^DeAndereKrant

“De bouw van de eerste Australische faciliteit voor de productie van mRNA-vaccins is begonnen”, berichtte in december 2022 het Australische ministerie van Industrie, Wetenschap en Hulpbronnen. “De eerste steen is gelegd op de locatie van de faciliteit in Melbourne. Het is de eerste mRNA-vaccinfabriek van Moderna buiten Noord-Amerika.” Als alles volgens plan verloopt, kan de fabriek in de loop van dit jaar operationeel worden en maximaal 100 miljoen vaccindoses per jaar gaan produceren: “Dit omvat zowel covid-19-boosterprikken als mRNA-vaccins voor andere luchtwegvirussen zoals influenza en respiratoir syncytieel virus (RSV)”.

Dit soort nieuwsberichten duikt de laatste jaren op in alle werelddelen. Zo meldde persbureau Reuters afgelopen november dat Moderna is gestart met de bouw van zijn eerste faciliteit in China. Het is de bedoeling dat de fabriek in Shanghai mRNA-producten gaat maken voor de Chinese bevolking. Welke producten dat precies zullen zijn, werd niet bekendgemaakt en evenmin wanneer de productie van start zou kunnen gaan. Het wachten is nog altijd op Chinese goedkeuring van het mRNA-coronavaccin. Maar de ambitie van Moderna, dat geheel gespecialiseerd is in mRNA-techologie, is duidelijk: wereldwijde expansie. Om diezelfde reden maakte het Amerikaanse bedrijf in maart 2022 al bekend een productiefaciliteit te willen opzetten in Kenia, de eerste in Afrika. Het betreft een investering van circa 500 miljoen dollar die goed zou moeten zijn voor ongeveer 500 miljoen mRNA-doses op jaarbasis, waaronder coronavaccins.

Ook het Duitse Biontech, dat het andere mRNA-coronavaccin ontwikkelde in een alliantie met de Amerikaanse farmareus Pfizer, wil wereldwijd uitbreiden. Biontech hoopt in 2025 te kunnen beginnen met de productie van mRNA-vaccins in Rwanda. De eerste modulaire fabrieks­elementen van het bedrijf, gebaseerd op zeecontainers, werden een jaar geleden afgeleverd op de bouwplaats in Kigali. Daar werden ze geassembleerd tot zogenaamde ‘Biontainers’, waarin alle soorten mRNA-vaccins kunnen worden gemaakt. Biontech financiert de faciliteit en heeft 150 miljoen dollar toegezegd. Het Duitse streven is dat de fabriek in Rwanda de komende jaren deel gaat uitmaken van een breder toeleveringsnetwerk dat zich uitstrekt over verschillende Afrikaanse landen, waaronder Senegal en Zuid-Afrika.

Ook dichter bij huis, in het Verenigd Koninkrijk, heerst volop mRNA-bedrijvigheid. In de zomer van 2022, toen er al veel kritiek was op de veiligheid en effectiviteit van de mRNA-vaccins, stuurde de Britse regering een juichend persbericht uit: “Moderna opent onderzoeks- en productiecentrum voor vaccins in het Verenigd Koninkrijk”. De Britse burger werd toegang beloofd tot “de volgende generatie mRNA-vaccins”. Het ‘mRNA Innovatie en Technologie Centrum’ is volgens het bericht in staat “de productie snel op te schalen in het geval van een gezondheidscrisis, waardoor het vermogen van het Verenigd Koninkrijk om te reageren op toekomstige pandemieën aanzienlijk wordt vergroot”. Het sluit aan bij de ambities van de WHO die bij een volgende pandemie binnen honderd dagen vaccins de wereld in wil sturen, waarbij de burger dan wederom mag dienen als proefkonijn en fabrikanten kunnen rekenen op juridische vrijwaring. Normaal gesproken kost het jaren veiligheidsonderzoek voordat een vaccin of medicijn op de markt wordt toegelaten.

De wereldwijde investeringsdrift houdt ongeveer gelijke tred met toenemende kritiek op de mRNA-vaccins. Zo worden ze inmiddels in tal van landen door critici gelinkt aan oversterfte, ook in Groot-Brittannië. Zelfs de gematigde professor David Livermore, emeritus hoogleraar medische microbiologie van de Universiteit van East Anglia (Norwich), oordeelt hard. Hij vraagt zich af of het verstandig is dat het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië elk ongeveer 1 miljard pond aan belastinggeld hebben gestoken in nieuwe mRNA-­vaccinfabrieken van Moderna. De slogan ‘veilig en effectief’, die jarenlang breed is uitgedragen, is volgens Livermore achterhaald. Hij vindt het niet meer verdedigbaar “dat mRNA-vaccins de viruscirculatie stoppen, langdurige bescherming bieden of net zo veilig zijn als bijvoorbeeld traditionele geïnactiveerde griepvaccins” en pleit voor diepgravend onderzoek.

Kritische artsen en wetenschappers uit het Verenigd Koninkrijk schreven afgelopen februari een open brief aan Victoria Atkins, de Britse staatssecretaris van Volksgezondheid en Sociale Zorg. Daarin vroegen ze om opschorting van het boosterprogramma met de mRNA-vaccins. Ze vinden het “voorbarig en roekeloos” om te praten over het gebruik van mRNA-­technologie voor toekomstige vaccins: “Het baart ons zorgen dat de regering zich concentreert op de zakelijke mogelijkheden die de uitbreiding van het gebruik van deze technologieën biedt voor het Verenigd Koninkrijk, maar de potentiële risico’s van deze producten voor de volksgezondheid negeert, met name voor het immuunsysteem en hart- en bloedvatenstelsel”. De brief werd ondertekend door het Britse Health Advisory and Recovery Team (HART), de UK Medical Freedom Alliance (UKMFA) en de Children’s Covid Vaccine Advisory Council (CCVAC).

Livermore memoreert dat de grote drie vaccinproducenten (GSK, Merck en Sanofi) aanvankelijk sceptisch stonden tegenover de mRNA-techniek. Ze vreesden vooral een nieuw reguleringstraject: voor gentherapie gelden immers strengere toelatingseisen dan voor klassieke vaccins, onder meer ten aanzien van mogelijke ‘carcinogeniteit’ (de mogelijkheid dat het middel kanker veroorzaakt). Dat het bij de mRNA-techniek gaat om gentherapie was al vroeg in de pandemie bekend bij de autoriteiten. Ook in ons land: in maart 2020 werd snel en geruisloos Nederlandse wetgeving aangepast en gepubliceerd in de Staatscourant (“spoedmaatregelen met betrekking tot gentherapie ter bestrijding van covid-19”). Uiteindelijk werden de mRNA-producten tóch gelabeld als ‘vaccins’ en de strengere toelatingseisen dus omzeild, om tijd te winnen. De gentechnologie van de startups Moderna en Biontech, twee bedrijven die in 2019 nog lege portfolio’s hadden, werd de ruggengraat van de westerse covidrespons. En zo kwamen ook de problemen aan de oppervlakte, zoals de talloze bijwerkingen en beperkte effectiviteit.

De wereld telt anno 2024 nog altijd een paar miljard burgers die verschoond zijn gebleven van de mRNA-technologie. De vraag is hoe lang ze de dans nog kunnen ontspringen. De gestage geldstromen naar de nieuwe mRNA-fabrieken lijken een veeg voorteken en vormen niet alleen een bedreiging voor de bovenarm, maar inmiddels ook voor de onderarm: Japanse onderzoekers hebben half maart gewaarschuwd voor bloedtransfusies met bloed van gevaccineerden. Zij vrezen negatieve gezondheidseffecten.

De Zweedse journalist Peter Imanuelsen waarschuwde eind maart dat varkens inmiddels een mRNA-vaccin van Merck krijgen toegediend tegen de varkensgriep. Ofschoon de gebruikte techniek iets afwijkt van die van de coronavaccins – de RNA-code wordt via een virus in de cellen van de varkens gebracht en niet met lipide nanodeeltjes – is Imanuelsen bezorgd. “Is er een risico dat het RNA zich kan integreren in het DNA van het varken? We missen langetermijnstudies naar mogelijke bijwerkingen van het eten van dit soort vlees. Misschien is het een goed idee om etiketten verplicht te stellen op vlees dat is gevaccineerd met dit soort producten, dan kan de consument zelf beslissen wat hij of zij wil eten.”

Moderna organiseerde op 28 maart een Vaccines Day Event voor investeerders. Daarin meldde het beursgenoteerde Amerikaanse concern dat het ver gevorderd is met de ontwikkeling van ­nieuwe mRNA-vaccins, gericht op onder meer het ­Epstein-Barr virus (EBV), het varicellazoster­virus (VZV) dat verantwoordelijk wordt gehouden voor gordelroos en waterpokken en het norovirus dat wordt geassocieerd met buikgriep. Daarnaast verwacht Moderna goedkeuring van de Amerikaanse toezichthouder FDA voor een mRNA-vaccin voor het respiratoir syncytieel virus (RSV) dat luchtweginfecties veroorzaakt. Moderna onderzoekt ook de toepassing van mRNA-technologie in de behandeling van hart- en vaatziekten, kanker en auto-immuunziekten. Het concern schat dat alleen al de mRNA-vaccins voor besmettelijke ziekten jaarlijks 52 miljard dollar aan omzet kunnen opleveren.

Critici wijzen erop dat veel van de ziekten waarvoor Moderna nieuwe mRNA-producten ontwikkelt, worden genoemd als bijwerkingen van de mRNA-covidvaccins. “Moderna verdient geld met oplossingen voor ziekten die het zelf veroorzaakt”, stelt Children’s Health Defense (CHD), de vaccinkritische organisatie van Robert F. Kennedy jr. Volgens dr. Brian Hooker, wetenschappelijk adviseur van CHD, onderdrukt mRNA in lichaamscellen de aangeboren immuniteit waarmee het lichaam zichzelf beschermt tegen virussen en infecties. Hierdoor worden ‘slapende’ virussen zoals het varicellazostervirus weer gereactiveerd, zo blijkt uit wetenschappelijke studies. De Franse onderzoeker Hélène Banoun schreef onlangs dat door de immuunonderdrukkende werking van de mRNA-covidvaccins ziekten als gordelroos, herpes, lepra, HPV en RSV weer de kop opsteken. De mRNA-vaccins worden ook in toenemende mate verdacht van het veroorzaken van kanker.