijn katalysatoren, een onderdeel dat fijnstof op 1200 graden verbrandt en omzet in nog veel kleinere deeltjes. Eigenlijk de hele industrie, waaronder de grote kolencentrales en vuilverbrandingen, gebruiken katalysatoren”, legt Van Nieuwkoop uit. In gebieden met weinig nanofijnstofopwekkers (bijvoorbeeld zogenaamde blauwe zones) voelt hij zich vrijwel direct beter.

In de jaren ’90 kreeg Van Nieuwkoop, geboren met een extreem gevoelig zenuwstelsel, nogmaals te maken met een enorme terugslag in zijn gezondheid. “Longen, ogen, huid en nog veel meer: alles raakte weer geïrriteerd. Het was de tijd waarin vrijwel iedereen een benzineauto had. Van oude diesels wordt gezegd dat ze het milieu vervuilen, maar deze motoren produceren micro-rookdeeltjes die niet verder komen dan de longen, huid en ogen. De veel kleinere nanodeeltjes uit de katalysator van benzine-auto’s, zorgen voor tot 1000 keer kleinere partikels. Deze dringen overal in het lichaam binnen en passeren dan ook de bloed-hersenbarrière”, stelt Van Nieuwkoop.

Hij onderbouwt zijn these aan de hand van bevindingen van wetenschappers, zoals dr. Vyvyan Howard - de bekendste onderzoeker op het gebied van nanofijnstof en mede-auteur van het boek Particulate Matter: Properties and Effects upon Health. De professor van de Universiteit van Liverpool stelt in lezingen dat “chronische blootstelling aan lage doses aan ultrafijne deeltjes de levensverwachting vermindert. Deze giftige nanofijnstofdeeltjes, afkomstig van katalysatoren, dringen het lichaam binnen omdat we geen filters gebruiken die in staat zijn ze tegen te houden. Nanodeeltjes kunnen op drie manieren het lichaam binnendringen: door inademing, inname, en transdermaal (via de huid – red.)”, aldus Howard.

Ook wetenschapper Surbjit Kaur, die onderzoek deed naar nanodeeltjes namens het Imperial College London, onderschrijft deze lezing. In een zeldzaam kritisch stuk, The toxic killers in the air too small to see’ van de BBC, staat zelfs dat “de grootste moordenaar van allemaal nooit de krantenkoppen haalt”. Deze “is niet gereguleerd en er wordt nauwelijks over gesproken buiten niche-­wetenschappelijke kringen: het zijn nanodeeltjes”, aldus Kaur. Hij stelt dat “de wetenschap dat we ons zorgen moeten maken over het totale aantal deeltjes dat we inademen en niet alleen over hun massa, al lang bekend is. Als je luchtvervuilingsbeleid invoert voor het welzijn van mensen, en je baseert die begeleiding op gegevens die niet relevant zijn, help je dan echt mensen of belemmer je ze juist?”

In een recent artikel op het populair-wetenschappelijke platform Scientias.nl wordt verwezen naar een Canadees onderzoek naar dementie dat een verband laat zien “tussen de hoeveelheid fijnstofdeeltjes in de lucht en de kans op dementie”. Langs een drukke weg of in een autogarage komen mensen overmatig in aanraking met fijnstof. Uit eerder onderzoek blijkt dat vooral fijnstof van 2,5 micrometer (PM2,5) slecht is voor de gezondheid, meldt dit artikel.

Van Nieuwkoop ziet deze wetenschappelijke onderbouwing als bevestiging van wat hij zelf in zijn lichaam zo vaak heeft moeten ondervinden. Als zelfstandig onderzoeker is hij al 20 jaar bezig zijn eigen omgeving zo schoon mogelijk te houden door te experimenteren met luchtreinigers. “Luchtreinigers zijn te vergelijken met kippengaas. Naar mate de mazen in het filter kleiner zijn, houden ze kleinere deeltjes tegen. Nanodeeltjes zijn te klein om op die manier te worden tegengehouden. Die kunnen alleen opgevangen worden door een gaas van een statische magnetisch fiber, wat de deeltjes uit de luchtstroom trekt als ze door het filter gaan. Ik heb honderden verschillende soorten filters gekocht en heb daarmee in een tent waarin ik slaap geëxperimenteerd. De beste filters zijn in staat tot 1 nanometer te filteren. Filters die maar tot 20 nanometer waren gespecificeerd, werkten veel minder goed. Ik kan aan mijn lichaam het verschil direct voelen.”

Hoe is het met al deze wetenschap toch mogelijk dat er niet meer wordt gedaan om de hoeveelheid nanofijnstof te beperken? Volgens Van Nieuwkoop komt het door de manier van meten, en die is weer bepaald onder invloed van de lobby van grote olieconcerns. “De norm voor vervuiling is nu wettelijk bepaald op gewicht, niet de aantallen deeltjes”, zegt Nieuwkoop. “Daardoor blijft het probleem onopgemerkt.”

Volgens Van Nieuwkoop zijn er wel oplossingen, maar blijven die voorbehouden aan een kleine elite. “Meer technologische oplossingen zijn voor gewone mensen meestal onbetaalbaar. Ze zijn er wel: chique winkelcentra en VIP-ruimtes zijn wereldwijd nagenoeg nanovrij dankzij hightech gestuurde filtersystemen. Oplossingen zoals een uitlaatloze, verdampende GEET-processor, een vervanger van nanofijnstof-uitstotende systemen waardoor gassen en rook kunnen worden omgezet in energie, worden tegengehouden. Ik ben zelf daarom maar luchtreinigers gaan ontwikkelen die mij tegen nanodeeltjes beschermen. Ik woon en werk nu in een vrijwel nanovrije omgeving, daarom leef ik nog.”