“Regering moet virologen Erasmus MC tot openheid dwingen over herkomst Sars-Cov-2”
Fotografie: Xinhua | Cheng Min Xinhua News Agency | Eyevine
“Koopmans en Fouchier hadden hun standpunt al bepaald”
Virologen Marion Koopmans en Ron Fouchier van Erasmus MC moeten openheid van zaken geven over de rol die zij hebben gespeeld in het debat rond de herkomst van Sars-Cov-2. De regering moet een onafhankelijk onderzoek instellen naar de kwestie. Dit schrijft arts Jan Bonte in een uitgebreid artikel voor De Andere Krant. De Groep Van Haga heeft Kamervragen gesteld aan de minister van VWS naar aanleiding van het artikel.
E-mails van onder andere Koopmans en Fouchier die zijn vrijgekomen na een Wob-verzoek in de Verenigde Staten zijn de aanleiding voor de oproep van Bonte. Hieruit blijkt dat de twee prominente Nederlandse virologen sterke druk hebben uitgeoefend op collega-virologen in het buitenland om de wereld te laten denken dat Sars-Cov-2 niet door virologen gemaakt zou kunnen zijn en mogelijk ontsnapt kan zijn uit het lab van het Wuhan Institute of Virology (WIV), hoewel vooraanstaande buitenlandse collega’s zo’n scenario alleszins aannemelijk vonden. “Uit deze correspondentie wordt duidelijk dat Koopmans en Fouchier hun standpunt al bepaald hadden, op basis van onvolledige informatie en dubieuze aannames, en van meet af aan de zoönosetheorie als enig juiste theorie naar voren brachten, en de mogelijkheid van een lab leak onmiddellijk als onzin afdeden”, stelt Bonte.
Onder wetenschappers heeft de afgelopen 2,5 jaar een stevig debat gewoed over de oorsprong van Sars-Cov-2. Hoewel er aanvankelijk consensus leek te zijn dat het ging om een natuurlijk virus dat van mens op dier is overgesprongen (zoönose), is er in de loop van de tijd steeds meer bewijs gekomen dat het virus mogelijk ontwikkeld is in het lab in Wuhan en (vermoedelijk) per ongeluk is ontsnapt. De WHO, die de theorie van een lablek aanvankelijk van de hand wees, heeft inmiddels erkend dat hij wel degelijk serieus moet worden genomen. De Amerikaanse Senaat publiceerde in oktober nog een rapport waarin een lablek als meest waarschijnlijke herkomst wordt genoemd.
Uit de e-mailcorrespondentie blijkt dat in een teleconferentie op 1 februari 2020, waaraan werd deelgenomen door een groep van internationaal toonaangevende virologen, waaronder Koopmans en Fouchier, de theorie van een lablek uiterst serieus werd genomen. Diverse virologen, gespecialiseerd in coronavirussen, gaven aan dat zij dit de meest aannemelijke verklaring vonden. Een van de virologen, hoogleraar Bob Garry van de Tulane University School of Medicine, schrijft: “Ik kan me niet voorstellen hoe dit (virus) in de natuur zou kunnen zijn ontstaan”. Het waren met name Koopmans en Fouchier, met hun Duitse collega Christian Drosten, die erop aandrongen om hier naar de buitenwereld geen ruchtbaarheid aan te geven. Koopmans gaf op 9 februari 2020 in een e-mail aan dat zij “geen voorstander was van het publiceren van de hypothese dat het virus ontsnapt zou kunnen zijn uit een lab”, want “dit zou een averechts effect kunnen hebben”. Fouchier schrijft dat “debat over zulke beschuldigingen toponderzoekers onnodig zou afleiden van hun dagelijkse werk en onnodig schade zou aanrichten aan de wetenschap in het algemeen en de wetenschap in China in het bijzonder”.
In het Viroscience Lab van het Erasmus MC in Rotterdam worden onder leiding van Koopmans en Fouchier al jaren nieuwe virussen ontwikkeld voor onderzoeksdoeleinden. Volgens recente gegevens van het Center for Arms Control and Non-Proliferation vinden bij Erasmus MC meer gevaarlijke virusonderzoeken plaats dan waar ook ter wereld – deels gefinancierd door de Amerikaanse overheid. Dergelijk zogeheten gain of function-onderzoek zou nodig zijn om meer inzicht te krijgen in hoe virussen zich gedragen. Onderzoekers ontwikkelen daarbij doelbewust gevaarlijke virussen, om ‘preventief’ vaccins te kunnen ontwikkelen, voor het geval deze virusvarianten in de toekomst in de natuur zouden kunnen ontstaan. Fouchier ontwikkelde in 2011 een vogelgriepvirus dat “het gevaarlijkste virus ooit” werd genoemd, wat wereldwijd tot commotie leidde. President Obama stelde daarop een moratorium in op dergelijk onderzoek, dat later is opgeheven.
Diverse wetenschappers, zoals professor Marc Lipsitch van de universiteit van Harvard en dr. Lynn Klotz van het Amerikaanse Center for Arms Control and Non-Proliferation, hebben opgeroepen tot het beëindigen van alle gain of function-onderzoek, omdat zij de risico’s te groot achten. Volgens hen wordt gain of function-onderzoek vooral gedaan vanwege mogelijke militaire toepassingen.
Toenmalig minister van Volksgezondheid Edith Schippers beloofde de Tweede Kamer in 2012 dat er speciale wetgeving zou komen “rondom de beveiliging van hoog-pathogene stoffen”, maar dat is nooit gebeurd. De Groep Van Haga heeft onlangs nog Kamervragen gesteld aan minister Ernst Kuipers van VWS over de veiligheid van Nederlandse biolabs. Kuipers erkende in zijn antwoorden dat er “geen overzicht bestaat” welke gain of function-virussen in Nederland worden ontwikkeld. Dat is voor de overheid ook “niet noodzakelijk”, stelde de minister, omdat er volgens algemeen geldende veiligheidsnormen wordt gewerkt. Hoog-risico-biolabs werken op basis van een plaatselijke omgevingsvergunning.
Wybren van Haga heeft deze week opnieuw vragen gesteld, naar aanleiding van de bevindingen van Bonte. Hij vraagt onder meer “waarom het kabinet OMT-lid Koopmans nooit heeft teruggefloten in haar herhaaldelijke stellige uitspraken met betrekking tot het actief publiekelijk verwerpen van de lab leak-theorie, terwijl daar tot op heden nooit wetenschappelijk uitsluitsel over gegeven heeft kunnen worden?”
Bonte noemt het “verwijtbaar” dat Koopmans en Fouchier “nu inmiddels bijna drie jaar lang, hun kaken stijf op elkaar houden over wat er tijdens de teleconferentie werd besproken, en wat hun eigen rol was in de daaropvolgende gebeurtenissen. Nog erger wordt het, als men zich bedenkt dat het tweetal systematisch alle nieuwe gegevens, die sinds februari 2020 boven tafel zijn gekomen, volledig negeren en tegen beter weten in blijven propageren dat de zoönosetheorie de meest waarschijnlijke is.”
De Andere Krant heeft Erasmus MC om een reactie gevraagd, maar niet ontvangen.
Zie ook: bit.ly/virusramp-rotterdam
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
