Psychiaters luiden noodklok over stichtingen die euthanasie voor jongeren promoten
Hendriëlle de Groot | Datum: 28 september 2025
Illustratie: Leon Baaren aka The Artoonist
Stichting Thanet: “Iedereen met psychische klachten heeft recht op een goed gesprek over de dood”
Euthanasie voor jongeren wordt volgens critici actief gepromoot door twee stichtingen met campagnes op social media en lobbywerk achter de schermen. Het gaat om stichting KEA — die euthanasie bij psychisch lijden onder de aandacht brengt met ervaringsverhalen — en ThaNet, een netwerk van zorgprofessionals, onderzoekers en ervaringsdeskundigen. Psychiaters maken zich zorgen: “Het verlagen van de drempel naar euthanasie in de jeugdzorg betekent dat falend overheidsbeleid wordt opgelost door jongeren maar dood te maken.”
“Lonneke had alles. Een leuke man, een huis, de honden. Maar daar lag het allemaal niet aan. Het is niet altijd wat het lijkt. Op 7 februari, nadat ze 12,5 jaar samen was met haar man Mike, onderging ze euthanasie.” KEA deelde dit bericht over Lonneke, overgenomen van de regionale krant De Stentor, in augustus op Linkedin. Het is slechts een van de vele posts die de stichting op regelmatige basis over euthanasie plaatst. Er hoeft maar iets in de media te verschijnen over dit beladen onderwerp en KEA is er meteen bij om het wereldkundig te maken en verder te verspreiden, met hashtags als #euthanasietraject, #jarenlanglijden en #ervaringsverhaal.
Op hun website staat: Kea is een eilandje in de Middellandse zee, waar in de Griekse oudheid mensen heen gingen om vredig te sterven. Zij dronken een giftig drankje gemaakt van een schermbloem die op het eiland groeide. KEA staat ook voor Kenniscentrum euthanasie bij psychische aandoeningen. De tekst kenmerkt de zweem van romantiek die de stichting rondom euthanasie creëert. Een recente post over ‘orgaandonatie na euthanasie bij psychisch lijden’ ging vergezeld van een beeld van een vlinder, ‘symbool voor vrijheid en transformatie’.
KEA beperkt zich niet tot sociale media. De stichting organiseert KEA-cafés, onderhoudt Whatsappgroepen waarin psychiaters “de meest interessante” euthanasiecasussen bespreken, koppelt mensen in een euthanasietraject aan een ‘buddy’ en promoot boeken van nabestaanden van euthanasie, waarbij het narratief is dat de zelfgekozen dood de beste keuze is en zorgt voor rust.
KEA is een van de twee stichtingen die zich actief roeren in de discussies rondom euthanasie voor mensen met psychiatrische problemen. De andere is stichting ThaNet, een organisatie die volgens de eigen site vindt dat iedereen met psychische klachten recht heeft op een ‘goed gesprek over de dood’. “Onze missie is om te zorgen dat dit in de hele GGZ mogelijk wordt”.
Terwijl KEA volgens de eigen site afhankelijk is van giften en subsidies, is Thanet opgericht met subsidie van het ministerie van VWS. Uit cijfers van VWS blijkt dat ThaNet in de periode 2023–2026 ruim 296.000 euro subsidie ontvangt, verdeeld over drie jaar. Naar aanleiding van een motie in de Tweede Kamer is er bovendien de intentie dit met een jaar te verlengen, met maximaal 100.000 euro. Volgens VWS is het doel van de subsidie om kennisdeling binnen de GGZ te versterken, zodat behandelaars beter in gesprek kunnen gaan met patiënten met een doodswens en verzoeken vaker door de eigen behandelaar beoordeeld worden.
De activistische inslag van de beide stichtingen laat GGZ-professionals niet onberoerd. Steeds vaker klinkt kritiek op de eenzijdige berichtgeving en de invloed van de stichtingen. Psychiater Esther van Fenema noemde het vorige maand in een Linkedin-post “onbegrijpelijk” dat berichten over jonge mensen die euthanasie kregen, zo positief worden gebracht. Van Fenema wijst op het Werther-effect, genoemd naar Goethes klassieke roman Die Leiden des jungen Werthers waarin de hoofdpersoon zelfmoord pleegt en dat in de achttiende eeuw een golf van zelfmoorden onder jongeren veroorzaakte. “Het Werther-effect is iets wat aangetoond is en waardoor we prudent met dit soort berichtgeving zouden moeten omgaan.”
Hoogleraar Jim van Os deelde begin deze maand een brief op Linkedin die inmiddels door meer dan 150 collega’s is ondertekend, onder wie dertig hoogleraren uit binnen- en buitenland. In hun brief, gericht aan de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en de Richtlijncommissie, worden KEA en ThaNet expliciet genoemd.
De ondertekenaars stellen dat deze clubs te veel ruimte krijgen in het debat en dat er te weinig controle is op de financiering vanuit VWS. “We maken ons zorgen dat clubs als KEA en ThaNet steeds meer ruimte krijgen, terwijl fundamentele vragen over ‘uitzichtloos lijden’ en ‘uitbehandeld’ niet of nauwelijks worden besproken”, schrijven de auteurs.
Van Os voegde daar in een andere Linkedin-post aan toe dat de normalisering van euthanasie bij psychisch lijden ertoe leidt dat psychiaters zichzelf dit specialisme toe-eigenen. “Daarmee dreigt het uitzonderlijke tot routine te worden en verliezen we het zicht op de sociale en existentiële dimensies van psychisch lijden, dat vaak niet primair medisch is, maar ingebed in een context van trauma, isolement en maatschappelijk tekortschieten.”
De zorgen worden gedeeld door professionals uit het werkveld. Daniëlle de Lange, coördinator van de Depressielijn, ziet dagelijks hoe kwetsbare mensen reageren op de positieve berichtgeving van KEA en de mediaoptredens van psychiater Menno Oosterhoff, die namens KEA regelmatig aanschuift bij talkshows.
Oosterhoff erkent tegenover De Andere Krant dat hij vorig jaar in elf maanden tijd aan totaal twaalf mensen euthanasie wegens psychisch lijden heeft verleend. Hij maakt er geen publiek geheim van dat hij met een dwangstoornis kampt. In vrijwel elk mediaoptreden van ‘de euthanasiepsychiater’ komt dit wel ter sprake, bovendien schreef hij er meerdere boeken en blogs over. In vakblad Medisch Contact, waar hij columnist is, erkende Oosterhoff in december 2023 dat hij zich ‘wellicht dwangmatig’ met euthanasie bezighoudt. In 2022 vraagt hij zich in zijn column af of hij niet te ver is doorgeschoten. De blog heeft de titel ‘Euthanasie, word ik te makkelijk?’ “Toch ontkom ik soms niet aan de twijfel of ik te ver ben opgeschoven”, schrijft hij.
Dat roept bij critici vragen op over de invloed van zijn persoonlijke betrokkenheid. Voor De Lange is zijn invloed duidelijk merkbaar: “Als Menno Oosterhoff weer op tv is geweest, vragen bellers: ‘Zou ik dan ook in aanmerking komen voor euthanasie?’”
Volgens De Lange is dat gevaarlijk. “Als een psychiater euthanasie als optie noemt, voelt het alsof er geen hoop meer is. Juist bij mensen die gevangenzitten in een tunnelvisie is het cruciaal dat hun omgeving in hen gelooft. Als zelfs de psychiater zegt dat het beter is om dood te gaan, maai je al het gras voor hun voeten weg.”
De online zichtbaarheid van KEA en ThaNet kan voor sommige mensen werken als een fuik. In Facebookgroepen ziet De Lange hoe euthanasie geromantiseerd wordt en hoe sociale druk ontstaat. “Als iemand groen licht krijgt, zeggen anderen: ‘Wees blij dat je euthanasie krijgt’.”
De Lange noemt een voorbeeld: een jong meisje schreef in zo’n groep dat ze twijfelde of ze haar euthanasietraject wilde doorzetten omdat het verantwoordelijke team niet empathisch genoeg was. “Toen dacht ik: dit ís de kern van je problematiek. Je zoekt naar steun en geruststelling en die zou je juist in de zorg moeten vinden.” Kortom: een gemiste kans dat ze daar niet voor in behandeling gaat.
‘Herstel-ervaringsdeskundige’ Anastasia Peridis die werkzaam is bij de gemeente Enkhuizen, deelt dezelfde zorg. “Als ik in mijn jonge jaren dezelfde opties had gezien als nu, was ik er waarschijnlijk niet meer geweest. Ik ben blij dat euthanasie toen geen vanzelfsprekende optie was. Nu, op mijn 55ste, kan ik zeggen dat herstel wél mogelijk is.”
Ze ziet met lede ogen aan hoe positieve berichten over euthanasie steeds meer verspreid worden via sociale media en zelfs op Tiktok. “Het wordt geromantiseerd. Jongeren moedigen elkaar aan. ‘Waar kan ik het snelst euthanasie krijgen?’ Het is krankzinnig waar we in Nederland mee bezig zijn.”
Samen met een groep mede-ervaringsdeskundigen deed Peridis in augustus aangifte tegen KEA via stichting Het Is Gezien. Deze stichting zet zich in voor rechtsbescherming en rechtsgelijkheid van patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen en hun naasten. Hun aanklacht richt zich onder meer op de euthanasie van de 17-jarige Milou die werd begeleid door Menno Oosterhoff. Oosterhoff is bestuurslid van stichting KEA.
Volgens Peridis verscheen een video van Milou’s euthanasie op de site van KEA en op Youtube. “Daarop was te zien dat Milou vlak voor haar dood niet wilsbekwaam was omdat zij verdovende middelen had gebruikt. Dat is onvoorstelbaar. We willen dat dit grondig onderzocht wordt”, zegt Peridis. Na kritiek werd de video van de site en Youtube verwijderd.
De dood van Milou in oktober 2023 werd een symbool in het debat over jeugdeuthanasie. Zij leed al jaren aan ernstige psychische klachten en had meerdere behandelingen achter de rug. Psychiater Menno Oosterhoff willigde haar verzoek in en stelde dat aan de wettelijke eisen was voldaan.
In juli 2024 riepen meerdere psychiaters het Openbaar Ministerie op tot een strafrechtelijk onderzoek. Zij stelden dat er “serieuze aanwijzingen zijn dat er fouten zijn gemaakt”, onder meer rond Milou’s wilsbekwaamheid en de vraag of zij voldoende behandeld was. Het OM besloot geen onderzoek te openen, omdat de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie had geoordeeld dat de procedure zorgvuldig was verlopen.
Op 16 oktober 2025 verschijnt de documentaire Milou’s strijd gaat door op NPO2. De documentaire vertelt haar verhaal met dagboekfragmenten, tekeningen, video’s en interviews met haar ouders, vrienden en behandelaars. Oosterhoff is een van de hoofdrolspelers.
Nog voor de release is al ophef ontstaan. Critici zijn bang dat deze documentaire kwetsbare mensen met een doodswens op ideeën zal brengen. Voor psychiater Wilbert van Rooij is dit “een nieuwe escalatie in de euthanasiepromotiecampagne van Oosterhoff, zijn Stichting KEA en de hierbij aangesloten sympathisanten. “Het verlagen van de drempel naar euthanasie in de jeugdzorg betekent dat het falen van de overheid om goede zorg te bieden, wordt opgelost door jongeren maar dood te maken”, laat hij weten in een schriftelijke reactie aan De Andere Krant.
Critici vragen zich af waarom organisaties als KEA en ThaNet middelen krijgen om hun visie te verspreiden. Van Os en collega’s schrijven in hun brief: “Wat is de invloed van euthanasienetwerk ThaNet, dat door VWS wordt gefinancierd en gefaciliteerd en waarop democratische controle ontbreekt?” Daarbij wijzen ze op de strategische posities die ThaNet-psychiaters bekleden binnen euthanasiecommissies, terwijl kritische stemmen nauwelijks gehoord worden.
“De huidige euthanasiepraktijk brengt het leven van kwetsbare patiënten die om euthanasie vragen in gevaar en draagt het risico in zich dat psychiatrisch patiënten onnodig zullen overlijden”, schrijven Van Os en zijn collega’s.
Van Rooij ziet een patroon: terwijl KEA en ThaNet de zichtbaarheid van euthanasie bij psychisch lijden vergroten, kampt de GGZ met bezuinigingen en 100.000 mensen die wachten op behandeling. “Deze patiënten worden niet gedood omdat hun psychische aandoening uitzichtloos is, maar omdat passende zorg hun is onthouden. Door zelf euthanasie toe te passen, werken psychiaters feitelijk mee om immoreel overheidsbeleid in stand te houden. Zowel deze aanhoudende kille sanering door de overheid, als het plegen van euthanasie op kwetsbare, gedemoraliseerde en onderbehandelde patiënten aan wie passende zorg onthouden is, zijn beide schendingen van mensenrechten: het recht op zorg én het recht op leven.”
Volgens psychiater Menno Oosterhoff, bestuurslid van KEA, is er “geen sprake van promoten of normaliseren van euthanasie, maar van het bespreekbaar maken van een doodswens”. Dat laat hij in een schriftelijke reactie weten op de vragen van De Andere Krant. Over de activiteiten van de stichting zegt hij: “KEA-cafés geven alleen voorlichting en antwoord op vragen. Er is geen enkele druk richting euthanasie. Buddy’s steunen uitsluitend mensen die al in een traject zitten, om hen te helpen de wachttijd door te komen.” In tegenstelling tot wat veel professionals vermoeden, ontvangt KEA geen subsidie van VWS. “We hebben een kleine subsidie van een fonds voor websitebeheer en dergelijke. Alle vrijwilligers en bestuursleden werken gratis.” Wat vindt hij van de kritiek dat hij verantwoordelijk zou zijn voor euthanasiepropaganda? “Ik wil geen euthanasie normaliseren, maar erkennen dat er soms uitzichtloos lijden is. Dat noem ik realisme in plaats van illusie.” Hij benadrukt dat erkenning vaak juist levensreddend kan zijn. “Erkenning van een doodswens geeft vaak kracht om tóch voor het leven te gaan.” Zijn eerdere uitspraak dat hij zich “wellicht dwangmatig” met euthanasie bezighoudt, nuanceert hij: “Met ‘dwangmatig’ bedoelde ik mijn grote inzet en betrokkenheid, niet dat ik ten koste van patiënten zou doorschieten.”
Stichting ThaNet reageerde niet op ons verzoek om commentaar.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
