^DeAndereKrant

Ans Mol, gedeputeerde in Gelderland namens BBB, kondigde op dinsdag 23 januari aan dat de Provincie heeft besloten tot het plaatsen van drie megawindturbines in de gemeente Buren en vier in de gemeente Neder-Betuwe. Het worden gelijk de hoogste windmolens die er zijn op Nederlandse bodem. Het besluit is genomen ondanks protest van het gemeentebestuur van Buren en haar inwoners.

Op 1 november 2023 hielden Provincie Gelderland en energieleverancier Vattenfall een informatiebijeenkomst voor omwonenden van het toekomstige ‘windpark’. Het ging er op de goed bezochte bijeenkomst “heftig aan toe”, zo liet Hans Kruiper aan De Andere Krant weten. Inwoners mochten slechts één vraag stellen, een wethouder koos tussentijds het hazenpad. “De gemeente Buren had al twee jaar geleden kenbaar moeten maken aan bewoners dat deze plannen er lagen. Er is blijkbaar eerder een informatieavond geweest, met als thema de ‘energietransitie’. Geen burger had door dat het ging over de plaatsing van een windpark. Ook de Raad zelf was lange tijd niet op de hoogte. De portefeuillehouder energie had nagelaten de rest van de gemeenteraad over de provincieplannen te informeren. Veel inwoners van de plaats Kesteren, Ochten en Echteld weten nog steeds van niets. De drie laatstgenoemde vallen onder de gemeente Neder-Betuwe, die voor de plaatsing van de turbines is, omdat zij nog niet voldoet aan het RES (Nationaal Programma Regionale Energiestrategie – red.).”

De bijeenkomst leidde ertoe dat Kruiper samen met andere bezorgde bewoners, gesteund door lokale bedrijven, Stichting Tegenwind Echteld-Lienden oprichtte. De actiegroep verzamelde meer dan 1000 handtekeningen tegen de bouw van het windpark. Op 22 januari, een avond voordat de knoop werd doorgehakt, stuurde de burgemeester van Buren Hans Martijn Ostendorp een brandbrief naar provinciebestuurder Ans Mol. In zijn pleidooi om af te zien van de windturbines, liet hij weten dat zijn gemeente Buren al voldoet aan de vereisten van de ‘Regionale energiestrategie’ (RES), die bepaalt hoeveel wiebelstroom er in de regio opgewekt moet worden. Ook heeft de gemeente Buren gekozen voor een groter aandeel zonne-energie, in plaats van windenergieopwekking. Voor het bepalen welke ruimte voor zon of wind wordt vrijgemaakt, selecteert de gemeente ‘zoekgebieden’. De locaties die door de provincie zijn aangewezen, vallen buiten het zoekgebied van de gemeente Buren, zo liet hij weten.

“Het klopt niet wat de Provincie Gelderland doet”, stelt Hans Kruiper. “Het lijkt wel alsof ze kost wat kost de plannen willen doordrukken. Ze slaan niet alleen het RES-besluit in de wind, ze hadden ook een grondige Milieueffectrapportage (MER) moeten overleggen. Ze hebben bepaalde punten overgeslagen. Er had bijvoorbeeld onderzoek moeten plaatsvinden naar wat de plaatsing van de megawindturbines zal doen met de gezondheid van omwonenden. We weten uit onderzoek in Duitsland, Frankrijk en de VS dat windturbines binnen een straal van 1,5 kilometer echt gezondheidsproblemen kunnen opleveren. Dat gaat over kleinere turbines. Over de turbines die ze in Buren willen plaatsen – de grootste ter wereld – is nog helemaal geen data beschikbaar. Naast onbekende effecten op mensen, zijn ook de effecten op dieren en het milieu niet goed onderzocht.”

De zogenaamde Haliade-X turbines zijn bijna 270 meter hoog. Ter vergelijking: de Eiffeltoren is 317 meter hoog. Deze turbines komen op slechts 500 meter tot 1 kilometer van woonhuizen te staan. “Wat recent onderzoek laat zien”, vertelt Kruiper, “is dat het geluid van de turbines via de daken weerkaatst en wordt versterkt. Daarnaast zal 35 hectare onder het windpark worden vol gezet met zonnepanelen. Ook deze weerkaatsen geluid. De effecten hiervan zijn niet onderzocht en dus onbekend.”

Ondertussen is wel steeds meer bekend over de effecten van bestaande windmolens op de gezondheid van omwonenden. De turbines produceren laagfrequent geluid: geluid dat je niet hoort, maar wel voelt. Als gevolg hiervan kunnen mensen onder andere last krijgen van slaapproblemen en kunnen bestaande hartklachten verergeren. Dit concludeert klinisch fysicus Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum LUMC na het evalueren van honderden wetenschappelijke studies. “De provincie stelt dat alles veilig is, die hebben het onderzoek door een bedrijf wat veel voor Vattenfall werkt laten uitvoeren”, vertelt Kruiper. Maar er is nog erg weinig bekend over de nadelige gevolgen van de Haliade-X voor omwonenden en dieren.

Een groep bezorgde artsen, onder wie een cardioloog, een huisarts, een kinderarts en hoogleraar gezondheidszorg, probeert het publiek te informeren via de site ‘Windwiki’, door actuele wetenschappelijke literatuur te delen. Ze roepen op tot onafhankelijk onderzoek naar de Nederlandse situatie en benadrukken dat in andere Europese landen turbines niet zo dicht bij woonhuizen worden geplaatst. De RIVM-norm, die ervan uitgaat dat gezondheidsschade niet voldoende bewezen is, voldoet volgense de artsen niet. Een eerdere, meer strikte norm uit 2011 is aangepast. De artsen schrijven: “Bij handhaving van deze norm zou er in Nederland geen ruimte zijn voor windturbines”. Daarnaast stellen de artsen dat “de wetenschappelijke objectiviteit van het RIVM bij herhaling twijfelachtig is gebleken”. Zij lieten rapporten over de gezondheidseffecten van windturbines van het RIVM evalueren door de epidemioloog en voormalig huisarts Dick Bijl. Deze concludeerde dat “de rapporten op wetenschappelijk drijfzand berusten”.

Het burgerinitiatief laat zich adviseren door windmolenadvocaat Peter de Lange. Hij staat rond de 100 burgerinitiatieven bij en procedeert in 35 rechtszaken. In feite worden al die zaken door burgers bekostigd: aan de ene kant via de portemonnee, aan de ander via belasting. Nu gemeenten de ‘duurzame’ energieplannen van 30 regio’s ten uitvoer brengen, nemen de burgerinitiatieven en straks waarschijnlijk de rechtszaken toe. Er liggen plannen om de hele Twenterand van Haaksbergen tot en met Hardenberg vol te zetten met turbines. Daar zijn momenteel rond de 28 actiegroepen actief.

Logische vraag: is er wel maatschappelijk draagvlak voor deze ‘energietransitie’? Kruiper: “Als je ziet op hoeveel locaties ze nog windparken willen bouwen in Nederland en hoeveel weerstand er is, zou dit landelijk stilgelegd moet worden. De overheid heeft voorzorgbeleid. Dat betekent dat ze eerst goed onderzoek moeten doen. Naar gezondheidsschade, maar ook naar wat dit met dieren en milieu doet. Daar wordt nu niet serieus naar gekeken. Dat vind ik schandalig.”