“Vrijheid zit in jezelf”
Barbara Le Noble | Datum: 24 oktober 2025
Ayse Yazilitas | mkfotografie
“Mijn horizon is breder dan één cultuur. Alle groei, pijn en verlangen is universeel”
De in Turkije geboren Ayse Yazilitas (1975) weet wat het is om zich te ontworstelen aan een beklemmend systeem. Haar onconventionele levenspad en migratieachtergrond brachten obstakels en uitdagingen die zij liever ‘waardevolle levenslessen’ noemt. Ze werd succesvol ondernemer, organiseerde het eerste Auteursfestival in Slot Loevestein dat binnenkort wordt gehouden en ze schreef het boek ‘Vrij van de schaduw’, waarmee laat ze zien hoe veerkrachtig de mens kan zijn.
Yazilitas, die sinds haar 4e in Nederland woont, kent een vrij onbezorgde jeugd in Oss, tot ze op haar dertiende terug moet naar Turkije. Haar ouders sturen het zelfbewuste meisje naar een strenge kostschool in Istanbul, waar ze les krijgt in de islamitische cultuur en godsdienst. Haar ouders zijn progressief, tot dit verandert door de bemoeienis van een imam. “Dit was een heel bepalend moment in ons leven, vanaf toen veranderde alles voor mij”, vertelt Yazilitas. Met de komst van de geestelijk leider naar de Turkse gemeenschap in Oss verdwijnt de vrijheid die ze altijd had gevoeld om met haar ouders in discussie te gaan en om haar eigen pad te kiezen. “De imam sprak over Allah, hemel en hel en reciteerde de regels waaraan goede moslims zich dienden te houden. Tegen mijn ouders zei hij dat meisjes in de pubertijd in Nederland het risico lopen op het verkeerde pad te raken. Hij overtuigde ze van de slechte invloed van de westerse cultuur. Ik was zo’n kind dat alles aanvoelde en ik was niet bang aangelegd. Kritiek op mijn ouders en discussies waren aan de orde van de dag. Voorheen moedigden zij dat juist aan omdat dit mijn zelfstandig denken stimuleerde. Mijn moeder zei altijd: ‘Over Ayse heb ik geen zorgen, die komt er wel’.”
Yazilitas’ ouders willen niet afwijken van de normen en waarden binnen de Turkse gemeenschap en worden actieve moskeegangers. Haar moeder gaat — net als de buurvrouw — een hoofddoek dragen. “Hun verandering was gebaseerd op angst. Angst om verstoten te worden uit de gemeenschap. Met acht andere meisjes uit de buurt werd ik naar het internaat in Istanboel gestuurd. Het was een soort nonnenschool, heel streng. Voor mij was het een enorme cultuurshock.” Later leert ze dat deze traumatische gebeurtenis ten grondslag ligt aan de blaaskanker die ze later krijgt.
Vier jaar verblijft ze in het internaat. “Ik voelde me onveilig door de onverschilligheid en onvoorspelbaarheid van de docenten. Veel van de verhalen voelden voor mij onnatuurlijk en onecht. Ik mocht geen vragen stellen over Allah en het leven. Waarom werd Hij zo agressief neergezet en leek het alsof Hij ons in de hel wilde laten branden? Dat voelde voor mij liefdeloos. En omdat ik toch vroeg, werd ik regelmatig flink gestraft, ook fysiek. In Turkije heb je een gezegde: ‘Dit is mijn kind, ik overhandig het aan jou. Vlees is van mij en bot is van jou’, waarmee wordt bedoeld dat de ouders zóveel vertrouwen hebben in de partij die de zorg overneemt, dat ze toestemming geven met het kind te doen wat ze willen.”
Yazilitas’ straf bestaat vooral uit fysiek zware arbeid. Na een jaar realiseert ze zich dat haar tegendraadse gedrag niets oplevert en ze besluit dat ze iets moet veranderen. “Doordat ik zoveel straf kreeg, was ik voortdurend gefrustreerd. Omdat ik de Koran goed kende, mocht ik de jongere meisjes huiswerkbegeleiding geven. Zo ontdekte ik dat het me voldoening gaf anderen te helpen. Eigenlijk zijn daar de zaadjes geplant voor mijn latere werk.” Van nature maakt Yazilitas makkelijk contact en vanuit dat talent vormt ze een hechte groep met de Europese meisjes op school, zodat er onderling support ontstaat. Met het geld dat ze iedere maand van haar vader krijgt, koopt ze docenten om met cadeautjes en voorkomt daarmee straf. Zo leert de toekomstige ondernemer welke regels er gelden in de grotemensenwereld.
“Mijn vader veronderstelde dat ik met een diploma van het internaat zou komen waarmee ik een goede vervolgopleiding kon doen, maar dat was niet het geval”, vervolgt ze. “Hij wilde me eigenlijk naar een universiteit in Turkije sturen en kocht alle boeken om op het daarvoor noodzakelijke niveau te komen. Ik heb het even geprobeerd, maar mijn vader moest accepteren dat het niet haalbaar was, dus kwam ik terug naar Nederland. Toen ik op mijn 17e weer thuis was, wist ik alles van de Turkse cultuur, maar dat was geen basis voor een universitaire studie.” Via het mbo gaat Yazilitas naar een hbo-opleiding voor maatschappelijk werk en dienstverlening, waarna ze voor de gemeente gaat werken. “In mijn eerste baan werkte ik veel met getraumatiseerde asielzoekers en later ook met gezinnen waarin het niet goed ging: ouders met verslavingsproblematiek, kinderen met angststoornissen. Om dat werk goed te kunnen doen, studeerde ik verder, verdiepte me in systemisch werk met onder andere Gestalttherapie.” In 2013 begint ze haar eigen — nog steeds bestaande — praktijk voor relatie- en gezinstherapie, omdat ze vastloopt in het bureaucratische systeem. Voor haar zelf ontwikkelde visie en methode heeft de ggz geen ruimte.
Met haar systemische behandelingen oogst ze veel succes en dat blijft niet onopgemerkt. “Via mijn socials deelde ik video’s, legde ik uit wat het betekent om een depressie te hebben en welke psychische problematiek ik tegenkwam.” Yazilitas draagt dan nog een hoofddoek en ze is een veelgevraagd spreker in de Turkse gemeenschap. Haar praktijk groeit, vooral in allochtone kringen. “Toch voelde ik: mijn horizon is breder dan één cultuur. Ik wilde werken met mensen van alle achtergronden, omdat groei, pijn en verlangen universeel zijn.”
Dan krijgt ze last van spanningsklachten en verandert er iets in haar bewustwordingsproces. “Door therapie ontdekte ik dat me altijd alles is opgelegd. Veel van de keuzes in mijn leven waren niet míjn keuzes. Ik werd geleefd vanuit de Turkse cultuur.” Yazilitas wil haar eigen vinden en zich niets meer laten opleggen. Ze neemt afscheid van haar hoofddoek en het zoeken naar betekenis begint. Door spirituele verdieping en de vraag naar zingeving komt ze in aanraking met iets dat zij als universeel ervaart, maar die ontwikkeling wordt niet overal gewaardeerd. Gemeenschappen en moskeeën die haar eerder op een voetstuk hadden geplaatst, keren zich tegen haar. “Ze devalueerden me en keurden me volledig af”, zegt ze.
Toch blijft haar eigen praktijk succesvol en die groeit door naar een onderneming met personeel. Ondertussen krijgt ze haar drie kinderen. “Ik ging ineens veel geld verdienen en dat gaf zo’n kick. Maar daarbij ging ik ook over mijn grenzen.” Het plotselinge overlijden van haar moeder hakt er ook in. “In 2014 werd zij tijdens haar vakantie in Turkije onwel en raakte ze in coma na een medische fout in het ziekenhuis. Ik ben meteen naar Turkije gegaan. Tien dagen later is ze overleden.”
Terwijl haar bedrijf groter wordt, krijgt Yazilitas steeds meer buikklachten. Ze blijkt blaaskanker te hebben. Er volgt een zware operatie. “Mijn blaas en baarmoeder werden verwijderd, net als dertig lymfeklieren.” Ze wordt gedwongen het rustiger aan te doen, maar herstelt niet helemaal. “Ik kreeg veel therapie, maar in mijn buik bleef ik een zwaarte voelen. Sinds de operatie ben ik veel gevoeliger geworden, ik wist dat er iets niet goed was. Toen ik op een dag mijn tanden poetste, voelde ik drie grote bulten in mijn nek. Bij de dokter bleek dat het uitzaaiingen waren.” De artsen schatten haar overlevingskansen op slechts 20 procent en een levensverwachting van maximaal twee jaar. Haar vriend, van wie ze later scheidt, helpt haar herinneren aan haar vechtlust, haar doorzettingsvermogen en krachtige aard. ‘Ik ken jou. 20 procent betekent dat jij dit gaat overwinnen.’
Yazilitas voelt zich in eerste instantie verslagen door de diagnose. Naast de reguliere behandeling neemt ze contact op met een alternatieve therapeut in Turkije. “Deze coach gaf filosofieles aan mijn zusje toen zij in Turkije studeerde. Hij was al gepensioneerd, maar begeleidde studenten op vrijwillige basis. Daarnaast begeleidde hij kankerpatiënten, omdat dankzij zijn onderzoek en aanpak een van zijn dochters volledig was genezen van een hersentumor. De wetenschapper had zijn bevindingen gedeeld met artsen en ziekenhuizen, maar hij werd niet serieus genomen. Hij gaf me ademhalingsoefeningen die ik elke avond moest doen en een speciaal dieet.”
Yasilitas denkt dat ze dood zal gaan en vanaf dat moment komt ze in een proces van overgave. Ze vertelt openhartig over haar therapieën, die ze ook beschrijft in haar boek Vrij van de schaduw — geschreven als een gids naar vrijheid, veerkracht, begrip en heling. “Allereerst leerde ik van de coach wat de dood echt is: een transformatie, verandering van energie in vorm, waardoor ik niet meer bang was. Vervolgens leerde ik een band te creëren met de levensenergie, het goddelijke dat we allemaal in onszelf dragen.” Ze ontdekt ook dat ze de overtuiging had ontwikkeld altijd sterk te moeten zijn door wat ze als jong meisje in het internaat had meegemaakt. Daardoor was ze nooit in staat vanuit haar zachte, vrouwelijke kant te leven.
Zes weken dieet en therapie hebben effect, want de tumoren slinken. “Door mijn trauma’s te transformeren, voelde ik me steeds fitter en na drie maanden was er niets meer te zien op de CT-scan. Het belangrijkste wat ik leerde, was dat vrijheid geen concept is, maar iets wat ik moest leren voelen in mezelf. Ik was zélf de enige die me belemmerde echt vrij te zijn. Doordat ik zoveel van mijn eigen angsten losliet en vertrouwde in de verbinding met mijzelf, kon ik eindelijk zeggen: ‘Ik ben vrij!’” Haar genezingsproces leidt tot radicale keuzes. “Als je de verbinding hebt hersteld met het innerlijk en kiest voor een authentiek leven, dan kun je niet meer in toxische relaties leven. Veel oude contacten heb ik verbroken, ook mijn relatie met de vader van mijn kinderen.”
Vandaag de dag begeleidt Yazilitas in haar praktijk in Amsterdam zorgprofessionals en ondernemers met haar eigen methode, Het Château. De methode, die alle lagen en delen van het menszijn omvat, is gebaseerd op haar persoonlijke proces. Nu organiseert ze in het eerste weekend van november ook het eerste Auteursfestival. “Ik wilde graag op een boekenbeurs staan met mijn boek, maar er was nog niets voor schrijvers zoals ik. Er komen honderd schrijvers, de meeste zijn selfpublishing, al zijn er ook bekende auteurs als oud-psychiater Bram Bakker en Lisette Thooft.
Ik wil iets creëren voor schrijvers die anders niet gehoord worden, terwijl zij ook mooie verhalen hebben. Vanuit die bedoeling ben ik dit begonnen. Het verhaal van Hugo de Groot die zijn vrijheid terugvond door te ontsnappen uit een boekenkist, maakt Slot Loevestein de perfecte plek voor een boekenfestival. Het is een duurzaam langetermijnproject, niet alleen voor mij, maar voor alle deelnemers en bezoekers. Ik zie de toekomst van literatuur in verbinding en samenwerking.”
Yasilitas hoopt met dit initiatief een platform te creëren, een community waarin schrijvers elkaar ondersteunen en vanuit vrijheid hun boeken schrijven.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
