‘Wuhan’ in de polder: Onderzoekers in Lelystad creëren 100 procent dodelijk virus

Hoewel de meeste experts er inmiddels van overtuigd zijn dat het sars-cov-2-virus dat verantwoordelijk was voor de covid-19-pandemie ontsnapt is uit een lab in Wuhan, gaan virologen gewoon door met het creëren van gevaarlijke, nieuwe virussen. Bij dit soort zogeheten gain of function-onderzoek maken zij virussen met opzet gevaarlijker of overdraagbaarder. Zij doen dit, omdat het kennis zou opleveren om met mogelijke nieuwe pandemieën om te gaan of preventief vaccins te ontwikkelen. Critici vinden de experimenten onverantwoord. De Amerikaanse onderzoeksjournalist Jon Fleetwood meldt op zijn Substack regelmatig wat er zoal plaatsvindt in de verschillende biolabs in de wereld, op basis van nieuwe studies die verschijnen. Zo wees hij vorige maand nog op een labexperiment van Zuid-Koreaanse wetenschappers waarbij een vogelgriepvirus 100 procent dodelijk werd in muizen. “De covidpandemie heeft de wereld geleerd wat er gebeurt als zogenaamde zoogdier-adaptieve virussen uit onderzoeksomgevingen lekken”, schrijft Fleetwood. “Maar in plaats van een wereldwijd moratorium op deze roekeloze experimenten, voeren laboratoria nog steeds proeven uit die elk zoogdier dat ze infecteren doden — en erger nog, ze documenteren hoe ze dat opnieuw kunnen doen.”

Ook in ons land is het business as usual, en niet alleen bij de afdeling viroscience van het Rotterdamse Erasmus MC dat in 2011 wereldberoemd werd door een riskant vogelgriepexperiment bij fretten. Ook op andere locaties bevinden zich BSL-3 (Bioveiligheidsniveau 3) laboratoria waar potentieel gevaarlijk onderzoek kan plaatsvinden, zoals in Nijmegen bij het Radboudumc, Utrecht (UMCU), Leiden (LUMC), Bilthoven (RIVM), Wageningen (WUR) en Lelystad. Het biolab in Lelystad is gehuisvest in het plaatselijke onderzoeksinstituut van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), dat onderdeel is van WUR. Het lab is specifiek ingericht voor het werken met pathogene micro-organismen van risicogroep 3 zoals vogelgriep, Q-koorts, hondsdolheid, varkenspest en mond-en-klauwzeer. Het instituut ligt pal aan het IJsselmeer.

Vorige week nam Fleetwood het onderzoekswerk in dit lab op de korrel. Dit naar aanleiding van een recent verschenen peerreviewed studie in de Journal of General Virology. “Een door de overheid gefinancierd laboratorium in Nederland heeft een gemuteerde stam van het H5N1-vogelgriepvirus gecreëerd, die zich tussen zoogdieren kan verspreiden en onder streng gecontroleerde laboratoriumomstandigheden 100 procent sterfte kan veroorzaken”, vatte Fleetwoord de studie samen. De zoogdieren waren fretten. Ze werden blootgesteld aan nieuw ontwikkelde virale constructen afkomstig van de hersenen van een rode vos en vermenigvuldigd in kippeneieren. De fretten kregen de ziekteverwekker direct nasaal toegediend of raakten indirect geïnfecteerd via huisvesting naast besmette soortgenoten. Volgens de onderzoekers was de PB2-E627K-mutatie — die in de virologische literatuur algemeen wordt geassocieerd met adaptatie aan zoogdiercellen — verantwoordelijk voor ernstige hersenschade en meervoudig orgaanfalen bij zowel direct als indirect besmette fretten. De dieren waren er binnen een week na infectie zo slecht aan toe dat ze conform het onderzoeksprotocol werden geëuthanaseerd, waarna autopsie volgde.

Volgens de auteurs is in de studie transmissie (overdracht) tussen zoogdieren aangetoond, wat “het zoönotische potentieel” onderstreept van hoogpathogene vogelgriepvirussen (HPAI) van het serotype H5N1. Het onderzoek werd financieel ondersteund door het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Fleetwood wijst er daarnaast op dat WBVR financiering ontvangt van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), die wordt gefinancierd door The Gates Foundation en is opgericht door het World Economic Forum (WEF).

Eerste auteur van de studie is Luca Bordes, die afgelopen mei aan de WUR promoveerde op een proefschrift over HPAI H5N1. Daarin benadrukt hij het belang van meer onderzoek “om de risicobeoordeling van opkomende HPAI-virussen bij zowel vogel- als zoogdiersoorten te verbeteren”. Bordes, projectleider bij WBVR, had als promotor zijn collega prof. Wim van der Poel, een van de coauteurs van de nieuwe studie. Van der Poel werd begin 2021 benoemd als lid van de ‘expertgroep zoönosen’, die het kabinet instelde “om de risico’s op toekomstige zoönotische uitbraken te verkleinen”. Destijds ging men nog algemeen uit van een natuurlijke (zoönotische) oorsprong van covid-19 en gold de lablekhypothese wereldwijd als “desinformatie”.

Die expertgroep telde meer bekende namen, zoals die van prof. Ron Fouchier van Erasmus MC. In 2011 deed hij een experiment waarbij hij fretten infecteerde met een aangepast H5N1-vogelgriepvirus. Zijn publicatie in Science, met prof. Ab Osterhaus als een van de coauteurs, leidde tot wereldwijde ophef. The New York Times waarschuwde begin 2012 voor een “gefabriceerde doemdag”: een door mensenhanden gefabriceerde pandemie. Twee onderzoeksgroepen in de wereld hadden, met Amerikaanse financiering, het vogelgriepvirus gevaarlijker gemaakt. De krant was helder: “Het meest angstaanjagende onderzoek werd gedaan door wetenschappers van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam”. President Obama legde dit soort experimenten tijdelijk stil, maar Trump draaide dit besluit in zijn eerste presidentiële termijn terug.