^DeAndereKrant

Tot welk bedrag is het straks nog toegestaan om contant te betalen? Die vraag was onlangs de inzet van een Kamerdebat. Het kabinet wil met de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) een limiet invoeren van 3000 euro. Vreemd genoeg dienden regeringspartijen NSC, BBB en PVV een motie in om de limiet te verhogen naar 10.000 euro. De motie kreeg steun van JA21, FVD, SGP en DENK. Niet genoeg voor een kamermeerderheid. Dát er een limiet moet komen, daar waren de regeringspartijen en vrijwel alle oppositiepartijen, het over eens.

Het is dan ook een gevolg van een EU-richtlijn, de Anti-Money Laundering Regulation (AMLR), waar Nederland al eerder mee heeft ingestemd. Brussel schrijft 10.000 euro voor als limiet, maar het kabinet Rutte IV vond dat niet ver genoeg gaan en wilde het bedrag beperken tot 3000 euro. Het nieuwe kabinet heeft dit voorstel gewoon overgenomen, hoewel het door de EU niet wordt vereist en drie van de vier regeringspartijen het ermee oneens zijn.

“U lost (het probleem van witwassen) niet op met een verlaging naar 3000”, protesteerde PVVér Henk de Vree. Henk Vermeer van BBB liet weten “de bestrijding van criminaliteit” te ondersteunen, maar zei dat “BBB ook staat voor vrijheid en de mogelijkheid om transacties met contant geld te doen, ook bedragen buiten de categorie boodschappen om. Zonder onnodige controle aan de kant van de overheid en de financiële sector.” Kamerlid Agnes Joseph hekelde namens NSC “de onnodige verdachtmaking van contant geld als legitiem betaalmiddel”.

VVD-minister van Justitie en Veiligheid David van Weel (VVD) liet blijken dat hij eigenlijk maar twee redenen ziet waarom mensen contant geld zouden willen gebruiken: voor criminele doeleinden of “voor noodgevallen”. “Ik vind het ook prima als mensen 3000 euro in een matras bewaren voor noodgevallen”, zei hij. Hij erkende dat je de boeven “die met miljoenen of zelfs miljarden sjoemelen niet treft met de limiet van 3000 euro. Maar”, voegde hij hier aan toe, “het gaat ook over het kapotmaken van hun businessmodel.”

Het beperken van contant geld is niet de enige manier waarop de overheid de financiële privacy en vrijheid van burgers inperkt. Voormalig minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) opperde nog niet zo lang geleden banken alle transacties boven de 100 euro te laten monitoren. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) omschreef dit voorstel in 2022 als het begin van een “ongekende massasurveillance door banken”. Kaags voorstelde haalde het niet, maar dat neemt niet weg dat op dit moment zo’n 20.000 bankmedewerkers dagelijks bezig zijn alle banktransacties van hun klanten te monitoren. Jaarlijks melden zij 180.000 ‘verdachte’ transacties. BBB’er Vermeer wilde van de minister van Justitie weten tot hoeveel veroordelingen dit leidt, maar daar had Van Weel geen antwoord op.

Ondertussen is zijn VVD-collega op Financiën, Eelco Heinen, druk bezig de overheidscontrole op bankgegevens uit te breiden. Op 18 juni werd de Wet gegevensverwerking ­samenwerkingsverbanden (WGS), ook wel de sleepwet genoemd, goedgekeurd door de Eerste Kamer. Dit ondanks bezwaar van de Raad van State en een uitzonderlijke oproep van de Autoriteit Persoonsgegevens niet in te stemmen met de wet. Het gevolg van de sleepwet is dat banken via het ‘Verwijzingsportaal bankgegevens’ klantgegevens geautomatiseerd verstrekken aan onder meer de politie, het Openbaar Ministerie (OM) en enkele andere opsporingsdiensten. Het gaat om naam, adres en geboortedatum en welke producten er door de klant worden afgenomen bij de bank. Voor Heinen is dat nog niet voldoende. Hij stelt voor ook de Douane, het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), de Europese fraudebestrijder Olaf en het Europese OM inzicht te geven in de data. Hij wil bovendien de te verstrekken gegevens uitbreiden naar privacygevoelige bankgegevens en persoonlijke data zoals saldo- en transactiegegevens, het mobiele telefoonnummer (inclusief uniek IMEI-nummer) en e-mailadres. Dit voorstel moet nog naar de Tweede Kamer.

Critici waarschuwen dat er van onze privacy weinig overblijft. Voormalig toezichthouder bij het ministerie van Financiën Simon Lelieveldt, voorzitter van de stichting Human Rights in Finance, stelt in het Financieele Dagblad: “Grootschalige datasnuffelarij in betaalopdrachten van onschuldige klanten moeten we niet normaal gaan vinden. Het bestrijden van financiële criminaliteit hoort thuis in het strafrecht en nergens anders. In de huidige opzet worden grondrechten van burgers massaal geschonden.”