Nieuws Mens en Macht

Klokkenluiders niet beschermd, maar vervolgd door de Staat

klokkenluiders
Beeld: Wilfred Klap
💨

Geroyeerd, bedrogen of in detentie​
Geroyeerd, bedrogen of in detentie
Datum: 26 mei 2023
Mens en Macht

Saskia Frederiks en Ido Dijkstra


Nederland kent een groot aantal klokkenluiders: personen die misstanden in een bedrijf of organisatie aan de kaak stellen. Hoewel de overheid claimt deze mensen te beschermen, blijken velen na de onthullingen geroyeerd, in de steek gelaten of zelfs in de gevangenis beland te zijn door toedoen of nalatigheid van de Staat. De Andere Krant licht er een aantal schrijnende gevallen uit.

Naam Meent van der Sluis
Casus Gaswinning Groningen
Status Overleden na hartfalen

Geograaf Meent van der Sluis maakte in 1987 bekend dat aardbevingen en bodemdaling verband hielden met de Groningse gaswinning. Hij werd genegeerd en verguisd. Volgens hem waren de wetenschappers die zijn beweringen onjuist achtten, zelden onafhankelijk. Ook de directie en woordvoerder van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), het bedrijf dat de gasboringen uitvoerde, schilderden Van der Sluis af als “het aardrijkskundeleraartje” en “onnozele sukkel”. Op 56-jarige leeftijd overleed hij aan hartfalen. Na zijn dood heeft de NAM excuses aangeboden en is de naam van Van der Sluis in ere hersteld. Ter nagedachtenis werd zelfs een monument geplaatst, ironisch genoeg voor 50 procent gefinancierd door NAM, Gasunie en Gasterra.

Naam Roelie Post
Casus Kinderhandel
Status Alles kwijtgeraakt

Als ambtenaar bij de Europese Commissie ontdekte Roelie Post dat vele Roemeense kinderen internationaal voor grote bedragen verhandeld werden in plaats van geadopteerd. Ze stelde de misstanden aan de kaak en wist deze na vele internationale onderhandelingen en een Roemeense wetswijziging te stoppen. Toen er na vijf jaar een bestuurswissel was, werd haar goede werk weer ongedaan gemaakt. Opnieuw kaartte ze de problematiek aan, maar werd er uiteindelijk uitgewerkt. Ze schreef het boek Romania for export only, the untold story of the Romanian ‘orphans’ en richtte een ngo op,‘Against Child Trafficking’ (ACT), waarmee ze met behoud van salaris de adoptielobby toch aan kon pakken, tot het te veel bekendheid kreeg. Toen ze later terugkwam bij de Commissie kreeg ze een inhoudsloze baan, werd ze genegeerd en geïntimideerd. Ze kreeg geen erkenning als klokkenluider en raakte alles kwijt: baan, inkomen, auto, haar leven. Dankzij een motie van Pieter Omtzigt zette de Europese Commissie haar ontslag om in pensioen. De Europese Commissie eist 100.000 euro van Post vanwege ‘ongeoorloofde afwezigheid’.

Naam Yvonne Brinkerink
Casus Jeugdzorg
Status Gevlucht naar Turkije

Rond 2009 luidde Yvonne Brinkerink de klok over misstanden binnen de Jeugdzorg. Ze kaartte aan dat er 1300 jongeren onterecht in de jeugdgevangenis zaten, daardoor geen onderwijs genoten en werden gevisiteerd als ze hun ouders mochten zien. Ook vroeg ze ministeries naar de hiaten tussen de voor de jeugdigen uitgekeerde PGB’s en ZIN (persoonsgebonden budgetten en zorg in natura) aan Bureau Jeugdzorg (BJZ) en de ingekochte zorg. Ze leerde dat er aan iedere onder toezicht stelling (OTS) of uit huis plaatsing (UHP) eenmalig en maandelijks een bedrag betaald wordt aan Justitie. Met bedragen tussen de drie en vijftienduizend euro per kind per maand, wat met 80.000 UHP- en OTS-kinderen in 2017 zou komen op een bedrag tussen de 240 miljoen en 1,2 miljard euro. Ook maakte ze rond 2011 aanhangig dat er 70 miljard uit de AWBZ-gelden gehaald was om de ING Bank te redden. Brinkerink ervaarde steeds meer tegenwerking via verschillende overheidsinstanties, totdat ze zelf een gevangenisstraf moest uitzitten vanwege vermeende PGB-fraude.


Naam Bart van Well
Casus Seksueel misbruik
Status In de gevangenis

Bart van Well belandde op zijn 15e als jongensprostituee in een pedonetwerk in Amsterdam. Hij beweert seksueel misbruikt te zijn door onder andere oud-topambtenaar van justitie Joris Demmink. Van Well is kroongetuige in de Rolodex-zaak – een onderzoek naar de betrokkenheid van hooggeplaatste personen bij seksfeestjes met minderjarige jongens. Hij zegt ook andere prominenten, BN’ers en leden van het koningshuis bij dat soort ‘feestjes’ te hebben gezien. Zijn pogingen Demmink veroordeeld te krijgen zijn gestrand, ondanks een veelvoud aan getuigenverklaringen onder ede in de rechtbank. Ook zijn er dossiers uit Turkije, waarin Demmink wordt verdacht van verkrachting. Toch is er volgens het Openbaar Ministerie “geen redelijk vermoeden” dat Demmink schuldig is. Van Well heeft enkele jaren geleden uit frustratie vernielingen aangebracht aan de woning van Demmink. Daardoor verblijft hij sinds september 2021 in diverse gevangenissen in Nederland, met een ISD-maatregel (Inrichting Stelselmatige Daders). Volgens de website van het OM is deze regel voor “stelselmatige daders” die “door het plegen van reeksen delicten veel criminaliteit en onveiligheid veroorzaken”. Demmink is nog altijd op vrije voeten.


Naam Ad van Rooij
Casus Lozen gifstoffen industrie
Status Onbekend

Ad van Rooij streed decennialang tegen het gebruik van zogenaamde ‘wolmanzouten’ voor het impregneren van hout. Deze zouten bevatten het kankerverwekkende arseenzuur en chroomtrioxide (chroom VI). Volgens Van Rooij waren milieuministers Hans Alders (PvdA), Jan Pronk (PvdA) en Pieter van Geel (CDA) “onder de dekmantel van ‘duurzaamheid’ de gehele wereldbevolking aan het vergiftigen” met miljarden kilogrammen chemisch afval uit de industrie dat bewerkt werd tot hout­impregneermiddel dat onder meer voor kinderspeeltoestellen werd gebruikt. Volgens Van Rooij had koningin Beatrix miljarden aan deze handel verdiend, maar is vooral de “Houben-clan” – verwijzend naar onder anderen Tweede Kamervoorzitter Frank Houben – debet aan het veroorzaken van de kankerexplosie die wereldwijd dertig jaar later zou ontstaan. Van Rooij deinsde er ook niet voor terug andere onrechtmatigheden aan te kaarten waarbij hoogwaardigheidsbekleders betrokken waren. In 2010 dook Van Rooij na vele bedreigingen onder in België en vroeg daar politiek asiel aan. Sinds 2018 is hij uit de publiciteit verdwenen.

Naam Wim Dankbaar
Casus Moordzaak Marianne Vaatstra
Status In de gevangenis

In een weiland in Veenklooster werd op 1 mei het levenloze en verkrachte lichaam van de 16-jarige Friezin Marianne Vaatstra gevonden. Ondanks alle media-aandacht leek de zaak voor altijd onopgelost te blijven. Tot in 2013 Jasper Steringa, een anoniem levende boer uit de omgeving, opeens de moord bekende. Onderzoeker Wim Dankbaar – die zich toen al in de zaak had vastgebeten – publiceerde in 2015 het 470 pagina-tellende boek Het Vaatstra Complot: een diametraal andere visie dan de officiële lezing van justitie. Dankbaar beweert dat Vaatstra is vermoord door een asielzoeker. Hij beschrijft een “web van list, bedrog en ambtsmisdrijven” rond de zaak. De ware toedracht van de moord is volgens hem in de doofpot beland, mede mogelijk gemaakt door misdaadverslaggever wijlen Peter R. de Vries, Jan Vlug – de advocaat van Steringa – en justitietopman Joris Demmink. Dankbaar is door velen neergezet als “waanzinnige complotdenker”. Er zijn genoeg mensen die zijn uitgebreid onderbouwde verhaal wel geloven, onder wie de moeder van Marianne Vaatstra. Momenteel zit Dankbaar in de gevangenis vanwege stalken en belagen van Vlug.

Meer informatie: rechtiskrom.wordpress.com

Naam Paul van Buitenen
Casus Vuurwerkramp Enschede
Status In de steek gelaten door justitie

Paul van Buitenen deed jarenlang onderzoek naar de misstanden rond de Enschedese vuurwerkramp van 13 mei 2000. Het leverde een rapport op van 1300 pagina’s, dat eind 2018 werd gepresenteerd aan de vaste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid. Uit de documentatie blijkt dat de tot vijftien jaar cel veroordeelde brandstichter en de tot één jaar cel veroordeelde directeuren – vanwege ‘dood door schuld’ – ten onrechte werden veroordeeld. De ministeries wisten dit. Het is volgens Van Buitenen de gemeente Enschede die heeft gesjoemeld met vergunningen. Volgens Van Buitenen hebben instanties als het Openbaar Ministerie, brandweer en politie de verkeerde mensen voor de schuld op laten draaien. Het eindrapport van het onderzoek van Universiteit Twente, in opdracht van de Tweede Kamer, wordt september 2023 verwacht. Eind jaren ’90 stelde Van Buitenen al fraude en misstanden aan de kaak bij de Europese Commissie, waarna deze in 1999 voltallig aftrad. In 2002 verliet Van Buitenen “bitter teleurgesteld” zelf het Europarlement, omdat er in zijn ogen te weinig is gedaan met de misstanden die hij aan het licht bracht.

Lijst klokkenluiders is veel langer

De lijst met Nederlandse klokkenluiders is heel lang. Er zijn op landelijk en gemeentelijk niveau burgers, militairen, ambtenaren, politici en andere professionals die misstanden aan de kaak proberen te stellen en vervolgens in de problemen kwamen. Bijvoorbeeld Victor van Wulfen (Defensie), Fred Spijkers (Defensie), Frits Veerman (atoomspionage), Sophie Hankes (medische fouten), Robert van de Luitgaarden (kindermisbruik), Fatima Aboulouafa (politie), Willeke Ravenna (toeslagenaffaire), Micha Kat (satanisch misbruik), Huig Plug (justitieel bedrog), Ad Bos (bouwfraude), Wilfred Zielman (gemeente Lopik), Marielys Roos (gemeente Bloemendaal), Susanne Täuber (Universiteit Groningen) en Adèle van der Plas (zaak Demmink). En dan nog betreft het slechts een kleine opsomming.

Van de Laar: “Huis voor Klokkenluiders heeft me niet beschermd, maar als verdachte behandeld”

“Een klokkenluider bij de overheid krijgt hulp bij het melden van een misstand”, staat op de site van de Rijksoverheid. Daar is onder andere het “onafhankelijke” Huis voor Klokkenluiders in 2016 voor opgericht. Volgens Hetty van de Laar is het een leugen die zij aan den lijve heeft ondervonden. De voormalig medewerker van de SNS Bank kaartte in 2012 grootschalige vastgoedfraude aan, waar miljarden euro’s mee gemoeid waren. Door haar actie voelde het Rijk zich genoodzaakt de bank versneld tot staatseigendom te maken. In plaats van dank en rehabilitatie door toenmalig minister Jeroen Dijsselbloem, raakte Van de Laar “verwikkeld in een oorlog met het ministerie van Financiën”, dat er alles aan deed om de schuldigen buiten schot te houden. Van de Laar raakte in “tien weggegooide jaren van mijn leven” alles kwijt en ging er bijna letterlijk aan onderdoor. “Er is zoveel corruptie in dit land. Ik schat dat ongeveer 70 procent van de problemen wordt veroorzaakt door de overheid en vervolgens in de doofpot belandt.” In 2016 kreeg ze te maken met het Huis voor Klokkenluiders, dat zegt “onafhankelijk advies en steun” te bieden aan klokkenluiders. Van de Laar zegt dat het een wassen neus is. “Ik ben aan het lijntje gehouden, mij is het zwijgen opgelegd en – zo blijkt uit de vraagstelling in hun onderzoek – ik ben niet beschermd, maar door het Huis behandeld als verdachte.” Uiteindelijk is er in 2021 nog wel over haar gezegd dat ze heeft gehandeld in het maatschappelijk belang, “maar dat staat op een papiertje zonder enige waarde. Verder geeft niemand meer iets om de zaak”. In de dit jaar in werking getreden Klokkenluiderswet heeft ze geen vertrouwen. “Het klokkenluidershuis valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en deze wet is ook gemaakt door de overheid. Er staan goede dingen in, maar er zit voldoende ruimte in om nieuw overheidsfalen in de doofpot te doen belanden.”

Het boek van Hetty van de Laar: De ondergang van de SNS Bank – klokkenluider tegen wil en dank.







 
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.




©2024 De Andere Krant.
Alle rechten voorbehouden.