Provincie lanceert plan voor 90 megawindturbines in het Groene Hart
Elze van Hamelen | Datum: 5 oktober 2025
Windmolenparken | mkfotografie
“Dat is niet wat we hebben afgesproken en al helemaal niet in het Groene Hart”
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland heeft een plan gelanceerd voor de bouw van 90 megawindturbines in het Groene Hart. Gemeenten, bewoners en een aantal Provinciale Statenleden reageren geschokt. Het plan is de doodsteek voor het al decennia bestaande beleid om het Groene Hart groen te houden. “Dit is als het gooien van een blik verf tegen de Nachtwacht van Rembrandt”, zegt het Nieuwkoopse gemeenteraadslid Guus Elkhuizen. De provincie lijkt erop gebrand te zijn het besluit snel door te drukken.
In Zuid-Holland is grote onrust ontstaan over een ingrijpend plan van de provincie. Het provinciaal bestuur, bestaande uit een coalitie van BBB, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA, heeft acht locaties aangewezen, midden in het Groene Hart, waar 90 gigantische windturbines zouden moeten worden gebouwd. Vanuit de gemeenten die worden getroffen door dit plan, klinkt felle kritiek op het voorstel.
Bij de vergadering van de Statencommissie Economie en Energie op 3 september, waar het voornemen werd besproken, kwamen meer dan 30 insprekers opdagen. Voor de vergadering zelf bleef geen tijd over, die werd verschoven naar 17 september. Niet alleen bewoners, ook raadsleden en wethouders van getroffen gemeenten laten van zich horen. Wethouder Yvonne Peters (VVD) uit Kaag en Braassem waarschuwt: “Uw voorgenomen plannen zijn zeer ingrijpend. Ze raken ons open landschap, onze leefbaarheid, maar ook het vertrouwen in de overheid. Stelt u zich dat landschap eens voor: 21 megaturbines (het aantal voor de omgeving Kaag en Braassem — red.) van ruim 240 meter hoog in gebied dat nu nog gekenmerkt wordt door open polders, vergezichten en de kerk in het dorp als het hoogste punt. Uw plannen zonder participatie met mede-overheden en inwoners, dat is niet wat we samen hebben afgesproken en al helemaal niet in het Groene Hart.” Wisja Pannekoek, wethouder in Krimpenerwaard van de lokale partij Gemeentebelang Krimpenerwaard (VGBK), stelt dat er “geen gedragen participatieproces” heeft plaatsgevonden. “Het lijkt nu dat dat achteraf moet plaatsvinden.” Guus Elkhuizen, gemeenteraadslid voor de lokale partij Samen Beter Nieuwkoop, doet er een schepje bovenop: “90 windturbines in het Groene Hart? Doet u dat toch, dan zou dat vergeleken kunnen worden met het gooien van een blik verf tegen de Nachtwacht van Rembrandt.” Een inspreekster die veel indruk maakt is de advocate Laura van Gasteren-Donker. Ze legt uit dat de werkwijze van de provincie juridisch niet houdbaar is. Het plan voldoet volgens haar niet aan de MER-richtlijn.
Veel bewoners voelen zich verraden door de provincie. Het bestuurscollege stuurde op 2 juli, vlak voor het zomerreces, een ‘concept’-document naar de energieregio’s Midden-Holland en Holland-Rijnland. Daarin staat een analyse waarbij verschillende gebieden langs de meetlat van natuur, landschap en leefomgeving worden gelegd en beoordeeld op de geschiktheid voor windparken. Na een afstreep-proces blijven acht ‘technisch best beoordeelde locaties’ over. Allemaal in het Groene Hart.
Het document, dat onderdeel blijkt te zijn van een groter onderzoek dat niet is meegestuurd, komt voor iedereen als een verrassing. Het is altijd beleid geweest het Groene Hart vrij te houden van industriële windturbines. Dat is vastgelegd in verschillende beleidsdocumenten. Zo is in een Nota van Beantwoording bij de Herziening Energietransitie van de Provincie Zuid-Holland te lezen: “Bij vaststelling van de RES1.0 (Regionale Energie-strategie — red.) hebben de Gedeputeerde en Provinciale Staten besloten vast te houden aan het bestaande beleid ten aanzien van windlocaties. Dit houdt in dat nieuwe locaties voor windenergie in het Groene Hart zijn uitgesloten.” Het Bestuurlijk Platform Groene Hart, een vertegenwoordiging van de vijf waterschappen, drie provincies, het rijk en alle gemeentes in het Groene Hart, stelt in haar Ontwikkelperspectief voor 2050: “Het Groene Hart is belangrijk gebied en waardevol landschap met een eigen identiteit in het ‘hart’ van de omliggende Randstad. Midden in de rivierendelta van Noordwest-Europa neemt het gebied een belangrijke positie in waarin ook volop wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Vanaf 1958 streven overheden ernaar het open, uitgestrekte en groene karakter van het Groene Hart te koesteren en te behouden als tegenhanger, als een groen uitloopgebied vol waternetwerken, voor de omringende steden. Deze visie heeft er tot op heden voor gezorgd dat het gebied zijn bijzondere kenmerken heeft weten te behouden.” De onafhankelijke commissie MER (Milieueffectrapportage) reageerde eerder negatief op een voornemen van de provincie, windturbines in Lansingerland — ook in het Groene Hart — te bouwen. Volgens de commissie moet de provincie een wijziging van het beleid met milieuargumenten onderbouwen.
Waarom komt het provinciebestuur dan toch met dit plan? Het heeft alles te maken met het in 2019 gesloten Klimaatakkoord, dat voortvloeit uit de Klimaatwet van 2018. In de wet is vastgelegd dat Nederland in 2030 de uitstoot van CO2 met 49 procent zal reduceren ten opzichte van 1990. Om dat doel praktisch uit te werken, worden ‘klimaattafels’ georganiseerd. Aan deze lobbytafels wordt besloten dat in Nederland in 2030 35 TWh (Terrawattuur) per jaar aan wind- en zonne-energie moet worden geproduceerd. Die ‘opdracht’ is uitgewerkt in Regionale Energie Strategieën (RES). Tijdens de RES-overleggen besluiten de belanghebbende partijen, zoals energiebedrijven, milieuorganisaties en bestuurders, zonder inbreng van bewoners om het doel te verhogen naar 55 TWh zon en wind, fors hoger dan de oorspronkelijke opgave. Dit ondanks dat het streefcijfer van 35 TWh al problemen oplevert voor het elektriciteitsnet. Het totale elektriciteitsverbruik in Nederland bedroeg vorig jaar ongeveer 112 TWh.
Illustratie: Wilfred Klap
Hoewel de plannen worden vastgesteld door de RES-regio’s, overlegorganen die buiten de officiële bestuursstructuur van gemeenten en provincies functioneren, zijn het wel de gemeenten die uiteindelijk de besluiten vanuit de RES-regio’s moeten uitvoeren. Veel gemeenten werken hieraan mee, maar zeker de laatste tijd is er ook toenemend verzet. Op veel plaatsen zijn bewoners in opstand gekomen tegen de komst van industriële windturbines en zonnefarms en zijn participatieprocessen gestart waarbij naar een middenweg wordt gezocht. Wanneer dat niet genoeg oplevert in de ogen van provinciale besturen, ‘neemt de provincie het over’. De provincie heeft in principe de bevoegdheid om besluiten te nemen over de aanleg van windparken.
In Zuid-Holland liggen bijna alle RES-regio’s dwars. De zoekgebieden die door gemeenten worden aangewezen, zijn onvoldoende om de RES-doelen te halen. De provincie probeert nu deze impasse te doorbreken. Daarbij lijkt het provinciebestuur de nodige bestuurlijke trucs toe te passen. Zo loopt er al een proces in Zuid-Holland om het omgevingsbeleid te herzien. De wet vereist dan een milieueffectrapportage (MER). In dit geval heeft de provincie gekozen voor een omgevingseffectrapportage (OER), een uitgebreide MER, waarbij ook sociale en economische gevolgen van beleidsplannen worden onderzocht. Gedeputeerde Staten heeft de OER aangegrepen om nieuwe zoekgebieden buiten de RES processen te verkennen. Door deze ongebruikelijke aanpak kunnen nieuwe gebieden in de zogenaamde ‘kaart 24’ van de Omgevingsverordening worden opgenomen. Dit is een belangrijke voorwaarde voor het verlenen van vergunningen voor windparken. Zonder zoekgebied in officieel beleid, zoals een Omgevingsvisie of Omgevingsverordening, geen windpark.
Tegelijkertijd lijkt het erop dat de provincie de inspraak van gemeenten en bewoners wil omzeilen. Het voorstel werd ingediend vlak voor het zomerreces. Daarbij is aan gemeenten in het gebied verzocht vóór september te reageren. De provincie wil al op 7 oktober een besluit nemen over het opnemen van nieuwe gebieden voor windturbines. De gemeenten hebben het gevoel dat het mes hen op de keel wordt gezet. Ze zijn bang de regie over het proces te verliezen. Wanneer ze niet zelf gebieden aanwijzen, doet de provincie dat zonder overleg en lopen de gemeentes ook nog eens het risico dat de megawatts flink opgeplust worden.
Voor bewoners is er nog minder ruimte om te participeren in de besluitvorming, terwijl wetgeving wel degelijk vereist dat zij betrokken worden bij plannen die gevolgen hebben voor de leefomgeving. In een brief van 1 juli aan de RES-regio’s erkent het provinciaal bestuur dat er van inspraak nauwelijks sprake is: “De provincie kan (het participatieproces) pas na het zomerreces opstarten … Het is de vraag hoe intensief het participatieproces kan worden doorlopen, gezien de planning van de Herziening. Tot aan het sluiten van de terinzagelegging is er per saldo nog drie maanden tijd om de omgeving mee te nemen in het zoekproces. Vooralsnog is insteek voor de provincie voor het toevoegen van zoeklocaties op participatie informeren en raadplegen.”
Het plan om de zoekgebieden tijdens het zomerreces stilletjes aan het Omgevingsbeleid toe te voegen slaagt echter niet helemaal. De berichten over windturbines in het Groene Hart verspreiden zich snel en maken veel los. Brieven met reacties stromen binnen bij de provincie. Bewoners voelen zich niet gehoord. (Zie kader)
Op 17 september vindt een commissievergadering plaats over de juridische houdbaarheid van de werkwijze van het provinciebestuur. Kritiek komt vooral van de rechtse en lokale partijen. Volgens GroenLinks-PvdA, VVD, CDA, Volt en ChristenUnie heeft Provinciale Staten ingestemd door het OER onderzoek goed te keuren. In een schriftelijke reactie aan de commissie op 22 september stelt landsadvocaat Pels Rijcken namens het Provinciebestuur dat de Gedeputeerden met het aanwijzen van zoekgebieden in het Groene Hart niet buiten hun bevoegdheden zijn getreden. Over het draagvlak onder de bevolking en de gevolgen voor het Groene Hart, heeft Pels Rijcken het niet. FVD-Statenlid Seppe Bakker stelt desgevraagd: “Het voelt voor ons als een potje juridisch schaken. Het college lijkt koste wat kost de klimaatagenda te willen doordrukken. Participatie, zorgvuldigheid en de belangen van bewoners tellen niet meer mee.”
- “De zogenaamde burgerparticipatie vanaf 2022 is een farce geweest. Er is nauwelijks serieus geluisterd naar inwoners of alternatieven.”
- “Leden van Provinciale Staten uit uw coalitie hebben tijdens de vergadering van 9 juli 2025 gesignaleerd dat het kenbaar maken van deze nieuwe locaties door u, zonder voorafgaande beleidswijziging of Statenbesluit, leidt tot bestuurlijke onrust en wantrouwen bij gemeenteraden en inwoners. Wij kunnen dat bevestigen: de vele spandoeken in onze dorpen getuigen daarvan.”
- “Als bewoner van het buitengebied, waar deze turbines akelig dicht op woningen gepland zijn, vraag ik me af of u werkelijk beseft wat u aanricht. Wat voor u abstracte energiedoelen zijn, betekent voor ons dagelijkse geluidsoverlast, horizonvervuiling en een onleefbare omgeving. Daarnaast is het ronduit absurd dat zulke megalomane plannen worden doorgeduwd terwijl het Nederlandse stroomnet al compleet overbelast is. Er is geen ruimte om de opgewekte energie af te voeren.
Dus waarvoor worden deze molens eigenlijk geplaatst? We zijn wéér een proefveld voor beleid dat technisch niet uitvoerbaar is. Kijkt u alstublieft ook over de grens: in Duitsland worden windturbines afgebroken —niet alleen omdat ze verouderd zijn, maar omdat men tot het besef komt dat het simpelweg niet werkt zoals gehoopt.
De baten wegen niet op tegen de maatschappelijke en ecologische schade. Onze open polder is geen offerzone voor symboolpolitiek. Wij, bewoners, zijn geen ‘ruis’ in uw spreadsheet. Wij wonen, leven en werken hier — met uitzicht, rust, gezondheid en waardigheid. Zet een streep door dit plan. Herzie het beleid. Begin met luisteren.”
Megawindturbines die de leefomgeving van mens en dier verpesten‚ ‘nulemissiebeleid’ waardoor ondernemers de stad niet meer in kunnen met dieselbusjes‚ smart city-apparaten zoals 5G‚ wifi-trackers en sensoren in lantaarnpalen die de privacy en gezondheid van burgers aantasten‚ wateroverlast als gevolg van ‘vernattingsbeleid’‚ wolven die recreatie onmogelijk maken‚ de komst van oefenterreinen voor Defensie — op allerlei manieren wordt de leefomgeving van burgers bedreigd. Steeds meer mensen komen hiertegen in verzet. Ze spreken in bij raadsvergaderingen of zetten acties op touw om de controle over hun omgeving terug te pakken.
Wij zijn ervan overtuigd dat burgers op lokaal vlak veel kunnen bereiken. Zeker als we verbinding maken met elkaar. Daarvoor is deze nieuwe rubriek bedoeld. Hierin belichten wij wekelijks een lokaal initiatief waarmee burgers zich teweerstellen tegen plannen die hun leefomgeving aantasten. Alle initiatieven zullen bij elkaar worden gebracht op een aparte website van De Andere Krant (in ontwikkeling). Wij hopen dat mensen hierdoor elkaar weten te vinden en niet zelf steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden.
Ben jij bezig met een lokaal initiatief waarvoor je aandacht wilt vragen en dat ook voor mensen elders in het land relevant is? Neem dan contact op met de redactie: redactie@deanderekrant.nl o.v.v. De Grote Verbouwing.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
