Politie bezoekt demonstranten thuis – Advocaat Sylvie Lazet wil opheldering
Hendriëlle de Groot | Datum: 2 oktober 2025
Illustratie: Wilfred Klap
Woo-verzoek levert vooral zwartgelakte documenten op
Sylvie Lazet, voormalig raadslid bij de gemeente Amersfoort, is na het onverwachte bezoek van de politie aan een demonstrant in maart een onderzoek begonnen naar de reden daarvan. Ze diende daartoe een Woo-verzoek in. Ruim zes maanden later ontving Lazet vooral zwartgelakte documenten, in plaats van antwoorden. Ze stapt nu naar de rechter, omdat ze vindt dat het over fundamentele mensenrechten gaat. Het voorval in Amersfoort staat niet op zichzelf, zo blijkt onder meer uit meldingen van Amnesty International en onderzoek van de Nationale Ombudsman.
Elise uit Amersfoort, regelmatig deelnemer aan demonstraties tegen het geweld in Gaza, kreeg in maart onaangekondigd bezoek van twee wijkagenten. Ze filmde het gesprek — de beelden zijn terug te zien op Youtube en Instagram. De agenten wilde ze niet binnenlaten, waarop die bij de drempel bleven staan. Ze zeiden een ‘open gesprek’ te willen, maar Elise zei hen het huisbezoek als intimiderend te ervaren. Een van de agenten vroeg: “Wij hebben gemerkt dat jij een paar keer bij een demonstratie bent geweest. Hoe sta je daar nu in? Ben je van plan nog eens te gaan? Ook zei hij op de hoogte te zijn van haar aanstaande verhuizing en vroeg daar expliciet naar. Het filmpje leidde tot veel commotie en uiteindelijk bood de Amersfoortse politie excuses aan.
Sylvie Lazet, voormalig commissielid van de gemeente Amersfoort vindt het huisbezoek onacceptabel. “Die vragen van de politie zijn pure intimidatie”, zegt ze. “Dat past niet bij een vrije samenleving. Demonstreren is een grondrecht. Dan hoort de politie niet zomaar voor je deur te staan.” Het optreden noemt ze dom en contraproductief. “Als ze die vrouw gewoon hadden laten demonstreren, was dit waarschijnlijk nooit nieuws geworden. Nu staat het op de NOS, ligt het bij de gemeenteraad en komt het alsnog in de openbaarheid.”
Om te achterhalen wie het besluit nam om Elise te bezoeken, diende Lazet in maart een Woo-verzoek in. “Wat was de aanleiding? Wie was erbij betrokken? Ik wilde die afwegingen zwart-op-wit zien. Dit raakt de kern van onze vrijheden.” Een inhoudelijke reactie bleef uit. “Na de wettelijke termijn van zes weken gebeurde er niets. Pas na een ingebrekestelling kwam daarin beweging. Toen werd het ineens ‘gevoelige informatie’. Weer weken later had ik nog steeds niets ontvangen. Nu, ruim een half jaar verder, kreeg ik een paar pagina’s — vrijwel alles is zwartgelakt.”
Ze vermoedt dat er intern veel over is vergaderd. “Er was steeds ‘niemand verantwoordelijk’, mensen waren met vakantie of er speelde iets groters zoals de Navo-top. Zo werd het voortdurend vooruitgeschoven.” Via een bekende bij de politie hoorde ze dat het om een ‘ongelukkig incident’ zou gaan. “Dat maakt het juist ernstiger. Waarom is het dan tóch gebeurd?” Ook over de werking van de Wet open overheid is ze kritisch. “Die is bedoeld voor transparantie. Maar in de praktijk is het een farce. Alles wordt gelakt, alles duurt eindeloos, terwijl het hier gaat om democratische controle op machtsmisbruik.”
Het voorval staat niet op zichzelf. Amnesty International meldt dat demonstranten “met enige regelmaat” onaangekondigd thuis worden bezocht, soms alleen vanwege het delen van protestinformatie op sociale media. De mensenrechtenorganisatie noemt deze praktijk intimiderend, met een mogelijk ontmoedigend effect op demonstranten.
De Nationale ombudsman onderzoekt of de overheid demonstraties faciliteert of belemmert, met speciale aandacht voor politie-surveillance zoals huisbezoeken. Het afgelopen jaar meldden enkele burgers zich hierover met klachten en ook in gesprekken met demonstranten komt dit naar voren. De ombudsman waarschuwt dat zulke praktijken een “chilling effect” kunnen hebben op het demonstratierecht, dat een grondrecht is. Het onderzoek loopt nog en wordt begin 2026 afgerond. Volgens de Ombudsman is het belangrijk dat mensen zich vrij voelen om vreedzaam te demonstreren, zonder ontmoedigd of geïntimideerd te worden. De Inspectie Justitie en Veiligheid concludeerde in 2022 al dat er bij politieoptreden rond demonstraties sprake is van een gebrek aan duidelijke richtlijnen, wat het risico op willekeur vergroot.
Volgens Bits of Freedom, een Nederlandse stichting die opkomt voor digitale burgerrechten, komen er al langere tijd meldingen van dergelijke huisbezoeken, met name door leden van Extinction Rebellion. Hoe vaak deze voorkomen is onduidelijk, maar de organisatie noemt het zorgwekkend dat daarvoor nauwelijks wettelijke kaders zijn.
Politieke aandacht is er ook: demissionair Tweede Kamerlid Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA) stelde 25 maart vragen hierover aan de minister van Justitie en Veiligheid, omdat de politie deze gesprekken als ‘verbindend’ omschrijft, maar demonstranten ze eerder ervaren als intimiderend. Volgens Kamerleden kan dit ertoe leiden dat burgers worden ontmoedigd gebruik te maken van hun grondrechten. Ook Kamerlid Ismail el Abassi (DENK) stelde vragen over het huisbezoek aan Elise. De minister gaf aan niet op individuele gevallen te kunnen ingaan, maar stelde dat “informatievergaring nodig is om invulling te geven aan de taak de openbare orde te waarborgen”.
Bij Extinction Rebellion (XR), bekend van blokkades en andere acties, krijgen activisten regelmatig onverwacht bezoek van de politie. De beweging spande naar aanleiding van dit soort onverwachte huisbezoeken een kort geding aan tegen de Staat. Dat leidde tot een aangescherpt Handelingskader Demonstraties dat in mei 2025 werd gepubliceerd: voortaan moeten agenten expliciet afwegen of een huisbezoek echt nodig is of dat telefonisch contact of een bericht via sociale media volstaat.
Omdat Lazet steeds geen antwoord krijgt, heeft ze juridische stappen gezet. “Mijn partner (die advocaat is — red.) dient het bezwaar officieel in. We hebben een spoedbehandeling aangevraagd. Dit gaat over essentiële mensenrechten, daarom laten we dit niet liggen.” Lazet verzette zich al eerder tegen overheidsoptreden. Tijdens de coronaperiode voerde ze met haar partner meerdere rechtszaken tegen de mondkapjesplicht, de QR-code en andere coronamaatregelen. “Ook toen verliepen Woo-verzoeken traag”, memoreert ze. “Tijdens corona kregen mensen ook politie aan de deur na deelname aan een demonstratie of het posten van een kritisch bericht. Nu worden grondrechten opnieuw ondergeschikt gemaakt aan ‘ordehandhaving’.” Volgens Lazet speelt dit vooral bij gevoelige thema’s. “Je mag blijkbaar wel protesteren tegen stikstofbeleid, maar als je iets zegt over Gaza word je in de gaten gehouden. Die selectieve aanpak is beangstigend.”
Ook bij Extinction Rebellion zijn huisbezoeken geen uitzondering, vertelt woordvoerder Puk van Noort. Zelf kreeg hij onaangekondigd bezoek van een wijkagent die hij al kende. “Maar dit keer stond hij ineens voor mijn deur met koppelriem en in een grote dienstauto. Dat voelde als intimidatie. Ook de buren keken ervan op.”
Volgens Van Noort werd tijdens het bezoek verwezen naar TOOI, het interne politieteam dat informatie verzamelt rond openbare orde, radicalisering en terrorismebestrijding. “Ze wilden weten of ik nog van plan was te demonstreren, wanneer dat zou zijn en met wie.” Van Noort weigerde antwoord te geven en vroeg later zijn gegevens op, maar die bleken te zijn verwijderd.
“We zijn met meerdere activisten bij de Ombudsman geweest. De verhalen die daar gedeeld werden, waren erg herkenbaar. Iemand in Utrecht is zelfs ’s nachts uit bed gehaald door acht agenten, terwijl hij zich nota bene vrijwillig had gemeld. Als ze hem gewoon hadden gebeld, was hij gekomen.”
Volgens hem komen dit soort ervaringen niet alleen voor bij XR, maar ook bij andere actiegroepen. “Als je eenmaal onrecht hebt geroken, ga je vaker opkomen voor je rechten. Dat maakt je blijkbaar verdacht.”
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
