Overheid zwijgt over pilot met gevaccineerd pluimvee, maar meldt wel dat “het vaccin veilig is”
Ido Dijkstra | Datum: 13 juli 2025
Illustratie: Wilfred Klap
“Niet nodig om te laten zien in welke winkels het product wordt verkocht”
Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) vaccineert al maandenlang op experimentele basis pluimvee met het Innovax ND-H5-vaccin, een genetisch gemodificeerd vogelgriepvaccin. LVVN zweert bij hoog en laag “dat het vaccin veilig voor mens, dier en milieu is”, maar uit Woo-verzoeken in bezit van De Andere Krant blijkt dat het ministerie deze claim op geen enkele manier wil of kan hardmaken. In tegenstelling tot andere pilots met proefdieren, bereiken de producten van het geïnjecteerde pluimvee inmiddels de supermarktschappen, al is het niet mogelijk te achterhalen welke.
Vier maanden terug startte het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) een pilot met vaccinatie van kippen tegen vogelgriep. “Goed nieuws, vandaag gaat de pilot vaccineren tegen vogelgriep van start. Het is een hele belangrijke eerste stap om toe te gaan naar grootschalige vaccinatie tegen vogelgriep”, jubelde BBB-minister Femke Wiersma, inmiddels demissionair, op 10 maart.
Vogelgriep, aviaire influenza, duikt geregeld op in de media als de volgende potentiële wereldwijde bedreiging voor de volksgezondheid. Deze griepvariant geldt net als corona als zoönose, oftewel een ziekte die kan overslaan van dier op mens en andersom. De GGD en het RIVM melden op hun websites de nationale en internationale situatie rond de verspreiding van vogelgriep goed te monitoren. Het RIVM stelt dat er in 2024 66 mensen in de VS besmet zijn geraakt met het H5N1-virus na contact met besmette vogels of zoogdieren. Wereldwijd is er naar verluidt slechts een handvol mensen gestorven na het krijgen van de vogelgriep, onder wie een persoon in de Amerikaanse staat Louisiana. “Het is voor het eerst dat iemand in de Verenigde Staten is overleden door het vogelgriepvirus. De patiënt had naast vogelgriep al andere, onderliggende gezondheidsproblemen”, aldus het RIVM.
Voor de Rijksoverheid is het blijkbaar reden genoeg om een grootschalige vaccinatiecampagne onder pluimvee te starten. “Vaccinatie speelt een belangrijke rol in het aanzienlijk verkleinen van de kans op vogelgriepuitbraken bij pluimvee, wat bijdraagt aan een betere bescherming van zowel dier- als volksgezondheid”, aldus LVVN. Sinds het begin van de lente in 2025 worden daarom kuikens op één pluimveebedrijf in Nederland gevaccineerd, als onderdeel van een pilot — oftewel een test. Transparant gaat het ministerie daarbij niet te werk. “Welk bedrijf dat is, kan het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) om privacyredenen niet zeggen. Mogelijke uitbreiding van vaccinatie op meer bedrijven wordt de komende maanden onderzocht”, staat op de site bij ‘Vragen en antwoorden over de pilot Vaccineren tegen vogelgriep’.
Professioneel gaat het ook lang niet altijd. Toen bekend werd dat de kuikens snel na de geboorte het Innovax ND-H5-vaccin krijgen toegediend, beweerde LVVN in eerste instantie op X dat het een mRNA-vaccin betrof. Het leidde tot nog meer commotie, want deze dubieuze methode heeft in coronatijd voor nog meer scepsis over vaccineren gezorgd. Navraag van De Andere Krant leerde dat het LVVN had geblunderd, het ND-H5-vaccin bleek toch slechts een vectorvaccin, een al langer beproefde methode.
Toen duidelijk werd dat “de eieren vanaf eind juli 2025 via de bestaande afzetkanalen op de markt gebracht worden”, aldus de Rijksoverheid, hebben meerdere mensen Woo-verzoeken ingediend. Uit een op 26 mei 2025 vrijgegeven Woo-besluit, na verzoek van een bezorgde burger, blijkt dat het ministerie geen enkel document kan of wil overleggen over het project. Deze persoon stelde vragen als ‘is er immuunrespons bij mensen na consumptie van deze producten?’, ‘zijn er vaccingerelateerde residuen in vlees of eieren aanwezig?’, ‘zijn er toxicologische of langetermijnstudies bij menselijke consumptie bekend?’ of kan er iets gedeeld worden over de ‘juridische overwegingen rond consumentenrechten, aansprakelijkheid of informed consent?’ De indiener kreeg als reactie dat “LVVN geen correspondentie (zoals e-mails, memo’s en brieven) heeft tussen het ministerie van LVVN en externe partijen, zoals de pluimvee-industrie en vaccinproducenten, met betrekking tot vaccinatieprogramma’s”. In respons daarop liet de verzoeker weten het er niet mee eens te zijn dat er geëxperimenteerd wordt met voedsel dat in de supermarkt komt. “Er is geen sprake van experimentele toepassing van dit vaccin. Het vaccin is veilig voor mens, dier en milieu”, beweerde ‘de beleidsdirectie’ van LVVN verwijzend naar de verleende handelsvergunning van de Europese Commissie, op basis van een positief advies van Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), waarna al snel de conversatie afgekapt werd omdat de indiener “geen genoegen” zou nemen met de reacties.
De Amersfoortse Sylvie Lazet waagde ook een poging meer informatie boven tafel te krijgen. Zij vroeg onder andere naar de strategie van het vaccinatieplan, de wetenschappelijke en financiële onderbouwing van de pilot en het allerbelangrijkste: het onderzoek waaruit zou blijken dat het vaccin veilig is voor mensen. Het antwoord dat zij kreeg: “Met de zoekslag die wij hebben uitgevoerd op basis van uw Woo-verzoek (3. Correspondentie (zoals e-mails, memo’s en brieven) tussen het ministerie en externe partijen, zoals de pluimvee-industrie en vaccinproducenten, met betrekking tot vaccinatieprogramma’s.) hebben wij geen correspondentie aangetroffen. (…) Ik hoop u hierbij voldoende te hebben geïnformeerd.”
De overheid laat op haar site wel weten dat “de pilot is geslaagd als: de vaccinatie goed is verlopen, de monitoring op bedrijven goed werkt, de verkoop van eieren geen problemen ondervindt, er door landen geen verbod is op invoer van producten van ongevaccineerd pluimvee”, maar meldt “geen noodzaak” te zien “om te melden in welke winkels de producten liggen”. Het staat ook niet op de verpakking vermeld. “Producten van tegen vogelgriep gevaccineerde kippen worden niet apart gemerkt. Kippen krijgen meerdere vaccins in hun leven, dat wordt ook niet apart op elk ei aangegeven en evenmin op de verpakking. Eieren worden zoals gewoonlijk wel stuk voor stuk gestempeld. Elk ei is te traceren naar een bedrijf”, aldus de overheid. Dat geldt alleen niet voor de eieren die voortkomen uit de pilot, want zoals de overheid al aangaf: omwille van de privacy wordt niet gedeeld met welk pluimveebedrijf LVVN in zee is gegaan.
Er zijn diverse landen die hun vraagtekens zetten bij het verkopen van producten die in een pilotfase verkeren. In het verleden werden deze producten vernietigd — zoals ook gebeurde bij andere pilots met vectorvaccins tegen de vogelgriep (zie: dakl.nl/kippen-vaccin-vogelgriep). De overheid geeft toe dat dat “op verzoek van enkele belangrijke handelspartners buiten de EU, de eieren alleen in Nederland worden verkocht. Als dat niet werd gegarandeerd, zou er een importbeperking gelden voor alle pluimvee en pluimveeproducten.” De grootste supermarktketen van Nederland, Albert Heijn, liet weten geen eieren van kippen uit deze pilot in zijn schappen te hebben liggen. “De test wordt alleen gedaan met kippen waarvan de eieren alleen in Nederland verkocht worden. Omdat wij ook eieren in België verkopen doet AH niet mee aan de test. De AH Witte vrije uitloopeieren M eieren zijn dus niet van gevaccineerde kippen.” De werkwijze van LVVN is ook dubieus te noemen, aangezien ze indruist tegen wat in de Code van Neurenberg (1947), het Verdrag van Helsinki (1964) en het Oviedo Verdrag (1997) staat: “Medische experimenten op burgers mogen alleen plaatsvinden na vrijwillige en geïnformeerde toestemming van burgers”. Dat is niet gebeurd.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
