^DeAndereKrant

Piers Robinson maakt zich grote ­zorgen over de volgens hem democratie-ondermijnende propagandacampagnes die worden uitgevoerd door westerse regeringen. De in Berlijn wonende Britse propaganda-­expert, die is aangesloten bij ­verschillende onderzoeksinstituten die wetenschappelijk onderzoek doen naar propaganda, zoals de Organisation for Propaganda Studies, de Working Group on Syria, Working Group on Propaganda and the 9/11 Global War on Terror, waarschuwde bij het uitbreken van de ­Covid-crisis meteen voor het propagandagevaar.

Hij werd een veelgevraagd spreker bij kritische groepen als de ­Pandemic Podcast, de Grayzone, en Doctors for Covid Ethics. Recentelijk heeft hij zich aangesloten bij Pandata, een onderzoeksgroep die de menselijke en economische kosten van Covid-beleidsmaatregelen wetenschappelijk in kaart brengt. Onlangs publiceerde hij het artikel From Covid-19 to Ukraine: Bouncing from one crisis to the next and the importance of staying focused, waarin hij waarschuwt voor de aanhoudende stroom van propaganda afkomstig van onze overheden, die ons afleiden van de agenda’s die worden doorgevoerd en waarmee democratie wordt ondermijnd.

Een punt dat ik graag wil maken voordat ik die vraag beantwoord: vaak denken mensen dat ­propaganda in Westerse samenlevingen niet voorkomt, dat het voornamelijk autoritaire staten zijn die propaganda toepassen. In werkelijkheid hebben Westerse democratieën een lange traditie van propaganda. We zien het niet als zodanig, want het wordt uitgevoerd onder de noemer ‘public relations’, ‘strategische communicatie’, of andere eufemismen. In essentie zijn het technieken om gedrag en begrip van mensen te manipuleren.

De technieken die daarbij worden toegepast zijn natuurlijk informatiecampagnes, maar ook het vertekend weergeven van informatie. Men denkt veelal dat propaganda om regelrechte leugens gaat, maar in de praktijk gaat het meer om de manipulatie van berichten, door middel van het weglaten van belangrijke informatie, of met overdrijvingen. Dat werkt misleidend, maar het zijn geen regelrechte leugens. Daarnaast heeft propaganda te maken met het vermogen te kunnen sturen aan welke onderwerpen tijd en energie wordt besteed, en met het uitbuiten van gebeurtenissen.

Voor veel mensen was het zelfs in het begin van de crisis duidelijk dat er sprake was van veel georganiseerde propaganda. In het Verenigd Koninkrijk lekten al vroeg documenten uit (van het Behavioral Insights Team - red.) waaruit bleek dat gedragsexperts de Britse overheid adviseerden hoe de angst voor het virus onder de bevolking te vergroten. In Duitsland kwamen de ‘panic papers’ naar buiten, met soortgelijke adviezen. En al heel vroeg tijdens de Covid crisis werden wetenschappers die hun twijfels uitten over de ernst van het virus, of de noodzaak van maatregelen als lockdowns zwartgemaakt of gecanceld. Er werd bewust op angst ingezet, om mensen te manipuleren.

Ik hanteer een brede definitie van propaganda. Wat mij betreft vallen deze activiteiten daar ook onder. Propaganda omvat alle pogingen invloed mee uit te oefenen, niet alleen over opinies en overtuigingen, maar ook om gedrag te sturen. Vooral de gedragswetenschappen houden zich bezig met hoe mensen te manipuleren. Het verzamelen van enorme hoeveelheden data in onze digitale samenleving wordt daarbij ook ingezet, en uitgebuit.

Dat is heel tegenstrijdig. En het is een van de redenen waarom ik dit onderwerp ben gaan bestuderen. Op het moment dat je ziet hoe uitgebreid de propaganda en gedragsmanipulatie is, en dat het meestal gaat om processen waarvoor ­mensen geen toe- of instemming geven, of die ze zelfs dwingt anders te ­denken, andere keuzes te maken, of zich ­anders te gedragen, dan ziet ­democratie er opeens een stuk minder democratisch uit.

Als je dat in samenhang bekijkt, kom je tot de conclusie dat er geen functionerende democratie meer is, als er gedragsexperts worden ingezet om gehoorzaamheid aan regels af te dwingen. Het betekent dat die gehoorzaamheid niet vanuit bewuste instemming voortkomt, maar vanuit onbewuste manipulatie. Dit is diepgaand ondemocratisch, en bijzonder gevaarlijk. Ook is het een van de redenen waarom we in de huidige ellende zitten. We hebben in het Westen niet-aanspreekbare politieke structuren en het lijkt alsof we van de ene crisis naar de andere springen, zonder dat het bredere publiek daar enige inspraak van betekenis in heeft. Er is zoveel propaganda, dat het in feite de werking van de democratie een halt heeft toegeroepen.

Op dat gebied ben ik wat optimistischer. Er zijn op dit moment veel meer mensen die op de hoogte zijn van de corruptie en het gebrek aan democratie dan twee jaar geleden. Er is veel meer bewustzijn over hoe gekleurd het mainstream nieuws is. Mensen doorzien de propaganda, of je hoort ze zeggen “onze vertegenwoordigers zijn of corrupt, of naïef, of ze kunnen hun verantwoordelijkheden niet aan”. Ik denk dat minstens 20 procent van de Europese bevolking door heeft wat er aan de hand is.

Propaganda heeft onder andere te maken met hoe gebeurtenissen worden uitgebuit om bepaalde, bestaande politieke en economische agenda’s door te voeren, waarvan het publiek niet noodzakelijkerwijs op de hoogte is. In die zin lijkt wat er tijdens Covid-19 gebeurde erg op 9/11. Aan de ene kant is er de echte crisis – wat de werkelijke aard en achtergronden daarvan ook zijn. Aan de andere kant had het alle kenmerken van een grote gebeurtenis die door politieke actoren uitgebuit kon worden. Op het moment van crisis is er veel angst onder de bevolking en wordt het goed onderhouden van de propaganda erg bewerkelijk.

Ongeveer een jaar na de start van de crisis, terwijl duidelijk werd dat de maatregelen vanuit wetenschappelijk oogpunt steeds twijfelachtig werden, werden de injecties geïntroduceerd. Natuurlijk weten we nu dat die veel schade veroorzaken. Tegelijkertijd zetten overheden hun beleid voort, dat met de dag irrationeler werd. Dan rijst toch de vraag: ‘Waarom gaan ze hiermee door?’ Komt dat toch doordat er onderliggende agenda’s meespelen? Is er een verband tussen die twee zaken?

Zelfs nu de situatie in Oekraïne meer op de voorgrond staat, zien we de agenda’s doorgaan, zoals digitale identiteit, cbdc’s, herstructureren van onze economieën, enorme herverdeling van rijkdom en concentratie daarvan. Het lijkt erop dat het propaganderen van Covid-19 dient om deze agenda’s door te voeren.

Het mobiliseren van mensen voor dit soort doelen is niet echt mijn expertise. Je kunt proberen te werken via de bestaande politieke structuren, en parlementaire vertegenwoordigers te bereiken, of vragen om parlementaire enquêtes. Maar het systeem is dermate corrupt dat dat waarschijnlijk weinig effect zal hebben. Dus heeft het geen zin je op de massamedia, politici en volksvertegenwoordigers te richten, zij gaan ons niet redden. In de praktijk komt het waarschijnlijk neer op het organiseren van bewegingen van onderaf. Dus met groepen burgers, die lokaal actief zijn. Daar zal veel, hard werk voor nodig zijn. Maar ik zie ook veel kansen, in de vele lokale initiatieven die zijn ontstaan.