Terug naar de gloeilamp?

Pim Christiaans | Datum: 9 september 2025

Wetenschapper waarschuwt dat ledlampen de gezondheid schaden

Gewichtstoename, diabetes en een kortere levensduur. Dat zijn volgens de Britse wetenschapper Glen Jeffery de effecten van de ledlampen waarmee we onze huizen en kantoren in toenemende mate verlichten. Onderzoek bij muizen en vliegen toont aan dat leds licht uitstralen in een golflengte die schadelijk is voor lichaamscellen. Jeffery waarschuwt dat dit ook voor mensen geldt. Toch wordt energiezuinige ledverlichting in de EU sterk gestimuleerd en bestaat 40 tot 45 procent van de verlichting in woningen en kantoren al uit leds. Jeffery: “Leds zijn goed voor de energierekening, maar slecht voor de gezondheid.”

Sinds 2012 is de verkoop van nieuwe gloeilampen voor consumenten verboden in de EU. Het verbod komt voort uit Europese regelgeving die gloeilampen geleidelijk uitfaseert om energie te besparen en het milieu te ontlasten. Winkels mogen ze nog verkopen zolang de voorraad strekt, maar nieuwe import is niet toegestaan. Ondertussen wordt het gebruik van leds gestimuleerd. Een led (van het Engelse light-emitting diode) gebruikt veel minder energie en heeft een veel langere levensduur dan de traditionele gloeilamp.

Maar volgens de Britse wetenschapper professor Glen Jeffery hebben leds een desastreus effect op de gezondheid. Jeffery is verbonden aan de University College London in de Britse hoofdstad en doet daar onderzoek naar de gezondheidseffecten van licht. Zo bestudeert hij muizen in kooien die enkele uren per dag worden verlicht door leds van het type dat ook standaard in kantoren en woningen worden gebruikt. “Het effect daarvan is schokkend”, vertelt de wetenschapper in een recent interview op het Youtube-kanaal Modern Healthspan. “Onder invloed van ledlicht worden de dieren binnen een week zwaarder en ontwikkelen pre-diabetes. Het effect is zo groot dat ik het aanvankelijk niet kon geloven. Het hart van de muizen gaat achteruit en de leverfunctie verslechtert. Er is sprake van algemene veroudering.”

Dieren in kooien die worden verlicht door gloeilampen, blijven daarentegen gezond. Dat komt volgens Jeffery doordat gloeilampen een heel ander type licht uitstralen dan leds. Gloeilampen produceren licht in een natuurlijke mix van verschillende golflengtes zoals die ook in zonlicht en in kaarslicht te vinden zijn, onder meer infrarood (warmte), blauw en rood licht. De leds in kantoren en woningen geven vrijwel alleen blauw licht af, vooral in de golflengte van 420 nanometer. Volgens Jeffery is het ‘hard aangetoond’ dat precies deze lichtfrequentie schadelijk is voor mitochondriën, de organellen die lichaamscellen van energie voorzien.

Zodra mitochondriën worden geraakt door licht met een golflengte van 420 nanometer, daalt hun energieproductie. “Mitochondriën nemen suiker uit het bloed op als brandstof”, legt Jeffery uit. “Als ze onder invloed van ledlicht minder hard gaan werken, nemen ze minder suiker uit het bloed op, waardoor de bloedsuikerspiegel stijgt. Precies zoals je dat ook ziet bij diabetes. Het teveel aan bloedsuiker wordt opgeslagen als vet.”

Jeffery ziet ook nadelige effecten van leds bij vliegen die hij in bakken in zijn laboratorium aan verschillende soorten licht blootstelt. “Het resultaat is overduidelijk: vliegen onder leds hebben een veel kortere levensduur dan onder gloeilampen.”

Dat een lichamelijk effect van ledverlichting niet tot muizen en vliegen beperkt blijft, is volgens Jeffery in 2018 aangetoond met een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift European Journal of Preventive Cardiology. Bij proefpersonen ging onder invloed van standaard ledlicht de bloeddruk omlaag en de hartslag omhoog. “Het lijkt misschien goed dat de bloeddruk daalde, maar het is juist zeer zorgwekkend dat kunstlicht een zo verregaande en onmiddellijke impact of onze fysiologie heeft”, zegt Jeffery.

Hij wijst op onderzoek dat NASA in 2020 deed naar de gezondheid van astronauten die langere tijd in het Internationale ruimtestation verbleven. “Die mensen vertonen tekenen van versnelde veroudering en afwijkingen aan de mitochondriën. Dat komt doordat ze in het ruimtestation continu aan ledverlichting zijn blootgesteld.”

Voor mensen met een kantoorbaan is het niet veel anders. “Bedenk dat veel mensen tegenwoordig de hele dag in ruimtes werken die door leds worden verlicht. ’s Avonds gaan ze naar huis waar alle gloeilampen zijn vervangen door leds. Voor het slapen gaan lezen ze nog een halfuur in bed, ook onder een ledlamp.”

Abonneren

Volgens een recent onderzoek van adviesbureau Berenschot bestaat de verlichting in woningen, kantoren en andere bedrijfsruimtes in Nederland inmiddels ongeveer 40 tot 45 procent uit ledverlichting. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van een brede coalitie van bedrijven die iets te winnen hebben bij de ‘ledtransitie’, waaronder Techniek Nederland, Federatie Metaal- en Elektrotechnische Industrie (FME) en de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Uit het rapport blijkt dat als alle verlichting in Nederland uiterlijk in 2030 is vervangen door leds, jaarlijks 3,8 TWh extra aan stroom wordt bespaard – ‘ongeveer evenveel als de productie van kerncentrale Borsele’. Om dat te halen, zijn er echter ‘aanvullende maatregelen’ nodig. Volgens de fabrikanten en installateurs van leds kan de opmars van ledverlichting niet snel genoeg gaan. “Onze vakmensen kunnen morgen beginnen”, zei Erik van Engelen, algemeen directeur van Techniek Nederland, op 15 juni op de website Installatietotaal.nl, een nieuwsplatform voor de installatiebranche. “Het wachten is niet op techniek, maar op besluitvorming.” Theo Henrar, voorzitter van FME doet er een schepje bovenop: “Het levert geld op én verlichting van het net. Wat ons betreft is dit een no-brainer.”

Bij het promoten van ledverlichting en het uitfaseren van gloeilampen, gaan de specialisten en autoriteiten volgens Jeffery volkomen voorbij aan de nieuwe wetenschappelijke inzichten over kunstlicht, waar hij zelf belangrijk aan bijdroeg.

“Politici zijn maar matig geïnteresseerd in dit onderwerp, ze hebben een houding van ‘het zal mijn tijd wel duren.’”

De waarschuwing die hij nu afgeeft, is niet nieuw. Jeffery verwierf de afgelopen jaren internationale bekendheid met een reeks studies die aantonen dat rood en bijna-infrarood licht (onder meer aanwezig in gloeilampen) goed is voor de gezondheid. In 2021 publiceerde hij een studie waarbij de ogen van proefpersonen verbeterden nadat zij een week lang elke dag slechts drie minuten in een lamp hadden gekeken die rood licht uitstraalde.

Een andere studie (2024) van Jeffery suggereert een gunstig effect van rood licht bij diabetes. Bij proefpersonen die een week lang elke dag een kwartier met een ontblote rug onder een rode lamp hadden gezeten, zorgde het drinken van een suikerdrankje voor een minder snelle stijging van de bloedsuikerspiegel. Ook andere wetenschappers hebben gunstige gezondheidseffecten van rood en bijna infrarood licht gevonden, zoals snellere wondgenezing en een verbetering van de afweer.

Daar staat tegenover dat van blauw licht negatieve effecten zijn gevonden. Volgens Jeffery worden hij en zijn collega’s “overstelpt door data die ons waarschuwen voor blauw licht”. Daarbij maakt hij zich geen zorgen over het blauwe licht van beeldschermen van computers en telefoons. “Dat licht heeft net een andere frequentie dan blauw licht uit de standaard leds in woningen en werkruimtes. Alleen blauw licht met een golflengte van 420 nanometer ontregelt mitochondriën. Mitochondriën maken onder invloed van deze golflengte niet alleen minder energie, maar scheiden ook meer schadelijke stofjes af die het lichaam in een staat van ontsteking brengen.”

Volgens Jeffery geldt dit nadeel ook voor ‘warme’ leds. “Het maakt niet veel uit of het een warme of koudere soort led is, elke led heeft nog steeds die schadelijke piek van 420 nanometer.” Zelfs rode ledlampen stralen naast rood licht (600-700 nanometer) ook altijd nog een schadelijke blauwe piek van 420 nanometer uit.

Jeffery vertelt over een experiment waarbij proefpersonen tijd doorbrachten in een raamloze ruimte die werd verlicht door standaard leds en daarna door traditionele gloeilampen van 60 watt. “Er volgde een grote verbetering van de gezondheid die maandenlang aanhield. Daarna herhaalden we het experiment, maar daarbij vervingen we de standaard leds door leds met 670 of 850 nanometer licht (rood en bijna-infrarood licht — red.). Nu was er ook een verbetering van de gezondheid, maar die hield slechts vijf dagen aan. Dat komt doordat ook in het licht van deze rode leds de golflengte van 420 nanometer zit, dat krijg je er niet uit.”

Gloeilampen zenden ook een beetje schadelijk blauw licht uit, maar dat wordt gecompenseerd door een overvloedige hoeveelheid rood en bijna-infrarood licht. Jeffery heeft geprobeerd ledverlichting te ontwikkelen met een natuurlijke mix van lichtgolven zoals die in gloeilampen zit, “maar dat werd een groot apparaat dat meer energie verbruikt dan een gewone gloeilamp. Ik zie op dit moment maar één goede oplossing: doe leds de deur uit en vervang ze door traditionele gloeilampen. Leds zijn goed voor de energierekening, maar slecht voor de gezondheid.”

Interview met Glen Jeffery: dakl.nl/interview-glen-jeffery