Zeg nee tegen je digitale ID

Van de redactie | Datum: 25 oktober 2025

Illustratie: Leon Baaren aka The Artoonist

De Andere Krant lanceert campagne voor digitale vrijheid met ‘CONCEPT-VERKLARING VAN DIGITALE GRONDRECHTEN’

Vanaf 2026 zijn alle EU-lidstaten verplicht hun burgers een digitaal ID aan te bieden. Daarmee kan iedereen zich dan gemakkelijk digitaal legitimeren en efficiënt gebruikmaken van allerlei diensten, zo luidt het verhaal vanuit Brussel. Wat de meeste mensen niet beseffen: het digitale ID is niet simpelweg een digitaal identiteitsbewijs. Het gaat letterlijk om een digitale identiteit. Zie het als een digitale kloon van elk mens, waarin alle gegevens die over iemand bekend zijn, kunnen worden opgeslagen: van genetische en medische data tot financiële en persoonlijke gegevens. Als straks iedereen zo’n digitale tweeling heeft, is het nog maar een kleine stap naar een totalitaire surveillancemaatschappij. Om dit te voorkomen, lanceert De Andere Krant een campagne tegen het digitale ID. Doe je mee?

Onze vrijheid en privacy worden bedreigd door de komst van het Digitale ID. Daarom lanceert De Andere Krant een campagne voor een ‘Verklaring van digitale grondrechten’ (‘Bill of Digital Rights’), waarin wordt aangegeven wat onze rechten zijn in het digitale domein. Ons doel is deze rechten opgenomen te krijgen in de Nederlandse grondwet en internationaal te verspreiden.

In het Verenigd Koninkrijk ontstond de afgelopen maand grote ophef nadat de Britse regering de introductie aankondigde van een verplicht digitaal ID. Volgens Labour-premier Keir Starmer is de BritCard, zoals hij het digitaal ID noemt, nodig om de illegale immigratie te bestrijden. Dat kwam hem op enorme hoon te staan. Volgens Britse burgerrechtenorganisaties als Big Brother Watch en Massnoncompliance.com is de echte reden voor het digitale ID de lang gekoesterde wens van de overheid om de bevolking te controleren. Een petitie tegen het plan, die al door 3 miljoen mensen is ondertekend en in het Britse Parlement zal moeten worden behandeld, is daar duidelijk over: “Wij eisen dat de regering onmiddellijk besluit geen digitale ID kaarten te introduceren. Wij zijn van mening dat dit een stap is naar massasurveillance en digitale controle en dat niemand gedwongen zou moeten worden zich te registreren bij een door de staat gecontroleerd ID-systeem”, zo staat in de petitie.

Wat in het Verenigd Koninkrijk gebeurt, is een voorbode van wat de rest van Europa te wachten staat. De Europese Unie heeft in mei 2024 al een wet aangenomen — de Europese Digitale Identiteit Richtlijn (eIDAS) — die alle EU-lidstaten verplicht uiterlijk in 2026 een ‘Europese Digitale Identiteit Wallet’ aan te bieden aan de eigen burgers. “Iedere burger en ingezetene van de EU moet in staat zijn een persoonlijke digitale ‘wallet’ te gebruiken”, zo meldt de Europese Commissie. “Met de ‘EU Digitale Identiteit Wallet’ kunnen burgers in heel de Europese Unie hun identiteit bewijzen om toegang te krijgen tot online diensten of om simpelweg persoonlijke eigenschappen, zoals leeftijd, aan te tonen zonder hun volledige identiteit te onthullen. Burgers zullen te allen tijde volledige controle houden over hun data”, voegt de Commissie eraan toe.

Digitale ID niets meer is dan een digitale versie van het papieren identiteitsbewijs, zoals een paspoort of rijbewijs. Je zou de indruk kunnen krijgen dat een digitaal ID te vergelijken is met de scan van een paspoort, alleen nu verpakt in de vorm van een ‘wallet’. Een ‘wallet’ is een app of een pasje waarop data zijn opgeslagen. In plaats van een paspoort zou iedere Europese burger dan een ‘Europese Digitale ID wallet’ hebben, waarmee hij of zij zich kan identificeren.

De realiteit is echter heel anders. Het digitaal ID is namelijk véél meer dan een digitaal identiteitsbewijs. Dat kan niet genoeg worden benadrukt. Het digitaal ID wordt als volgt omschreven in de EU-richtlijn: “Een digitale identiteit is een digitale representatie van een natuurlijk of wettelijk persoon.” Het gaat dus niet om een simpel digitaal identiteitsbewijs. De bedoeling van het digitale ID is dat elke burger een digitale kloon of digitale tweeling (‘digital twin’) krijgt. In die digitale versie van jou en mij kunnen in principe alle gegevens die over ons bekend zijn, worden opgeslagen, niet alleen naam, geboortedatum en geboorteplaats, maar bijvoorbeeld ook biometrische en genetische data, medische gegevens, vaccinatiegegevens, financiële gegevens, belastinggegevens, opleiding, politieke voorkeuren, persoonlijke eigenschappen, hobby’s, uitingen op sociale media, familierelaties, vakanties, reisgedrag, uitgaanspatronen, enzovoort.

Dat digitale ID kan vervolgens worden gebruikt als een gepersonaliseerd ‘toegangsbewijs’ dat bepaalt of jij toegang krijgt tot specifieke online diensten of fysieke locaties (café, school, ziekenhuis, vliegtuig), en of je het recht hebt bepaalde aankopen te doen (bijvoorbeeld binnen een bepaald CO₂-budget) of financiële transacties aan te gaan. Het Britse ministerie voor Wetenschap, Innovatie en Technologie heeft al laten weten dat de BritCard de “boarding pass voor de overheid” moet worden.

Abonneren

Het digitaal ID legt hiermee, zeker als het wordt gekoppeld aan AI-systemen en programmeerbaar digitaal geld (cbdc), het fundament voor een totalitaire samenleving. Het is de natte droom van technocraten en bureaucraten die ons leven willen bepalen. Zij beweren weliswaar dat het digitale ID alleen maar bedoeld is om ‘efficiënter’ te kunnen werken, maar het ligt voor de hand dat het daar niet bij zal blijven. ‘Corona’ heeft aangetoond dat onze bestuurders niet terugschrikken voor de meest draconische vrijheidsbeperkingen als dat hun uitkomt.

Wat kunnen we doen om deze ontwikkeling te stoppen? Ten eerste moeten we een duidelijk NEE laten horen tegen het hele concept van een ‘digitale identiteit’. Als we toestaan dat er een digitale kloon wordt gemaakt van onszelf, dan hebben we de strijd eigenlijk al verloren. Dan zullen wij als mensen van vlees en bloed vroeg of laat het onderspit delven en slaaf worden van het digitale controlestelsel.

Daarnaast vinden wij dat in de wet moet worden vastgelegd dat wij als mensen van vlees en bloed onvervreemdbare rechten hebben, óók in het digitale tijdperk. Met andere woorden, we hebben een grondwettelijke inbedding nodig van ons recht gevrijwaard te blijven van digitale dictatuur.

Onze huidige grondwet en andere mensenrechtenverklaringen stammen nog uit het pre-digitale tijdperk. De principes die erin verwoord zijn, zijn in de kern meestal goed, maar bieden onvoldoende bescherming in de nieuwe digitale wereld. Wij denken daarom dat ze moeten worden aangevuld met een Verklaring van digitale grondrechten. Een ‘Bill of Rights’ voor het digitale tijdperk.

Hoe zo’n Verklaring er precies uit moet komen te zien, is iets waar wij ons in de komende tijd over willen buigen en waarvoor we jullie input vragen. Het belangrijkste uitgangspunt zou volgens ons moeten zijn het universele principe van het zelfbeschikkingsrecht: ieder mens heeft het recht te beschikken over zijn of haar lijf en goed. Dat betekent onder andere: het recht zelf te beslissen over medische ingrepen, vrijelijk je mening te uiten, zelf te bepalen hoe je leeft of waar je je geld aan besteedt, zolang je andere mensen niet schaadt. Het houdt ook in het recht op privacy: het recht op een privéleven, zonder inmenging van of controle door overheden of andere instanties. Deze rechten moeten worden vertaald naar het digitale tijdperk.

Wij hebben een eerste versie gemaakt van hoe zo’n Verklaring van digitale grondrechten er mogelijk uit zou kunnen zien (zie hieronder). Dit is nadrukkelijk een concept. Noem het een try-out. We doen hierbij een oproep aan iedereen die zich aangesproken voelt, commentaar te leveren, en aanpassingen of aanvullingen te suggereren. Daarna gaan we het document bespreken met juristen en andere deskundigen. Dit moet uitmonden in een conferentie, hopelijk nog dit jaar, waarin we een definitieve tekst zullen opstellen. Vervolgens zullen we politieke partijen vragen de Verklaring te steunen en initiatieven te nemen om hem om te zetten in wetgeving. We zijn benieuwd naar jullie reacties.

Bekijken

CONCEPT-VERKLARING VAN DIGITALE GRONDRECHTEN

Wij, het volk verklaren dat:

Ieder mens vrij is om gebruik te maken van alle overheids- en maatschappelijke faciliteiten zonder enige verplichtingen op digitaal gebied, waaronder de verplichting tot een digtaal ID.
Ieder mens het recht heeft zich niet-digitaal te legitimeren voor alle doeleinden waarvoor legitimatie noodzakelijk is, zonder uitzondering.
Overheidsinstanties en andere partijen geen digitale ID-verplichtingen mogen opleggen aan burgers bij het gebruik van internet, noch in de openbare ruimte.
Het gebruik van contant geld te allen tijde geoorloofd zal blijven. Ieder mens heeft het recht contant geld te gebruiken, voor elke vorm van betaling, zonder uitzondering, en zonder limiet.
Ieder mens recht heeft op een bankrekening en het recht gebruik te maken van financiële systemen die nodig zijn om betalingen te plegen en aan betalingsverplichtingen te voldoen, zonder dat daarbij een digitaal ID verplicht is gesteld.
Overheidsinstanties en andere partijen verplicht zijn alle data die zij verzamelen over individuen transparant te behandelen, zodanig dat mensen altijd het recht hebben op volledig inzage in het gebruik van hun data en zonodig dat gebruik mogen stopzetten.
Digitale data niet door overheidsinstanties of andere partijen aan elkaar mogen worden gekoppeld zonder expliciete toestemming van de persoon op wie de data betrekking hebben.
Niemand kan worden verplicht genetische of biometrische data af te staan of medische ingrepen te ondergaan ten behoeve van digitale identificatie.
Alle bestaande principes van vrijheid van meningsuiting van toepassing zijn op alle digitale en online communicatie. De overheid heeft geen recht censuur te plegen of digitale communicatie op enigerlei wijze te beïnvloeden of aan banden te leggen onder het mom van bestrijding van desinformatie of de digitale communicatie van burgers in te zien.
Burgers te allen tijde gevrijwaard moeten zijn van ‘pre-crime’-maatregelen. Niemand kan schuldig worden bevonden aan enig misdrijf of crimineel gedrag op basis van voorspellingen, risicoprofielen of algoritmen.

Reacties, aanvullingen, aanpassingen: graag naar info@deanderekrant.nl