^DeAndereKrant

De oorlog in Oekraïne had al binnen enkele weken beëindigd kunnen worden. Al rond 10 maart 2022, nauwelijks twee weken na de Russische invasie, hadden Oekraïne en Rusland overeenstemming bereikt over een staakt-het-vuren. Dit akkoord werd echter afgeschoten door de Navo, op een speciale top op 24 maart 2022. Begin april bereikten onderhandelaars van Oekraïne en Rusland opnieuw een vredesakkoord, in Istanboel, maar ook dit werd door de Navo gesaboteerd. De Britse premier Boris Johnson vloog op 9 april 2022 persoonlijk naar Kiev met de boodschap dat “Poetin onder druk moet worden gezet” en dat niet met hem “mag worden onderhandeld”.

Over deze gang van zaken bestaat inmiddels geen enkele twijfel meer. Het eerste akkoord werd bemiddeld door de toenmalige Israëlische premier Naftali Bennet, die in februari van dit jaar al onthulde dat Zelensky hem had gevraagd contact op te nemen met Poetin. Bennet had persoonlijke ontmoetingen met Zelensky, Poetin en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov ontmoette vervolgens zijn Oekraïense evenknie, Dmytro Kuleba, in Turkije. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlut Çavuşoğlu, die hierbij aanwezig was, zei dat het een “vriendelijke” ontmoeting was. Bennet, die de onderhandelingen afstemde met de Amerikaanse president Biden, de Franse president Macron, Scholz en Johnson, vertelde dat beide zijden in de onderhandelingen “enorme concessies” deden. Poetin zou bereid zijn geweest zijn troepen terug te trekken, als Oekraïne beloofde dat het geen lid zou worden van de Navo. Maar op een conferentie op 24 maart 2022 besloot de Navo “de vredes­onderhandelingen niet te steunen”, zo is bevestigd door Michael von der Schulenburg, een hooggeplaatste vredesonderhandelaar van de Verenigde Naties. Bennet stelde dat “het Westen besloot Poetin te blijven aanvallen” en “een diplomatieke oplossing blokkeerde”.

Meteen daarna werden nieuwe vredesonderhandelingen gestart met de Turkse regering als bemiddelaar. Daarbij was de voormalige Duitse bondskanselier Gerhard Schröder betrokken. Schröder, bekend om zijn goede banden met Rusland, was hiervoor gevraagd door Oekraïne. Deze onderhandelingen leidden zelfs tot een voorlopig akkoord waar beide partijen hun initialen onder zetten. Poetin toonde dit zogeheten Istanboel Communiqué, dat op 29 maart 2022 werd ondertekend en besproken met de leiders van de VS, het VK, Duitsland, Frankrijk en Italië, op 17 juni 2023 aan een delegatie van Afrikaanse leiders. Ook volgens dit akkoord beloofden de Russen hun troepen terug te trekken als Oekraïne geen lid zou worden van de Navo. Het verdrag voorzag verder in een persoonlijke ontmoeting tussen Zelensky en Poetin.

Maar ook dit akkoord werd door het Westen geblokkeerd. Op 5 april 2022 schreef de Amerikaanse krant Washington Post, die nauwe banden heeft met de Amerikaanse regering: “Een Oekraïense belofte om geen lid te worden van de Navo – een concessie waar Zelensky openlijk over heeft gesproken – wordt als zorgwekkend beschouwd door sommige buurlanden. De vervelende werkelijkheid is dat voor sommige lidstaten van de Navo, het beter is dat Oekraïners blijven vechten, en sterven, dan dat een vrede wordt bereikt die te vroeg komt of een te hoge prijs heeft voor Kiev en Europa.”

De Russische invasie was op dat moment nog beperkt qua omvang, en blijkbaar dacht de Navo meer te kunnen bereiken door Oekraïne de strijd aan te laten gaan. Boris Johnson vertelde Zelensky bij zijn bezoek aan Kiev op 9 april dat hij niet met Rusland mocht onderhandelen. “Oekraïne is wellicht bereid akkoorden te sluiten met Rusland, maar het Westen niet”, zei hij. Poetin verklaarde tegenover de Afrikaanse delegatie: “Nadat wij onze troepen hadden teruggetrokken uit de omgeving van Kiev, gooiden zij hun verplichtingen in de vuilnisbak van de geschiedenis.”

Çavuşoğlu heeft de gang van zaken bevestigd. “Wij gingen er vanuit dat de oorlog niet lang zou duren”, zei de Turkse minister, “maar er waren landen binnen de Navo die willen dat de oorlog doorgaat en dat Rusland zwakker wordt.” Ook Numan Kurtulmuş, vice-voorzitter van Erdogans partij AKP, heeft tegenover CNN verklaard dat “Poetin en Zelensky klaar waren om te tekenen, maar de VS achten het in hun belang dat de oorlog doorgaat”. Schröder verklaarde naderhand: “Er gebeurde niets. Er kon niets gebeuren, want alles werd besloten in Washington. De Oekraïners moesten eerst toestemming hebben van de Amerikanen.”

Ten slotte bevestigde deze week ook David Arakhamia, de fractievoorzitter van Zelensky’s partij in het Oekraïense parlement, die eind maart 2022 de onderhandelingen voerde met de Russen, dat Poetin bereid was de oorlog te beëindigen als Oekraïne geen lid zou worden van de Navo. Volgens Arakhamia was het met name Boris Johnson die verhinderde dat het tot een definitief akkoord kwam. “Hij zei, ‘we gaan niets ondertekenen, let’s just fight’”, aldus Arakhamia.