Pleidooi arts Jona Walk: “Stel waarheid boven carrière”
Toine de Graaf | Datum: 2 november 2025
Sprekers bij het internationaal congres ‘Back to the Future’, van links naar rechts: Tess Lawrie, Kevin McKernan, Theo Schetters, Jessica Rose, Mattias Desmet, Robert Malone, Jona Walk, Carla Peeters, Denis Rancourt, Shankara Chetty | MKfotografie
Oproep aan onderzoekers op congres Artsen Collectief maakt grote indruk
De academische en medische vrijheid staat sinds corona nog steeds flink onder druk. Dat was de opvallende conclusie van ‘Back to the Future’, een internationaal congres over medische autonomie en de toekomst van de zorg, dat het Artsen Collectief vorig weekend in Driebergen organiseerde. Vooraanstaande critici van het coronabeleid, zoals de Amerikaanse arts-onderzoeker Robert Malone en immunoloog prof. Theo Schetters maakten er hun opwachting. De meeste bijval oogstte arts-onderzoeker Jona Walk met een gepassioneerd pleidooi waarin ze artsen en wetenschappers aanspoorde niet te blijven hangen in zelfcensuur. “Het is tijd om ons uit te spreken”, besloot ze haar betoog. Waarop ze de morele steun kreeg van Malone: “Houd koers, blijf moedig.”
Tijdens het congres, waar (inter)nationale sprekers inzichten deelden over “medische autonomie, wetenschappelijke vrijheid en heling na de coronacrisis”, werd duidelijk dat de periode van censuur en cancelen van dissidente geluiden nog onverminderd voortduurt. Arts-onderzoeker Jona Walk vertelde tijdens haar voordracht dat zij een risico nam door op dit congres te spreken. Thuisblijven was ongetwijfeld veiliger geweest, maar daar koos ze niet voor.
Walk zette haar prille, veelbelovende carrière in 2021 op het spel toen ze wetenschappelijk onderbouwde kanttekeningen plaatste bij coronavaccinatie. Ze zag dat meerdere collega’s het eigenlijk met haar eens waren, maar zich toch niet uitspraken uit angst voor de gevolgen voor hun loopbaan. “Ik heb gezien dat wetenschappers en medici hun carrière boven de waarheid stellen”, aldus Walk. Ze werd destijds onder druk gezet om haar mond te houden. “Ik ben benieuwd hoeveel anderen dat is overkomen en aan die druk hebben toegegeven.” Zelf verwierp ze de optie van zelfcensuur, bleef zich uitspreken en hield koers. Zo werkte ze in 2024 mee aan het onafhankelijke oversterfterapport van hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening prof. Ronald Meester en datawetenschapper Marc Jacobs. In dat gecrowdfunde rapport wordt de mogelijkheid opengehouden dat er een relatie is tussen coronavaccinatie en de onverklaarde oversterfte die sinds 2021 gaande is in ons land.
Ook voor prof. Michaéla C. Schippers, hoogleraar Gedrag en Prestatiemanagement aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, was het geen gemakkelijke beslissing op het congres te komen spreken. Zij sprak zich al in 2020 uit tegen de coronamaatregelen, wat haar intern op kritiek kwam te staan. Inmiddels is Schippers arbeidsongeschikt door langdurige stressklachten, die volgens haar samenhangen met een patroon van institutionele tegenwerking en gebrek aan zorgvuldige begeleiding binnen haar universiteit. Zij pleit voor onafhankelijke medische begeleiding en meer transparantie in dergelijke trajecten. In dat kader loopt op 11 november een kort geding, waarvoor zij een crowdfunding is gestart.
Afnemende academische vrijheid
Volgens Schippers overstijgt haar zaak het persoonlijke niveau: zij ziet parallellen met de bredere trend van afnemende sociale en academische vrijheid. In haar presentatie sprak zij over “institutionele gaslighting” en “double bind-dynamieken” binnen organisaties — patronen die volgens haar bijdragen aan stress, uitval en het verlies van academische vrijheid. Haar voordracht vormde een stap in haar eigen herstelproces, vertelde zij. De maanden voorafgaand aan het congres ervoer ze hevige druk en angstklachten, mede doordat haar universiteit dreigde met een loonstop (“loonopschorting”). Ondanks twijfels in de ochtend besloot zij zaterdag haar verhaal toch te delen, juist omdat de thematiek van haar wetenschappelijk onderzoek — motivatie, psychosociale veiligheid en veerkracht — direct aansluit bij haar persoonlijke ervaringen.
Schippers is overigens niet de enige Erasmus-onderzoeker die onder druk kwam te staan. Microbioloog Rogier Louwen werd in 2022 na kritiek op de coronavaccins en vooral de PCR-test ontslagen door Erasmus-MC.
Schippers doet al jaren onderzoek naar gedragsverandering, academische integriteit en maatschappelijke veerkracht. Samen met de hoog aangeschreven Stanford-wetenschapper prof. John P.A. Ioannidis publiceerde zij vorig jaar in het tijdschrift Frontiers in Sociology over hoe samenlevingen in een neerwaartse spiraal van angst, conformisme en verlies van vertrouwen terecht kunnen komen, een dynamiek die volgens Schippers ook binnen de academische wereld zichtbaar is. Afgelopen voorjaar was zij ook nog coauteur van een grootschalige peerreviewed studie in de International Journal of Public Health, waarin 37 internationale wetenschappers, onder wie Robert Malone, het mondiale coronabeleid kritisch evalueerden.
Diezelfde Malone nam na de staande ovatie die Walk oogstte, het woord. “Houd koers, blijf moedig”, spoorde hij haar aan. “Wat een glorieuze ervaring om in staat te zijn verandering teweeg te brengen.” Een paar uur later deelde statisticus Herman Steigstra op X zijn eerste ingeving bij dit moment: “Ik was erbij …” Daarmee vertolkte hij het gevoel van velen, want dat zich met de voordracht van Walk iets bijzonders voltrok ontging waarschijnlijk niemand. Wat niet iedereen besefte, was de diepere laag: Walk, die als kind opgroeide in de VS, kreeg op een sleutelmoment in haar nog relatief prille loopbaan publiekelijk bijval van een Amerikaanse arts-onderzoeker met een enorme staat van dienst.
Angstcultuur en groepsdenken
Het was hét moment van de eerste congresdag, die toch al bol stond van de hoogtepunten. Zo hadden voorafgaand aan Walks voordracht de Canadese onderzoeker prof. Denis Rancourt en immunoloog prof. Theo Schetters respectievelijk de coronamaatregelen en de mRNA-vaccins al tot op het bot gefileerd. Walk deed vervolgens wat ze al jaren doet: op persoonlijke titel pijnlijke waarheden benoemen over de gang van zaken in de wetenschappelijke wereld, waar hiërarchische structuren, conformisme (“groepsdenken”) en uiteindelijk een angstcultuur de academische vrijheid bedreigen.
Hoop op cultuurverandering
De vrijheid voor wetenschappers om hun onderzoek te doen en te communiceren zonder institutionele of politieke beperkingen, beschouwt Walk als “essentieel” voor zowel een functionele democratie als wetenschappelijke vooruitgang. Walk zag tijdens de coronapandemie echter overheden en de industrie samenspannen met academische instellingen om kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Het is in haar ogen funest voor die instellingen als hun reputatie, en politiek, belangrijker worden gemaakt dan waarheidsvinding. “We hebben dingen genormaliseerd die nooit normaal hadden mogen zijn”, zei Walk. “Het is tijd om ons uit te spreken.”
De medische wereld heeft volgens haar wetenschappers nodig die bereid zijn publiekelijk de (ongeschreven) regels te trotseren die een echt debat in de weg staan. “Door ons tegen dergelijke beperkingen te verzetten, maken we ze zichtbaar voor elkaar en voor de buitenwereld”, stelt Walk. Alleen zo is er hoop op een cultuurverandering. Ze denkt dat uiteindelijk een soort “revolutionaire transparantie” nodig zal zijn om het vertrouwen in de uitkomsten van medisch onderzoek te herstellen — waarbij alle (ruwe) onderzoeksdata breed beschikbaar zijn en het publiek het hele proces van wetenschappelijk debat mag volgen.
Loopbaan in de waagschaal
Mogelijk stelde Walk haar loopbaan in de waagschaal met haar optreden, maar zij maakte afgelopen zaterdag duidelijk eenvoudigweg niet anders te kunnen dan te doen wat ze doet. Ze bekende ooit met betrekking tot haar coronakritiek te zijn geadviseerd “spijt te betuigen” en te beloven het “nooit” meer te zullen doen, maar op het moment suprême lukte het haar niet zichzelf te verloochenen. Tijdens de ‘parallelsessie’ presenteerde voormalig huisarts Jan Vingerhoets, die nog altijd wacht op een uitspraak van de Raad van State over zijn offlabel ivermectine-recepten voor coronapatiënten, een echo van die ervaring. Hij wordt vaak geprezen om zijn moed in het ‘ivermectine-dossier’, maar hij vertelde zich niet “moedig” te voelen en eenvoudig niet anders te kunnen handelen dan hij doet.
Het illustreert eens te meer dat Walk niet alleen staat. Sterker: Congrescentrum Antropia in Driebergen zat vol met professionals die al jaren tegen de stroom inroeien en daarvoor zonder uitzondering een prijs hebben betaald. De onderstroom van medische en academische dwarsdenkers is mogelijk nog veel groter, maar niemand weet hoeveel anderen zich door intimidatie hebben laten muilkorven en er liever het zwijgen toe doen. Walk riep hen met een gepassioneerd betoog op zich eindelijk uit te spreken. De Vierde Golf, een vereniging waarvan Walk medeoprichter is en die zich inzet voor een ‘crisisbestendige democratie’, onderzoekt sinds september de academische vrijheid in ons land en spoort wetenschappers die zich beperkt voelen aan, zich te melden om hun verhaal op een veilige manier te delen, desnoods anoniem. Bijvoorbeeld wie ooit onder druk is gezet om onderzoek niet uit te voeren, te staken of uitkomsten aan te passen, of wie slachtoffer is geworden van intimidatie, onterechte (tucht)procedures en ernstige loopbaanconsequenties.
Ethische dilemma’s rond coronavaccins
Vingerhoets adviseerde in zijn voordracht intimidatie te blijven zien voor wat het is: “Het is brandstof voor angst. Maar het is jouw reactie die telt. Neem een duidelijk standpunt in, doe nooit concessies aan je integriteit. Formuleer rode lijnen, ga daar niet overheen en licht ze duidelijk toe.” Het kan allemaal helpen om overeind te blijven in moeilijke tijden. Maar toen hij met zijn ethische dilemma’s rond coronavaccinatie alleen kwam te staan in zijn groepspraktijk — “ik lijk hier de enige te zijn die bezorgd is” — lukte hem dat niet en werd hij ziek. Hij lag er een paar maanden uit, maar keerde “sterker” terug. Toen hij vervolgens een streep trok bij het vaccineren van kinderen tegen covid-19, kreeg hij eindelijk wat bijval van naaste collega’s. Intussen bleef zijn vrouw zijn belangrijkste steun en toeverlaat.
Wob-onderzoeker Cees van den Bos plaatste het allemaal in de bredere context van de “coupe” die de veiligheidsdienst NCTV begin 2020 pleegde. “De NCTV controleert de narratieven en de strijd tegen desinformatie over verschillende onderwerpen”, zei Van den Bos in zijn presentatie. Daarbij wordt gebruikgemaakt van onder anderen zorgvuldig geselecteerde “experts, trollen en factcheckers”. Hij signaleert op basis van documenten die zijn vrijgegeven na Wob-procedures een “symbiose tussen overheid, instellingen en wetenschap”. Wie de euvele moed heeft een van die drie in twijfel te trekken, wordt gekwalificeerd als verspreider van desinformatie, is “anti-institutioneel” en daarmee een “bedreiging voor de democratie”.
Strijd tegen dissidente stemmen
Concreet manifesteert de strijd tegen dissidente stemmen binnen de medische en wetenschappelijke wereld zich in “bespotting, isolatie en laster door de media, experts en trollen”, aldus Van den Bos. Daarbovenop komt dan nog de intimidatie van de toezichthouder, ofwel de Inspectie (IGJ), waarmee zorgpersoneel te maken kan krijgen. “De IGJ werd door de NCTV ingezet als wapen om het covidbeleid van de overheid te handhaven, inclusief het verbieden van alternatieve geneesmiddelen zoals HCQ en ivermectine die offlabel werden voorgeschreven.” Het vragen van geïnformeerde toestemming aan patiënten voorafgaand aan coronavaccinatie, zoals sommige kritische artsen deden, was eveneens “not done” en daarmee speerpunt van beleid. Het meest navrante voorbeeld dat Van den Bos aanhaalde was het politiebezoek aan huis (“in opdracht van de NCTV”) dat huisarts Els van Veen in 2021 kreeg, kort nadat een kritisch Twitter-bericht van haar over de “prikbus” die langs basisscholen en middelbare scholen reed, viraal was gegaan.
Wat coronakritische artsen en onderzoekers de afgelopen jaren hebben ervaren — en nog steeds kunnen meemaken — overkwam ook tal van kritische burgers op kleinere schaal. Hun band met familieleden, vrienden en collega’s kwam onder druk te staan, waardoor menigeen geïsoleerd en getraumatiseerd raakte. Wat vele dissidenten uit de medische en wetenschappelijke wereld zich niet altijd realiseren, is dat zij deze burgers tot een enorme steun waren en zelfs fungeerden als kompas. Een van die burgers was zanger Stef Bos, die aan het eind van het ochtendprogramma bij verrassing opdook en zijn beroemde protestsong uit begin 2021 (Iemand moet het doen) nog eens vertolkte als ode aan alle professionals die zich in coronatijd durfden uit te spreken, met daarin rake regels zoals: “Wie durft er nog te zeggen wat-ie denkt als je weet wat er kan gebeuren als je de onheilsboodschap brengt”. Tijdens zijn korte optreden, waarbij hij zichzelf begeleidde op de piano, had Bos vooral oog voor twee van zijn “helden” op de eerste rij: Schetters en Vingerhoets, die hij na zijn lied een warme omhelzing gaf — waarschijnlijk namens talloze landgenoten.
Ook in Duitsland gaat de jacht op coronacritici op volle kracht door. Op 30 september werd het hoger beroep afgewezen dat de Duitse politicologe Ulrike Guérot had aangespannen tegen haar ontslag als hoogleraar Europese politiek aan de universiteit van Bonn. Guérot was tot 2020 een hoog aangeschreven intellectueel in Duitsland die bestsellers schreef, aan verschillende universiteiten doceerde en een vast gezicht was in talkshows. Dit veranderde abrupt toen zij vanaf 2020 stevige kritiek begon te uiten op de coronamaatregelen van de Duitse overheid. Later nam ze ook kritische standpunten in over de Europese Unie en de oorlog in Oekraïne. De reguliere media begonnen haar te mijden en opeens doken er beschuldigingen van plagiaat op die in 2023 tot haar ontslag als hoogleraar leidden. Nu haar bezwaar tegen het ontslag in hoger beroep is afgewezen, is zij haar baan definitief kwijt. Tegenover de Duitse nieuwssite NachDenkSeiten verklaarde ze: “Ik neem kennis van het vonnis, maar beschouw het zowel juridisch als politiek als twijfelachtig. De beslissing raakt mij niet alleen persoonlijk, maar roept ook fundamentele vragen op over de bescherming van de wetenschapsvrijheid en afwijkende meningen in de academische ruimte.”
Lees ons interview met Ulrike Guérot van 24 juli: dakl.nl/interview-ulrike-guerot
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
