Volgt na Moerdijk ook Voorne aan Zee?
George Woodham | Datum: 26 november 2025
Moerdijk | mkfotografie
‘Energietransitie’ bedreigt meer plaatsen
De ongeveer 1150 inwoners van het West-Brabantse Moerdijk kregen de afgelopen week te horen dat hun dorp binnen een jaar of tien verdwijnt. Het moet plaatsmaken voor de energietransitie. Waar nu nog mensen wonen, komen straks onder meer een waterstoffabriek, pijpleidingen voor CO2, stroom, waterstof en restwarmte. Ook de aangrenzende zware industrie en chemie zullen bezit nemen van het dorp. Dit is allemaal onderdeel van de zogenaamde Energiehoofdstructuur: een megaproject dat bijna 200 miljard aan belastinggeld kost, volgens experts uiterst inefficiënt is en de bevolking blootstelt aan grote risico’s voor de veiligheid en volksgezondheid. Moerdijk is het eerste, maar zeker niet het laatste slachtoffer van deze grootschalige operatie. In Voorne aan Zee huivert men nu al voor wat hen te wachten staat en komen volkvertegenwoordigers in verzet.
Dat Moerdijk moet verdwijnen, is kenmerkend voor de energie-omwenteling die door Nederland raast. Alles lijkt ervoor te moeten wijken om ons land ‘duurzaam’ en ‘klimaatneutraal’ te maken. Vaak in weerwil van de bevolking verrijzen door het hele land zonnepaneelvelden en op zee torenhoge industriële windturbines. Het vloeit allemaal voort uit plannen die huidig D66-leider Rob Jetten eind 2023 uitrolde. Toen nog als minister voor Klimaat en Groene Groei in het kabinet Rutte IV: Nederland moet “in 2050 klimaatneutraal” zijn en dus moet “maximaal worden ingezet op duurzame energie”, zo staat erin te lezen.
Het huidige demissionaire kabinet Schoof heeft die plannen doorgezet en rolt nu het zogenaamde Programma Energiehoofdstructuur uit: een netwerk van windturbines, waterstof- en energiecentrales en honderden kilometers aan ondergrondse buizen waar doorheen alle nieuwe “groene” energie, maar ook CO2 en warmte van A naar B moet gaan stromen — zelfs naar het buitenland.
Alles bij elkaar kost het de belastingbetaler straks bijna 200 miljard euro.
Als je over de Moerdijkbrug vanuit Dordrecht in zuidelijke richting rijdt, zie je het dorp liggen waar de brug zijn naam aan leent. Een plaatsje met zo’n 1150 inwoners ingeklemd tussen de A16 en de A17, het Hollandsch Diep en de zware industrie van het havengebied ten westen van de dorpskern. Het beeld is pijnlijk treffend, nu blijkt dat het niet zomaar klem zit, maar in een dodelijke wurggreep.
Voor het zogenaamde Powerport Moerdijk-project is er volgens de gemeente “400-500 hectare ruimte nodig voor de aanleg van nieuwe energie-infrastructuur en de groei en verduurzaming van haven en industrie in Moerdijk”. Er komen bijvoorbeeld een waterstoffabriek, maar ook pijpleidingen voor CO2, waterstof, stroom en warmte staan er gepland. Daarnaast komt er batterijopslag van elektriciteit en bedrijven in de chemie, logistiek en productie moeten meer plek krijgen. Die bedrijven zitten er grotendeels al. Er is op- en overslag van olie en Shell Chemicals produceert er dag en nacht chemicaliën. Het haven- en industriegebied gaat eigenlijk de dorpskern aan de oostzijde als het ware opeten.
De burgemeester van Moerdijk spreekt van een “enorm offer”, maar de gemeente meldt dat het verdwijnen van het dorp “breed gedragen” is en “het resultaat van een zorgvuldig traject waarin de gemeente intensief heeft samengewerkt met inwoners, agrariërs en industrie.” De “breedgedragen” steun voor het offer lijkt in ieder geval verre van unaniem. Een online petitie genaamd Sloop het dorp Moerdijk niet, is inmiddels een kleine 7000 keer ondertekend.
“Het is een trend. Je ziet het overal gebeuren”, zegt auteur Bert Weteringe, die de energietransitie nauwgezet volgt en daarover onder meer het boek Windhandel (2023) schreef. “Het Rijk neemt sterk de regie. Ook als er bijvoorbeeld windturbines worden geplaatst. Burgers worden pas geraadpleegd als dit soort besluiten genomen zijn. In het hele voortraject van die Powerport Moerdijk zijn geen inwoners betrokken”.
Volgens Weteringe zal het niet lang duren voordat andere dorpjes in hun voortbestaan worden bedreigd door de aanleg van de Energiehoofdstructuur. “Aangezien het zo’n ingrijpende verbouwing is en er ook zoveel land voor nodig is, zou het zomaar kunnen dat er nog meer dorpen verdwijnen. Als je de kaart (van de Energiehoofdstructuur — red.) over het land legt en je kijkt naar de knooppunten, dan kun je zien welke dorpen ook risico lopen.”
Voorne aan Zee in Zuid-Holland kampt ook al met de gevolgen van het aanleggen van de Energiehoofdstructuur. De gemeente grenst aan de noordzijde aan het Rotterdamse havengebied. Daar gaat het Franse bedrijf Air Liquide op de Maasvlakte een waterstoffabriek bouwen die in 2027 operationeel moet zijn. De nieuwe fabriek gaat de stroom die door windturbines op de Noordzee is opgewekt, omzetten in waterstof. Dat wordt gedaan met een elektrolyse-proces. Die geproduceerde waterstof kan men dan opslaan of vervoeren via het ondergrondse buizennetwerk van de Energiehoofdstructuur. Maar om waterstof te kunnen vervoeren, heb je het zeer giftige en licht ontvlambare ammoniak nodig.
“Daar liggen onze zorgen natuurlijk. Dat is supergevaarlijk. We weten allemaal dat waterstof zeer explosief is en als er met ammoniak iets misgaat, dan is het niet te overzien”, aldus Erik Hoogzand, fractievoorzitter van FVD Voorne aan Zee. Vorig jaar verleende de provincie Zuid-Holland het Egyptisch bedrijf OCI al toestemming voor de bouw van een opslagtank voor 60.000 ton ammoniak net ten noorden van Brielle, maar nog binnen de gemeentegrenzen van Rotterdam. Iets waar ze in Voorne aan Zee, waartoe Brielle behoort, niet blij mee zijn.
“Wij hebben onvoldoende beeld bij de risico’s die daarmee gemoeid zijn en welke mitigerende maatregelen er getroffen zullen worden”, zegt Anneke Witte, raadslid namens Vrij Voorne. “Burgers uiten hun zorgen naar ons en zeggen: Wat als er iets gebeurt? Hoe worden we geholpen? Kijk, als daar wat lekt, dan is binnen een straal van vijf kilometer iedereen dood”, zegt Witte.
De twee raadsleden staan niet alleen. “22 raadsleden hebben de provincie voor de rechter gedaagd”, zegt Witte, omdat er geen uitgebreide milieueffectrapportage is verricht voor de ammoniaktank van OCI. Daarnaast heeft Rotterdam een vergunningsaanvraag gekregen voor een tweede ammoniaktank van 60.000 ton. Daar wordt Voorne aan Zee dit keer wel in gekend, maar de zorgen zijn er niet minder om.
“Kijk, ik heb liever thorium of kernenergie”, zegt fractievoorzitter Witte van Vrij Voorne. “Maar daar heb je niks over te zeggen. Het wordt landelijk besloten en als gemeente heb je maar te volgen.”
Onderzoeksjournalist en auteur van de Grote Verbouwing van Nederland, Elze van Hamelen zet grote vraagtekens bij de efficiency van de energietransitie: “Ten eerste, windturbines zijn gewoon een hele suboptimale technologie. Het rendement is rond de 30 procent, misschien iets meer (gemiddeld tussen de 25-45 procent — red.), want het waait gewoon heel vaak niet. Op zee is dat net iets beter. Maar als je op zee gaat bouwen, dan staat dat heel erg bloot aan weer en wind. Je hebt veel sneller schade. Zout, water, je hebt gewoon last van erosie. En dan moet die energie omgezet worden naar waterstof, maar die conversie is zo’n 27 procent. Dus als je er weer elektriciteit van wil maken is dat ook niet efficiënt. Dan heb je al windturbines die op rond de 30 procent efficiency zitten en ga je het ook nog eens zó inefficiënt omzetten. Dat is gewoon waanzinnig.”
Kaart: Energiehoofdstructuur van Nederland (2024) met onder andere de energiecentrales en ondergrondse transportbuizen voor warmte, CO2 en waterstof en hoogspanningslijnen die daarvan deel uitmaken.
Bron: Rijksoverheid
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
