^DeAndereKrant

Je kunt op twee manieren naar het systeem kijken waar we in zitten: van binnenuit, inclusief naar hoe je binnen dat systeem kunt werken, of van buitenaf, door te onderzoeken hoe het systeem tot stand is gekomen in de loop van de geschiedenis, welke gevolgen dat heeft, en waar ingangen zitten om op een andere manier met het systeem om te gaan. Pols en Stadermann geven kritiek vanuit die eerste ingang, terwijl mijn uitgangspunt de tweede ingang is. Het resultaat kan tot spraakverwarring leiden.

Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat er binnen wat ik de autonomiebeweging noem veel verschillende stromingen en opvattingen zijn. Alles over één kam scheren kan niet, omdat wat de ene groep benadrukt door een andere groep weer afgewezen wordt. Toch is dit wat Pols en Stadermann doen, wat doet vermoeden dat ze onvoldoende op de hoogte zijn van wat er in de autonomiebeweging gaande is. Hierdoor worden mij dingen in de schoenen geschoven waar ik mij totaal niet in herken, en het soms ook niet mee eens ben.

Het verbaast mij ook dat de auteurs vragen om allerlei bewijsvoering alsof het zou gaan om een wetenschappelijke verhandeling, terwijl het een beknopt interview is dat bij lange na niet alles kan dekken wat er te vertellen valt.

Al het bronnenmateriaal, alle verwijzingen, alle bestudeerde literatuur, alle historische gegevens komen aan bod in mijn cursus en studenten kunnen alles wat ik heb onderzocht zelf nakijken en verder onderzoek doen. Ik was verbaasd dat het interview langs deze lat is gelegd, terwijl de auteurs zelf blijk geven zich niet diepgaand in het onderwerp te hebben verdiept, een aantal dingen niet blijken te weten, en zélf van een aantal onjuiste aannames ten aanzien van mij uitgaan.

Ik wil in het kort ingaan op enkele van de kritiekpunten. Ik zou mijn betoog baseren op het rechtssysteem in de VS. Dat is onjuist. De ontwikkelingen die tot het huidige systeem hebben geleid zijn in de VS begonnen, maar ik besteed een volledige les aan het tonen van de verschillende rechtssystemen en de gevolgen die dat heeft.

Met mens bedoel ik géén persoon en ook geen natuurlijk persoon. Als je de geschiedenis bestudeert, zie je dat het begrip ‘mens’ (binnen de autonomiebewegingen ook wel ‘mens van vlees en bloed‛’ genoemd) een andere betekenis heeft dan het begrip ‘persoon’ of ‘natuurlijk persoon’, met bijbehorende juridische consequenties.

Bij je geboorte krijg je als mens van de overheid een ‘persoon’ om in een ander recht te kunnen functioneren. Dat is een belangrijk uitgangspunt in de autonomiebeweging. De publiekrechtelijke mens en de privaatrechtelijke burger (de ‘persoon’) moeten juridisch gescheiden blijven. De mens kan zelf de rechtskeus maken om in privaatrecht als persoon op te treden. Hij blijft echter een méns die ‘in persoon’ kan optreden. Door ‘mens’ aan ‘persoon’ gelijk te stellen snijdt de daaropvolgende kritiek geen hout, omdat die over ‘persoon’ gaat, en ik het over ‘mens’ had.

Het hele vervolg bouwt voort op die verkeerde aanname dat het begrip ‘mens’ en het begrip ‘persoon’ hetzelfde is. Natuurlijk kan een mens van vlees en bloed een opdracht geven en is dan net zo gebonden aan het nakomen ervan als contracten tussen bedrijven. Alleen kan een bedrijf geen contract opleggen aan een mens van vlees en bloed wanneer deze daar niet mee instemt.

Met ‘wie zwijgt stemt toe’ bedoel ik precies datgene wat de auteurs als kritiek aangeven: uit stilzwijgend gedrag kan worden afgeleid dat je in een stilzwijgend contract zit. Wanneer je je bewust wordt van dit stilzwijgende contract waarover je niet geïnformeerd was, dan zal het blijven bestaan wanneer je het niet aankaart. Dat bedoel ik met ‘wie zwijgt stemt toe’. Maar ook dat je stilzwijgende toestemming kunt geven omdat je niet op de hoogte bent gebracht dat er andere opties zijn. Dit is precies het punt waarop het voorbeeld van de parkeergarage van Pols en Stadermann mank gaat: als je de parkeergarage inrijdt, staan aan het begin de voorwaarden en de tarieven. Je bent dus geïnformeerd en bent vrij om al dan niet de parkeergarage in te gaan en dus ermee in te stemmen. Binnen verschillende autonomiebewegingen wordt echter gewezen op art. 3:35BW waarbij je door gedrag een stilzwijgende volmacht geeft, wat op basis van art. 3:61BW als gevolg van zwijgen vervolgens door de overheid geïnterpreteerd kan worden als een aanname iedereen te mogen vertegenwoordigen. Voor mensen die denken binnen de kaders van het systeem is die vertegenwoordiging op basis van deze aanname een vanzelfsprekendheid, voor een aantal stromingen binnen de autonomiebeweging is dit een punt dat aangekaart dient te worden. Terugkomend op de vergelijking met de parkeergarage: daar stond dus een bord bij de ingang, maar de net genoemde aanname maakt dat er geen bordje met voorwaarden bij de ingang staat en je dus geen bewuste keuze kunt maken.

Natuurlijk is belastingplicht gebaseerd op belastingwetgeving, en daarin staan de begrippen persoon en burger op de achtergrond centraal. Maar verschillende richtingen in de autonomiebeweging plaatsen een aantal vraagtekens bij het begrip burger, en dat heeft gevolgen voor de omgang met de belastingdienst. Dat is niet hetzelfde als geen belasting willen betalen. Veel autonomiebewegingen zien daarvoor andere vormen, maar dat vraagt om een aanpassing van het systeem op manieren die voor mensen die geheel vanuit het bestaande systeem denken als een vreemde vorm van out-of-the-box-denken overkomt. Er zijn ook stromingen die inderdaad geen belasting willen betalen, maar als gezegd: dat geldt beslist niet voor allemaal. Ik ben de mening toegedaan dat infrastructuur, onderwijs, enzovoort gewoon betaald moeten worden.

De actie van die 7900 mensen die bij de ‘Trustbelastingdienst’ aanklopten is een actie vanuit maar één van de autonomie-stromingen. In mijn cursus laat ik zien dat dit helemaal niet kan en ik keur die actie ten zeerste af. Maar omdat de auteurs kennelijk niet op de hoogte zijn van alle verschillende stromingen, wordt dit als kritiek geleverd op het interview met mij. Laat ik het op dit punt nu eens van harte met de auteurs eens zijn.

En de opvattingen over de trust? Natuurlijk weet ik dat Nederland geen officieel trustrecht kent, maar wel verwante vormen. Les 3 van mijn cursus gaat over de historische ontwikkeling van het idee trust, en de verschillende vormen, en ik meld ook dat Nederland, alhoewel het geen trust kent, trusts wel erkent. (Zie Yvonne Ootes De Trust en het EU-recht Post-Master Directe Belastingen aan de Erasmus Universiteit.)

Zo leg ik in les 3 ook uit dat een begunstigde van een trust nooit eigenaar van het bezit van een trust kan worden en deze dus ook niet kan opeisen. Moet je dus ook niet doen, en het zal daarom ook niemand lukken om met succes het geld binnen te harken. Dus heel logisch dat Pols en Stadermann niemand hebben ontmoet die het gelukt is. Ik moet de eerste ook nog tegenkomen.

Overigens ken ik persoonlijk vanuit de vele cursussen die ik buiten Nederland heb gevolgd wel enkele mensen in het buitenland die zich tot in de krochten van de geboortetrust hebben verdiept, voor wie hun belastingen nu uit deze trust worden betaald en die zelf geen aanslag meer krijgen. Dat wijst in elk geval op het bestaan van de geboortetrust.

De auteurs waarschuwen voor de gevaren van geen belasting betalen en dwangbevelen naast je neerleggen. Tja, precies dezelfde waarschuwingen geef ik op allerlei momenten in mijn cursus. De overheid heeft nu eenmaal het geweldsmonopolie. Dat neemt niet weg dat je wel kunt nadenken over een andere manier van functioneren van het systeem en ook van jezelf in het systeem. Juist historisch onderzoek biedt tal van opmerkelijke inzichten die openingen kunnen bieden. Dan stuit je bijvoorbeeld op een indringende analyse van het Amerikaans Congreslid James Traficant, die hij op 17 maart 1993 in het Congres heeft ingebracht (Congressional Records Vol. 33 p. H-1303) en die onbekende en donkere kanten van het systeem blootlegt, precies die zaken waar de verschillende autonomiebewegingen op wijzen, maar waar consequent in de media (en ook elders) geen aandacht aan wordt besteed.

Je kunt de werkelijkheid waarin we leven als een vanzelfsprekendheid zien en binnen dat systeem blijven redeneren, maar je kunt ook een stap terug doen en vragen stellen bij die werkelijkheid. Dan benader je het systeem op een andere manier. Het stuk van Stadermann en Pols laat zien dat zij vanuit het systeem denken. Mijn benadering is die van een stap terug en kijken naar het systeem, geplaatst binnen historische ontwikkelingen. Dan stuit je automatisch op vraagtekens en onvolkomenheden, en op handelingen van overheden die niet gecommuniceerd zijn aan de inwoner van het land, maar wel heel grote gevolgen voor hem hebben. Bovendien blijken de diverse overheden zich daarbij zelf niet altijd aan de wet te houden, en vindt er regelmatig een onaanvaardbare doorkruising van publiek- en privaatrecht plaats. Dat alles ter discussie stellen is een goed ding, en binnen bepaalde autonomiebewegingen wordt dat ook gedaan.

De auteurs stellen: “Hamaker pleit ervoor dat we als mensen ons van het systeem los maken en autonoom worden”. Op de keper beschouwd kunnen we niet autonoom worden, omdat feitelijk ieder mens autonoom geboren wordt. We kunnen er eigenlijk alleen maar naar streven onze aangeboren autonomie terug te vinden. BW artikel 1 stelt dat allen die zich in Nederland bevinden vrij zijn en bevoegd zijn tot het genot van burgerlijke rechten.

Deze formulering betekent dat er in principe een keuze is of je wel of geen gebruik maakt van je burgerrechten, en zo ja, welke wel en welke niet. Dat staat overigens niet gelijk aan wetteloosheid en ook niet aan het je helemaal losmaken van het systeem. Het gaat om een andere manier van functioneren in het systeem. Verschillende autonomiebewegingen maken volop gebruik van wetten bínnen het systeem om een en ander aan te kaarten. Er heerst onder mensen die te weinig weten van de autonomiebewegingen het idee dat mensen die autonomie nastreven een soort van wereldvreemde figuren (of erger) zijn, die de samenleving afwijzen. Niets is minder waar.

De auteurs stellen ook: “Hamaker besluit het interview met de stelling dat als je soeverein bent geworden, je valt onder ‘natural law‛’. Daarmee suggereert zij dat er dan een ander recht op je van toepassing is”. Die suggestie is van de auteurs, niet van mij. Natural law betekent in essentie dat je niet steelt, niet doodt, een ander geen schade berokkent en in waarheid leeft. Ik zie autonoom worden allereerst als een geestestoestand, waarbij je volledige verantwoordelijkheid voor je eigen daden neemt en ook volledig rekening houdt met wat jouw gedrag voor gevolgen voor anderen heeft. Verder is op elke autonome mens gewoon het strafrecht van toepassing. En precies zoals de auteurs stellen: elk mens op aarde valt onder dit natuurrecht. De waarlijk autonome mens lééft dit ook in het alledaagse leven, en dat is een groot verschil met alleen maar áánspraak maken op dit recht.

Werkelijk autonoom worden betekent dus niét dat je achter een pot met geld aan zit, en niét dat je je losmaakt van de samenleving. Het betekent wél dat je verantwoording neemt voor al je daden, zelfstandige besluiten neemt, klaarstaat voor je medemens, en kritisch bent naar het systeem dat rechten met voeten treedt, met de bedoeling tot een leefbaarder samenleving te komen waar mensen zich creatief kunnen ontplooien. Is dat niet precies wat Jeroen Pols en Frank Stadermann ook voor ogen hebben?

Wij willen graag benadrukken dat onze kritiek geen persoonlijke aanval is. Wij vinden het belangrijk dat er een open debat plaatsvindt. Het ontbreken daarvan is juist een van de oorzaken voor de huidige crisis in de politiek, media en wetenschap. Hamaker spreekt over veel interessante onderwerpen en doet daarmee goed werk. Bij een aantal beweringen die ons vakgebied als jurist raken, vonden wij het belangrijk te reageren omdat mensen hierdoor mogelijk schade kunnen lijden of valse hoop koesteren.

Een van de opmerkingen van Hamaker ging over een geboortetrust waarin genoeg geld zou zitten om de slachtoffers van de Toeslagenaffaire uit de brand te helpen. Het verhaal over de geboortetrust is hardnekkig en lijkt veel aanhang te hebben onder de protestbeweging. Deze theorieën geven de tegenstanders eenvoudige handvatten om ons als complotdenkers te ridiculiseren. Het ontbreekt bij dit concept aan elke rationaliteit. Immers, de geboortetrust gaat ervan uit dat wij van enige waarde zouden zijn voor de ‘elite’. De afgelopen jaren bewijzen juist het tegendeel. Voor hen zijn wij useless eaters. Wie het financiële systeem doorgrondt, vraagt zich vervolgens af waarom dit groepje mensen die het grootste deel van de activa in de wereld bezitten, überhaupt moeite zouden doen om miljarden geboortetrusts in te richten. Om te speculeren hoeven zij immers alleen maar geld te creëren. En dat gebeurt met duizenden miljarden tegelijk. Geld dat vervolgens bijna gratis beschikbaar is voor deze ‘elite’ voor investeringen. Daarvoor hebben zij ons noch onze geboortetrust nodig.

Wij zijn graag bereid onze mening te herzien indien bewijs voor het bestaan van een dergelijk systeem geleverd wordt. Ook zijn wij bereid in gesprek te gaan met iedereen om ons te laten overtuigen. Tot nu toe heeft zich echter ondanks onze oproep niemand gemeld. Hamaker beroept zich op enkele mensen die geen belasting meer betalen omdat zij dit onderwerp tot op de bodem hebben uitgezocht. Dat is geen bewijs maar een anekdote.

Het onderscheid maken tussen ‘een mens van vlees en bloed’ en de juridische persoon is misschien een interessante esoterische discussie doch heeft geen rechtsgevolgen. In het recht bestaat dit onderscheid immers niet zodat dit ook niet kan leiden tot een wijziging in de omgang met bijvoorbeeld de Belastingdienst.

De discussie over ‘wie zwijgt stemt toe’ is evenmin relevant voor de verhouding tussen de burger en overheid, die immers niet beheerst wordt door het contractenrecht. Mogelijk zijn we slecht geïnformeerd, maar denkbaar is hier sprake van een verwarring. Het sociale contract van de verlichtingsdenkers is geen juridische overeenkomst maar een filosofische exercitie om overheidsgezag te legitimeren. De mens levert een stukje van zijn vrijheden in die hij in de natuurtoestand geniet en krijgt daarvoor een staat die zijn fundamentele belangen behartigt. Het natuurrecht zijn de onvervreemdbare rechten en vrijheden waarmee elk mens geboren wordt.

Overigens verschillen wij niet van mening met Hamaker dat ‘het systeem’ duistere kanten heeft en het streven naar autonomie een positieve ontwikkeling is. Daaronder verstaan wij het recht om over onszelf en ons leven te beschikken, zelfbestuur en vooral een autonome mindset. Doch voor iedereen die hiernaar streeft, adviseren wij dat praktisch aan te pakken en niet op basis van quasi-juridische redeneringen.