Voor Russen is Europa voorbij
Karel Beckman | Datum: 27 september 2025
Russen hebben ontdekt dat ze Europa niet meer nodig hebben. Ze kunnen alles zelf.
Europa heeft Rusland de afgelopen jaren op alle mogelijke manieren geboycot en sancties opgelegd. Het heeft de Russen niet klein gekregen. Integendeel, het gevolg is dat ze hun blik naar het oosten hebben gericht en, belangrijker nog, hun eigen mogelijkheden hebben herontdekt. Wie nu door Rusland reist, ziet een land dat vol zelfvertrouwen is en herwonnen trots. Een land dat volop in ontwikkeling is. “Het voelt als een bloem die open gaat”, zegt de Moskouse dichter Alexander Nitzberg.
Alexander Nitzberg (55) – Dichter en vertaler
Alexander Nitzberg (55) is een uiterst succesvolle dichter en vertaler van Russische literatuur en poëzie in het Duits. Op Wikipedia worden zijn prestaties beschreven. Op zijn 10e wisten zijn ouders uit Rusland te emigreren, door het IJzeren Gordijn heen naar het Westen. Hij woonde jaren in Düsseldorf, maar vertrok tijdens covid naar Wenen, waar zijn Russische vrouw en drie kinderen nog steeds wonen. Zelf keerde hij terug naar zijn geboortestad Moskou. Ik ontmoet hem in de tuin van een café ten zuiden van de rivier de Moskva, vlakbij de Tretyakov Gallery. Hij komt daar graag, omdat het een van de weinige plekken is waar hij zijn pijp nog kan roken.
Hij weet nog goed hoe ‘covid’ begin 2022 naadloos overging in ‘Oekraïne’. “Wij maakten er grappen over in Wenen. Poetin is een geweldige genezer.” Wat hij in Duitsland ziet gebeuren, vindt hij beangstigend. “Covid was voor mij het omslagpunt. De maskers werden afgeworpen. Ik stond oog in oog met monsters. En er is geen ontsnappen aan. Ze zitten aan je voedsel, je kinderen, je bankrekening.” Hij verliet Wenen omdat hij zich ook daar niet meer vrij voelde. “Ik won de hoogste staatsprijs voor literaire vertalingen. Vervolgens zei ik in een interview dat oorlogstijd een tijd is van propaganda van beide kanten en dat we moesten proberen tot elkaar te komen. Daarop werd ik door de Oostenrijkse Bond van Vertalers gecanceld en afgebrand in de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Het enige dat ik deed was pleiten voor dialoog, maar die werd van één kant beëindigd.”
Hij heeft geen spijt van zijn beslissing terug te gaan. Zelfs hij als Moskoviet is verbaasd over de positieve veranderingen in Moskou. “Ik herken de stad niet meer. Het is als een bloem die in de bloei staat. Ik denk dat het komt door de burgemeester. Hij verdient een standbeeld.” Jonge mensen zijn veel patriottischer geworden dan vroeger, zegt hij. Dat is nieuw voor hem. De kunstenaars zijn conservatiever geworden. “De liberals zijn óf verdwenen óf geen liberal meer.” Hij ontzenuwt het westerse vooroordeel dat homo’s en transgenders in Rusland zouden worden vervolgd. “Je kunt hier gewoon homo of transgender zijn, hoor. Er mag alleen geen propaganda over worden gemaakt naar kinderen toe.”
Als het over Europa gaat, spreekt hij in de verleden tijd. “Europa is een stervende wereld. Tragisch. Dit was onze cultuur. Om het zo te zien afglijden… Er zit nu meer Europa in Rusland dan in Europa zelf.” Hij geeft nu les aan de vertaalafdeling van de universiteit in Moskou, waar hij veel Chinese studenten heeft. “Die zijn zeer geïnteresseerd in Russische cultuur en geschiedenis en geven zelfs voorstellingen in Russische klederdracht. Kun je je zoiets voorstellen in Oostenrijk of Duitsland?” Hij worstelt wel met deze tijd. Hij vindt het soms moeilijk. Vroeger, zegt hij, maakte hij zich niet druk voor wie hij zijn gedichten schreef of er wie naar zijn voordrachten luisterde. “Nu heb ik ontdekt dat de mensen voor wie ik schreef niet nadenken en niet open staan voor ideeën. Ik kan net zo goed tegen een muur aan praten. Ik heb mijn respect voor ze verloren. Voor een artiest is dat een groot probleem.”
Volg Alexander Nitzberg op zijn Youtube-kanaal: @polypolyphon
“We zijn heel blij met de sancties!” Het is een uitspraak die je regelmatig hoort als je met Russen praat. Wij zijn met een groep van 21 Nederlanders op reis met Rusland-expert Marie-Thérèse ter Haar van het Eurazië Instituut in Arnhem. We doen Sint-Petersburg, Novgorod en Moskou aan. Een doodgewone toeristische trip met dit verschil dat wij, voor zover we hebben kunnen zien, vrijwel de enige westerse toeristen zijn. Reizen door Rusland is op dit moment ‘not done’.
We zijn verrast door wat we aantreffen. Niet een verbitterd of agressief volk, geen spanning of oorlogsstemming, geen economische malaise, maar een normale, ontspannen, vriendelijke sfeer. Als er al iets ongewoons te merken is, dan is het vooral het optimisme dat je overal tegemoet komt. De Russen, zo voelt het, zijn aan de weg aan het timmeren. Dat is, ironisch genoeg, te danken aan de westerse sancties. Europa en de VS hebben een vrijwel totale economische boycot afgekondigd tegen Rusland na de inval in Oekraïne in februari 2022. Westerse bedrijven hebben massaal hun banden met Rusland verbroken. Dat heeft een volkomen averechts effect gehad. De Russen zijn er economisch alleen maar sterker door geworden. Ze hebben ontdekt dat ze Campina niet nodig hebben om zuivel te maken, Renault niet om auto’s te maken, Siemens niet om treinen te maken. Ze kunnen het allemaal zelf. Wel met hulp van de Chinezen, die overal zichtbaar aanwezig zijn, maar voor een aanzienlijk deel op eigen kracht.
Het is een ontwikkeling die niet helemaal uit de lucht komt vallen. De economie zat al een tijdje in de lift. De jaren ’90, na de instorting van het communisme en de afschaffing van de Sovjet-Unie, waren een dieptepunt voor Rusland, vertelt Ter Haar, die destijds met haar Russische man in Moskou woonde en alles van nabij meemaakte. “Gorbatsjov schafte het communisme af, maar had geen plan B. Hij en Jeltsin lieten Rusland plunderen door oligarchen en Amerikaanse kapitalisten. Mensen werden massaal hun huizen uitgejaagd, de straat op. Duizenden sliepen in de metro. De lijken lagen letterlijk op straat. De mafia perste ondernemers, boeren en winkeliers af. Losgeslagen bendes hielden huis op het platteland. De torenhoge inflatie vaagde al het spaargeld weg. Fabrieken werden gesloten, er was massale werkloosheid en er werd zwaar gesneden in pensioenen en sociale voorzieningen.”
Het werd pas beter vanaf 2000, toen Poetin aan de macht kwam en geleidelijk aan orde op zaken begon te stellen. Vanaf 2006 voerde de populaire president een aantal decreten door waarmee hij een einde maakte aan de wantoestanden in de economie. De staatsschuld werd afbetaald en bedraagt nu slechts 17 procent van het bnp. De oligarchen werden verjaagd of ingetoomd. De staat hernam de controle over olie, gas en belangrijke grondstoffen.
Rusland was nog wel sterk georiënteerd op samenwerking met Europa. De Russen leverden energie en grondstoffen, de Europeanen industriële en technologische knowhow. Zo ging het vele jaren. Aan die relatie is sinds februari 2022, met de economische boycot van Rusland door het Westen, abrupt een einde gekomen. De Russen moesten noodgedwongen het heft in eigen handen nemen. Daar zijn ze, ook tot hun eigen verbazing, wonderwel in geslaagd. Ze maken nu hun eigen hogesnelheidstreinen, in Yekaterinburg. De landbouw en voedselverwerkende industrie, die voor een groot deel in handen was van Europese bedrijven, of helemaal niet meer functioneerde, zit enorm in de lift. Ze verbouwen weer hun eigen gewassen, verwerken zelf hun voedsel, verbouwen hun eigen wijn. Wie het als boer wil proberen kan in het oosten van het land grond kopen voor een appel en een ei. In Siberië en andere gebieden worden nieuwe fabrieken uit de grond gestampt en infrastructuur aangelegd.
Van schaarste is dan ook geen sprake. De winkels liggen vol. De prijzen zijn laag, vergeleken met West-Europa. In een zakenhotel in Moskou krijg je voor 13,90 euro een uitstekend buffet met soep, vlees, vis, groente, salades, fruit, dessert, brood, koffie en thee. Een goede lunch kost op toplocaties minder dan een tientje. Benzine kost 65 cent per liter en nee, er staan geen rijen bij de tankstations, zoals de NOS en Donald Trump beweren. Het gemiddelde loon ligt lager dan in Nederland, op ruwweg 2000 euro, maar de gemiddelde huur ligt rond de 400 euro. Gas, licht en water zijn goedkoop. Onderwijs en zorg zijn grotendeels gratis. Goede studenten krijgen gratis universitair onderwijs. Openbaar vervoer is goed en niet duur. De inkomstenbelasting ligt op 13 procent. De pensioenen en sociale voorzieningen zijn adequaat en vertonen een stijgende lijn.
De Russische renaissance is niet alleen economisch van aard, maar ook cultureel. Traditionele waarden zijn weer in. Overal worden kerken en historische gebouwen opgeknapt. De straten zijn schoon. Er is weinig politie op straat, maar je kunt ’s avonds en ’s nachts veilig over straat in Moskou en andere steden. Je ziet nauwelijks dronkaards of bedelaars, laat staan duizenden daklozen zoals in de Verenigde Staten. De overheid doet er alles aan om de belangstelling voor cultuur te stimuleren. Het zijn niet alleen Chinezen, Iraniërs, Pakistanen en Turken die zich vergapen aan de 23 Rembrandts en de zalen vol onbetaalbare kunst in de Hermitage in Sint-Petersburg, er zitten ook veel Russen tussen.
Natuurlijk heeft Rusland genoeg problemen, net als elk land. En de Russen zijn niet blij met alles wat de overheid doet. Mede door de dreiging van terroristische aanslagen, neemt de controlezucht toe. Online verbindingen met het buitenland staan onder druk. Niemand is blij met de oorlog in Oekraïne. Velen hebben dierbaren verloren of kennen mensen die zijn overleden. Maar de meesten zijn ervan overtuigd dat de uitkomst van de oorlog bepalend is voor hun toekomst. Het gaat niet om het veroveren van land, zeggen ze, en al helemaal niet om Europa te gaan bezetten, een bespottelijk idee, maar om het voortbestaan van Rusland als natie. Die staat door de agressie vanuit de Navo op het spel, vinden de meeste Russen.
Ze zijn inmiddels gelaten onder de voortdurende westerse agressie. Ze hebben het Westen afgeschreven. Ze zijn niet eens erg rancuneus. Als Europa ooit weer bij zinnen komt, staan ze open voor hernieuwde samenwerking, zo lijkt het. Maar ze zijn niet meer bezig met Europa. Ze hebben hun blik gericht op het Oosten. Op hun eigen achterland en op Azië. Jongeren leren Chinees, geen Engels. Ze zijn verdreven uit het westerse globalistische hof van Eden en vinden dat veel minder erg dan ze hadden verwacht. Het heeft zelfs onverwachte voordelen. Ik vraag aan een Rus of de regering eigenlijk nog iets aan klimaatbeleid doet. “Nee”, zegt hij, “sinds we uit de westerse wereldorde zijn verdreven, wordt daar niet meer over gesproken.” En hij lacht er hartelijk bij. “Wij kunnen een beetje opwarming wel gebruiken.”
Marie-Thérèse ter Haar geeft lezingen, organiseert reizen naar Rusland en begeleidt Nederlanders die naar Rusland willen emigreren (dat zijn er steeds meer). Ze schreef ook verschillende boeken over Rusland en bracht vorig jaar in eigen beheer een documentaire uit: Een Verloren Vrede.
Noot: Lees in de nieuwste editie van De Andere Krant een interview met Svetlana Zhurova, een Russische parlementariër en vice voorzitter van de buitenlandcommissie van de Doema en oud olympisch schaatskampioene. Verder staan er in de krant nog vier straatinterviews die Karel Beckman in Rusland gehouden heeft. Komende zondag zal De Andere Tafel ook over dit thema gaan.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
