Glyfosaat, ’s werelds meest gebruikte bestrijdingsmiddel, opnieuw in opspraak
Toine de Graaf | Datum: 15 mei 2025
Beeld: iStock
Ook bij kleine hoeveelheden grote risico’s
Braziliaanse onderzoekers waarschuwen in een wetenschappelijk overzichtsartikel dat blootstelling aan het veelgebruikte onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat mogelijk leverziekte (MASLD) verergert. De EU heeft in 2023 het controversiële besluit genomen om het gebruik van glyfosaat voor nog eens tien jaar goed te keuren. Glyfosaat, dat in het verleden was gepatenteerd onder de naam Roundup door chemieconcern Monsanto, wordt al langer in verband gebracht met kanker en andere aandoeningen.
Glyfosaat is het meest omstreden en tegelijk het meest gebruikte onkruidbestrijdingsmiddelen ter wereld. Het wordt al langer gelinkt aan uiteenlopende ziekten zoals kanker, neurologische aandoeningen als de ziekte van Parkinson én leveraandoeningen. Onderzoeker Stephanie Seneff, die in 2023 nog werd geïnterviewd door deze krant, wijdt in haar boek Giftige erfenis over de gezondheidsschade door glyfosaat een heel hoofdstuk aan leverproblematiek. Een onlangs verschenen review doet daar nog een schepje bovenop. Braziliaanse wetenschappers, die veertig studies analyseerden die in afgelopen zeventien jaar zijn gepubliceerd, stellen dat steeds meer onderzoeken blootstelling aan glyfosaat in verband brengen met negatieve gezondheidseffecten bij Metabole-disfunctie geassocieerde steatotische leverziekte (MASLD).
MASLD is een veelvoorkomende leverziekte in westerse landen, vaak veroorzaakt door een ongezonde leefstijl zoals ongezond eten en weinig bewegen. Blootstelling aan glyfosaat lijkt de ziekte te verergeren: de schadelijke effecten op de lever omvatten onder andere ontstekingen, oxidatieve stress en littekenvorming (fibrose), aldus de review in het peerreviewed tijdschrift Environmental Toxicology and Pharmacology. Zelfs kleine toenames in blootstelling kunnen op de lange termijn aanzienlijke gevolgen hebben voor de gezondheid, vooral voor mensen met andere risicofactoren voor leveraandoeningen, zo stellen de onderzoekers.
Mensen met Metabole-disfunctie geassocieerde Steatohepatitis (MASH), een verder gevorderd stadium van MASLD, hadden hogere concentraties van glyfosaat en haar afbraakproduct (aminomethylfosfonzuur ofwel AMPA) in hun lichaam dan mensen zonder de ziekte. Ook personen met verder gevorderde leverlittekens hadden meer glyfosaat in hun lichaam. Ongeveer 10 tot 30 procent van de mensen met MASLD ontwikkelt MASH. Klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte ontstaan meestal pas als de ziekte al vergevorderd is. Het kan uitmonden in levercirrose en leverkanker.
Gezien het wijdverbreide gebruik van glyfosaat en het toenemende bewijs voor de mogelijke verbanden met lever- en stofwisselingsziekten, vinden de onderzoekers dat het tijd is om het onderzoek uit te breiden naar meer landen. Daarnaast pleiten ze er voor om de veiligheidsnormen voor alle commerciële herbicide- en pesticideproducten met daarin glyfosaat, opnieuw te evalueren.
Met deze review is een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de glyfosaat-dossier, dat toch al duimendik is. In de jaren ’90 werden genetisch gemodificeerde gewassen ontwikkeld die resistent waren tegen Roundup, de merknaam van glyfosaat. Die gewassen, waaronder sojabonen, maïs en suikerbieten, werden Roundup Ready genoemd. In 2015 wees Seneff samen met coauteur dr. Anthony Samsel, op een correlatie tussen de toename van het gebruik van glyfosaat in de VS en Canada, en de gelijktijdige toename van diverse vormen van kanker waaronder leukemie. In datzelfde jaar concludeerde het internationale agentschap voor kankeronderzoek (IARC) van de WHO dat glyfosaat “waarschijnlijk” carcinogeen (kankerverwekkend) is voor de mens. Het team van internationale wetenschappers vond een bijzonder verband tussen glyfosaat en non-Hodgkin lymfoom, wat leidde tot een golf aan schadeclaims.
Dit weerhield de EU er niet van om in 2017 de toelating van glyfosaat tot de Europese markt met vijf jaar te verlengen. In 2023 werd die toelating met nog eens tien jaar verlengd. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) deed voor de herbeoordeling van glyfosaat, die aan dat besluit voorafging, een beroep op de nationale toezichthouders van Frankrijk, Zweden, Hongarije en Nederland. Het Nederlandse College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Cbtg) gaf in mei 2022, net als de andere nationale toezichthouders, een positief oordeel af. Ook de ECHA, het chemie-agentschap van de EU, oordeelde positief over een verlenging van de goedkeuring van glyfosaat.
In ons land mogen particulieren geen gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat meer gebruiken. In de landbouw mogen boeren en telers dit wel. Buiten de landbouw, bijvoorbeeld op openbare terreinen en in parken, mogen geen gewasbeschermingsmiddelen worden toegepast, dus ook geen gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat. Hierop bestaan enkele uitzonderingen, zoals het gebruik op spoorwegen en vliegvelden teneinde deze onkruidvrij te kunnen houden.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
