“Thuisonderwijs is geen keuze tegen school, maar voor natuurlijk leren”
Richard Stuivenberg | Datum: 21 augustus 2025
Petra Smolders, Doris, Iza en Robbert Vesseur | mkfotografie
“de overheid wil het niet zien, want dan erkennen ze dat het bestaat en dat het misschien wel goed werkt”
Kan iedereen zijn kinderen thuisonderwijs geven? Wat doet het met de kinderen zelf? Petra Smolders en Robbert Vesseur leven in een camper en sturen hun kinderen niet naar school. Ze formuleren het positief: “Wij kiezen vóór natuurlijk leren, niet tegen school.” Ze vertellen wat er bij thuisonderwijs komt kijken, welke rechten je hebt en wat hun ervaringen zijn. “Soms brengt de buitenwereld je aan het twijfelen”, zegt Petra. “Maar als ik naar mijn kinderen kijk, weet ik dat het goed zit.”
Petra Smolders en Robbert Vesseur werden afgelopen jaren bekend door hun zelf ontwikkelde visie van de ‘geefeconomie’. Hun ideaal was een samenleving zonder geld: als iedereen geeft wat hij (in zich) heeft, is er voldoende voor allemaal, was het idee. In coronatijd verbleven ze in Portugal. Najaar 2023 keerden ze terug naar Nederland. Eerst stonden ze op een boerderij waar ze meehielpen het bedrijf onderdeel te maken van de lokale gemeenschap. Sinds eind 2024 verblijven ze op een camping bij Leiden. Ook hier werken ze mee aan alles wat er op een camping zoal gedaan moet worden. Leven zonder geld bleek toch (nog) niet mogelijk, dus werken ze aan een nieuw initiatief waarmee ze weer een bron van inkomsten voor zichzelf proberen te genereren. Ze maakten een online kaart waarop al meer dan 700 initiatieven te vinden zijn die zich inzetten voor ‘regeneratieve, natuurinclusieve voedselproductie voor de korte keten’. Ze geven ook thuisonderwijs aan hun dochters, Doris van 9 en Iza van 5 jaar. “Wij kiezen voor natuurlijk leren”, is hoe Petra het formuleert.
Wat is ‘natuurlijk leren’?
“De basis is het besef dat je onderdeel bent van de natuur. Ik heb natuurlijke instincten en een natuurlijke intuïtie. Ik heb een innerlijk weten en een natuurlijke kracht. De mensheid staat heel ver af van de natuur.”
Kan iedereen zijn kinderen thuisonderwijs geven? Jij hebt een Pabo-diploma, hebt de nodige pedagogische bagage. Niet iedereen heeft dat.
“Dat is ook niet nodig. Het gaat over bewustzijn. Daarvoor hoef je niet hoog opgeleid te zijn en ook geen Pabo-diploma te hebben. Het gaat niet over kennis. Het gaat over liefde, maar eigenlijk gaat het over eigenwaarde. Het gaat erom dat je voelt dat je dit kunt. Dat je weet wat jij te geven hebt. En dat je in staat bent een omgeving te creëren waarin je kind kan floreren. Dat betekent niet dat je het allemaal zelf hoeft te doen. Als je merkt dat je zelf bepaalde kennis niet hebt, dan regel je dat die kennis in de omgeving wel aanwezig is. Dat kan online, het kan met een oma of opa die die kennis toevallig wel heeft, of een buurman. Je moet de verantwoordelijkheid durven nemen om een dynamische leeromgeving te creëren. Daar kan ik mensen bij helpen. Het begint bij de overtuiging dat je het kunt. Dat is het allerbelangrijkst.”
Jij als ouder alleen kunt een kind toch nooit bieden wat een schoolsysteem, met al zijn professionals, de kinderen te bieden heeft?
“Dat klopt, maar dat hoeft ook niet. Jij zorgt voor die dynamische leeromgeving en daarbinnen kan een kind veel zelf leren, zelfs de tafels. Dat begint heel simpel: we hebben drie pizza’s en we zijn met z’n vieren. Hoe gaan we dat verdelen? Ik hoef maar een halve pizza, hoeveel blijft er dan voor de rest over? Die situatie komt dan een paar keer terug en dan ontstaat vanzelf die interesse in hoe dat in elkaar zit. En wanneer ze toe zijn aan bijvoorbeeld hogere wiskunde, zorg ik ervoor dat ze daar toegang toe krijgen.”
Ontneem je ze zonder schooldiploma’s niet de mogelijkheid, als ze dat willen, later deel te nemen aan het systeem, voorbeeld door te gaan studeren?
“Als ze dat echt zouden willen, kan dat gewoon. Als mijn dochter Doris nu zegt: ik wil hogere wiskunde studeren, heeft ze alle tijd en ruimte om zich daarop te richten. Dan kan ze een toelatingstest voor de universiteit doen of ze doet staatsexamen vwo. Er zijn zoveel meer mogelijkheden dan braaf het systeem doorlopen.”
Als je thuisonderwijs geeft, word je dan ook gevolgd door de overheid? Is er iemand die af en toe komt kijken?
“Nee. Dat vind ik eigenlijk heel vervelend. Ik wil graag laten zien dat het werkt, wat we doen. Maar de overheid wil het niet zien, want dan erkennen ze dat het bestaat en dat het misschien wel goed werkt. Thuisonderwijs moet zoveel mogelijk ontmoedigd worden, ook al is het toegestaan.”
Officieel mag het dus. Hoe werkt het precies?
“Je doet als ouder een beroep op artikel 5b uit de Leerplicht die de vrijstelling regelt op grond van levensbeschouwing. De belangrijkste voorwaarde daarbij is dat je kind niet ingeschreven heeft gestaan op een school de voorgaande twaalf maanden. Als je kind wel ingeschreven heeft gestaan en is uitgevallen, dan is het moeilijk alsnog een vrijstelling voor elkaar te krijgen. Het wordt dan een juridisch gevecht. Maar als je er op tijd bij bent en je weet dat je je kinderen thuisonderwijs wilt geven — of je twijfelt daar nog over — zou ik aanraden alvast een beroep te doen op de vrijstelling van de leerplicht. Je kunt je kind zo weer op school krijgen, maar ervan afhalen is bijna onmogelijk. Je doet een beroep op de wet met een brief naar de gemeente. Een goede voorbeeldbrief staat op de website van de Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs (www.thuisonderwijs.nl). Veel gemeentes vragen daarnaast een scholenlijst in te leveren van scholen in een straal van zeven kilometer rond je woonadres. Dat is niet verplicht, dus dat kun je weigeren. Wij hebben het wel gedaan en bij iedere school aangegeven: wij geloven in een vrije leergang voor onze kinderen die niet gebonden is aan tijd, ruimte en plaats. Als je dat zo formuleert, is het voldoende. Die brief stuur je voor 1 juli voorafgaand aan het komende schooljaar, of een maand voordat je kind 5 jaar wordt. Zolang je kinderen leerplichtig zijn moet je dat ieder jaar herhalen. In principe hoef je verder niks te doen. Je staat in je recht. Ze kunnen je niks maken. Ze kunnen het vervelend voor je maken, door druk uit te oefenen, je uit te nodigen voor een gesprek. Maar daarop hoef je niet in te gaan. Goed om te weten is dat het Openbaar Ministerie geen ouders meer zal vervolgen die in hun recht staan. Sommige leerplichtambtenaren waren procedures gestart tegen ouders, maar het OM heeft aangegeven dat ze daar niet meer in meegaan. Als je deze route volgt, sta je dus ijzersterk.
Hoe hoop of verwacht je dat jouw kinderen zich ontwikkelen?
Doris leert nu al zo’n vier, vijf jaar op een natuurlijke manier. Het resultaat overtreft mijn verwachtingen. We hebben de ervaring dat natuurlijk leren daadwerkelijk een goede manier is. Dat geeft veel kracht om hiermee door te gaan. Ik heb daar meer rust in gevonden. In het begin had ik nog wel eens vragen als: moeten we ze niet eens toetsen? Zijn onze kinderen wel sociaal genoeg? Soms brengt de buitenwereld je toch aan het twijfelen. Maar als ik naar mijn kinderen kijk, weet ik dat het goed zit. En als dat niet meer zo is, is niet de enige optie: zo snel mogelijk terug naar school. Als kinderen zich goed voelen, gaat het leren en ontwikkelen vanzelf. Dan komen ze op een plek waar ze zichzelf kunnen zijn, waar ze kunnen blijven geven, waar ze kunnen blijven creëren. Hoe kun je weten of je kind er lekker in zit? Het systeem zegt: het gaat goed met je kind als het snel leest, als het hoge cijfers haalt. Met Doris gaat het goed als ze uit de bibliotheek een boekje haalt over knutselen en daarna zegt: ik vind dit zo leuk dat ik dit op zaterdagochtend ook wel met andere kinderen op de camping wil doen. Dus geeft ze nu al vier zaterdagen knutselworkshops voor de kinderen op de camping. En ze is al twee weken kinderen aan het schminken. Als je dat doet, zit je er goed in. En leer je van alles. Wat je vooral leert, is hoeveel je als mens te geven hebt.” ⎯
Eind vorig jaar kregen Petra Smolders en Robbert Vesseur te maken met een Veilig-Thuismelding. Iemand in hun omgeving had deze anoniem gedaan. Petra: “Even was de paniek groot. Op dat moment stonden we nog nergens ingeschreven en hadden we ook nog geen officieel beroep gedaan op vrijstelling van de leerplicht. Toch is ons niks gebeurd, omdat we niks verkeerd doen. Als je daarvan maar overtuigd bent, kunnen ze je niets maken, en ben je niet bevattelijk voor hun intimiderende manipulaties.”
“Ik heb laatst een verzoek ingediend het dossier te verwijderen en daarmee kon ik het ook inzien. Ik lees daarin dat er geen enkele reden was om in te grijpen. Er is geen enkele zorg. Alleen dan mogen ze het dossier verwijderen. En dat is nu dus gebeurd. Wat ze daarmee toegeven is: het was in feite gewoon een valse melding, gemaakt door iemand die ons kwaad wilde doen. Dat is een reële angst, dat iemand dat zomaar kan doen. Door die melding heb ik zoveel beter geleerd wat je rechten zijn, dat je zoveel meer rechten hebt dan het systeem je wil doen geloven. Je kunt gewoon zeggen: ik werk niet mee en ik wil niet dat jullie onderling praten over mijn dossier. Dan kunnen ze niets meer. Het is zo belangrijk om dat te weten. Je moet niet tegen het systeem gaan vechten. Je moet weten wat je rechten zijn, dan sta je veel sterker.”
Doris is 9 jaar en is nog nooit naar school geweest. Soms denkt ze: misschien zou ik toch naar school willen. Maar als ze hoort dat je dan niet kunt spelen wanneer je wilt, niet kunt knutselen wanneer je daar zin in hebt, dan denkt ze al snel: nee, dat is niks voor mij. Bovendien leert ze nu ook heel veel, daar heeft ze school niet voor nodig. Lezen en rekenen kan ze al en daarnaast leert ze heel veel wat je op school niet leert. Zoals hoe je een haan moet slachten: “Ik kon het niet aanzien toen ze echt z’n keel gingen opensnijden. Maar daarna was het echt superleuk om zijn binnenste eruit te halen. Ik deed dat met mijn blote handen: het hart, de longen, de dikke darm, de dunne darm. Die heb ik er allemaal uitgetrokken. En om de veren eraf te krijgen moet je ze een tijdje in warm water leggen. Dat leer je allemaal niet op school. Dat zou wel een mooi vak zijn: ieder kind krijgt dan z’n eigen haan die hij moet slachten en mee naar huis mag nemen om op te eten.” Als ze tegen andere kinderen zegt dat zij nooit naar school gaat, hoort ze vaak: je hebt echt geluk! “Maar er zijn ook kinderen die zeggen: ik vind school hartstikke leuk. Ik zeg dan: ik heb altijd vakantie én altijd school!’ Hoe gevarieerd haar leven ook is, ze zou wel iets meer avontuur willen. Ze mist de tijd dat ze nog op de boerderij stonden. Ze houdt van dieren en van de dynamiek op een boerderij. Ze hoopt dan ook dat hun volgende etappe opnieuw op een boerderij zal zijn. “Ik zou heel graag een boerinnendochter willen zijn.”
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
