Fact-checkers Pointer verspreiden zelf desinfomatie
Ad Verbrugge en andere podcastmakers verbijsterd over gebrekkig speurwerk KRO-NCRV journalisten
Minstens 30 Nederlandse podcasts verspreiden “regelmatig” misinformatie en complottheorieën, meldde het KRO-NCRV programma Pointer vorig week op basis van eigen onderzoek. De podcastmakers zelf, waaronder Ad Verbrugge van De Nieuwe Wereld en Sietske Bergsma, zijn verbijsterd en verontwaardigd over de werkwijze van Pointer, dat ‘analyses’ uitvoerde met AI en op geen enkele manier specificeerde wat nu precies de misinformatie inhield. De transcripten van de podcasts waar Pointer zich op zei te baseren waren volstrekt onleesbaar. De NOS nam de beschuldigingen van Pointer klakkeloos over zonder wederhoor te plegen.
Met Kunstmatige Intelligentie (AI) gingen de speurneuzen van Pointer door podcasts uit 2022 en 2023 heen, om de makers te betrappen op “misinformatie” in de zin van “schadelijk medisch advies, de extreemrechtse omvolkingstheorie en andere ongefundeerde complotten”, zoals Pointer dat omschrijft. Daarvoor maakte Pointer gebruik van een zogenaamde ‘supercomputer’, die ze enkele trefwoorden gaven om naar op zoek te gaan. Deze computer braakte vervolgens transcripten uit die de reporters van Pointer, zo zeggen zij, ‘handmatig’ doornamen. “Want de context waarin uitspraken worden gedaan, doet ertoe”, zegt Pointer nobel. Dan kunnen de podcastmakers die worden beticht van het verspreiden van misinformatie er in ieder geval op vertrouwen dat Pointer de transcripten van de supercomputer heeft gecorrigeerd op vreemde zinsstructuren en andere fouten? Nou nee, dat bleek niet het geval.
De Andere Krant sprak verschillende podcastmakers die ‘structureel medische misinformatie en complottheorieën’ zouden verspreiden. Ad Verbrugge, filosoof en oprichter van de bekende en alom gerespecteerde podcast De Nieuwe Wereld, waarin veel filosofische en maatschappelijke interviews worden gedaan met gasten uit de academische wereld, laat aan De Andere Krant weten dat de werkwijze van Pointer “eufemistisch uitgedrukt journalistiek niet zuiver” is. “De eerste e-mail van Pointer was heel vaag en open, en het was ons compleet onduidelijk waar het over ging. Daarop reageerden we direct terug met een e-mail. We wilden meer informatie en waren bereid een gesprek aan te gaan over wat de vermeende ‘misinformatie’ zou zijn. Om aan hen desnoods persoonlijk te vragen wat er dan aan de hand is.”
De reactie van Pointer op het verzoek van De Nieuwe Wereld om in te gaan op de voorbeelden en definities van ‘misinformatie’ liet op zich wachten. “Enige tijd na onze e-mail en uitnodiging om in gesprek te treden hadden ze een lijst opgestuurd met in hun ogen uitzendingen waar iets mis mee zou zijn. Daar stond een korte beschrijving bij van de inhoud van die uitzendingen. Maar dat was duidelijk samengesteld door AI. Het was heel onduidelijk waar het nou om ging, wie wat precies gezegd had en waarover. Daar kon je weinig uit opmaken. Er was ook een uitzending over complottheorieën waarbij bij ons dat fenomeen juist kritisch werd besproken, maar ook die kwam naar boven als een van de fragmenten waar iets mis mee zou zijn. Het was dus een hele vage lijst met uitzendingen en een haast onbegrijpelijke toelichting ervan. Duidelijk niet door een mens gemaakt, maar door een machine. Er waren ook uitzendingen in het Engels, ook klaarblijkelijk vertaald door AI, en dat was compleet onleesbaar, zo slecht was het vertaald.”
Een voorbeeld van zo’n vaag transcript waaruit blijkt dat De Nieuwe Wereld misinformatie zou verspreiden, is uit een gesprek met Maurice de Hond. Hier zou het gaan om ‘medische misinformatie’: “Waar ik trouwens ontzettend om heb moeten lachen, is dat hele Ivermectine-verhaal. Ivermectine werd helemaal weggeschreven. Dat was alleen voor paarden. Alleen als je een paard bent moet je het nemen. Nu las ik ineens over schurft. Wat ook behoorlijk heerst. Dat bij schurft Ivermectine zo goed is. En dat niemand… Daar was het een middel voor. Daar was het een middel voor. Ik denk dat er bij veel mensen het vertrouwen in de medicatie… Je hoort ook dat het aantal vaccinaties voor andere vaccins afneemt.”
Ook zou De Nieuwe Wereld een ‘complot’ de wereld in hebben geslingerd. Dat blijkt uit het volgende bizarre transcript dat Pointer met deze ‘supercomputer’ boven water haalde en waar ze hun beschuldiging van ‘misinformatie’ op baseren: “Wat ik zie, is dat de evolutie is in een manier de einde, als we kijken naar de evolutie van het beheer, het is meer, ik zou zeggen, de afval van naties die een manier geven voor een wereldwijde overwachting. En of dit, je weet, de Wereldgezondheidsorganisatie of de Bildenberg of de Davos of het Wereldeconomische Forum of, ik bedoel, je weet, of, je weet, of, of Amazon en Microsoft en alle biljonairen en SpaceX of wat dan ook, maar wat we zien is wereldwijde bedrijven in bet met, uh, je weet, met uh, met de wereld. Ja, ja, dus er is nu deze mixtuur van bedrijven en banken en farmaceutische bedrijven, je weet, slapen met het regering.”
Verbrugge stelt dat Pointer zich niet aan zijn eigen standaarden houdt: “Hoe veel academische onderzoekers heeft Pointer daar nu zelf zitten? Voor ons geldt: we zijn ook gepromoveerde onderzoekers. We weten van binnenuit hoe onderzoek werkt, ook stellen we onze eigen kwaliteitscriteria. Je mag best kritiek hebben op andermans werk, maar als ik kijk wat er ook in de reguliere media wordt gezegd en is verschenen, heeft men daar de kritische hand in eigen boezem gestoken? Ik denk het niet. En dan heb je te maken met een partij als Pointer, die een ander de maat gaat nemen over misinformatie, op basis van welke criteria? Het lijkt alsof ze zichzelf schuldig maken aan wat ze anderen verwijten.” Verbrugge overweegt een klacht in te dienen bij de Raad voor de Journalistiek, over de werkwijze van Pointer.
Ook jurist en podcastmaker Sietske Bergsma van Bakkie met Bergsma hekelt de ‘censuurpogingen’ uit naam van ‘waarheidsvinding en journalistiek’ van Pointer: “Ze hebben in een laat stadium aan mij wat transcripten gestuurd, nadat ik hier zelf om moest vragen. Deze transcripten bleken volstrekt onleesbaar, want gefragmenteerd, uit de context gehaald en duidelijk gegenereerd door een AI-programma dat zoekt op trefwoorden. Op die manier vragen ze mij in feite te gaan raden wat er gezegd en bedoeld wordt, en erger: welk onderdeel van de tekst nu precies volgens hen aan ‘misinformatie’ voldoet. Deze aanpak van Pointer geeft er alle blijk van dat ze hun ‘gedaagden’, hun onderzoekssubjecten, zelf hun eigen censuurzaak laten optuigen, door een interactie met ze uit te lokken op basis van loze, maar intimiderende beschuldigingen. Heel veel mensen prikken door deze praktijken heen en walgen van de censuurpogingen uit naam van waarheidsvinding en journalistiek. Omdat ik het herken en niet aan deze verhalen meewerk, valt er goed mee te leven. Angst en zwichten onder valse druk is precies de reactie die Pointer graag wil.”
Ferdinand van der Neut van het magazine en de podcast LuMens is door Pointer ook aangemerkt als complottheorieverspreider. In een van zijn podcasts werd namelijk nét iets te veel kritiek gegeven op het World Economic Forum: “Daar kan ik niks over zeggen. Maar wat het World Economic Forum wil met zijn Great Reset… is een utopische gedachte. Het is niet de realistische gedachte met een mensbeeld waar je koud van wordt… wat totaal niet strookt met de psychologie.” Naast De Nieuwe Wereld en De Andere Krant liet ook van der Neut aan Pointer weten graag over deze beschuldigingen in gesprek te willen gaan. Pointer sloeg al deze verzoeken af. Ze bleken niet bereid te zijn bij welke partij dan ook aan te schuiven om toelichting te geven op de werkwijze van hun redacteuren of om andere vragen te beantwoorden.
Podcastmaker Niels Lunsing van De Nieuwe Tijd laat aan De Andere Krant weten het “ergens wel lachwekkend” te vinden hoe Pointer de jacht heeft geopend op vooral kleinere, kritische en andersdenkende media: “Het is aardig pedant, jezelf in zo’n positie te zetten om te oordelen wat misinformatie is. Je ziet gewoon dat deze e-mail van Pointer vooral naar podcasts is gegaan die andere of alternatieve informatie brengen. Het lijkt vooral een georganiseerde operatie te zijn die toch behoorlijk intimiderend is of kan werken voor de geadresseerden. En misschien is dat de bedoeling: om mensen uit de tent te lokken en om de reactie van deze mensen weer te gebruiken en te framen voor hun eigen gewin.”
Pointer stelt dat zij van De Andere Krant geen reactie ontvingen (zie: deanderekrant.nl/pointer-verspreidt-desinfo). Dit is onwaar. Wij hebben een vrij uitgebreide e-mailuitwisseling gehad met Joris Heijkant en Jerry Vermanen van Pointer. Zoals wij vorige week al meldden, hebben wij hun daarbij ook van onze kant vragen gesteld over hun werkwijze, onder meer of zij speciale financiering ontvangen voor hun factcheckactiviteiten. Daarop gaven zij geen antwoord. Pointer meent dat het anderen ter verantwoording kan roepen, maar legt zelf geen verantwoording af.
KRO-NCRV schept op dat de redactie van Pointer “tot de top van de onderzoeksjournalistiek in Nederland” behoort en beschikt over een “unieke mix aan journalistieke tools”, maar De Andere Krant had dezelfde ervaring als andere podcasters. De ‘onderzoeksjournalisten’ van Pointer stuurden ons een aantal bizarre ‘transcripten’, blijkbaar gegenereerd door AI, waaruit zou moeten blijken dat wij misinformatie en complotten verspreiden, zonder dat ze het nodig vinden uit te leggen om welke beweringen het nu eigenlijk precies gaat. De meeste transcripten waren nauwelijks te begrijpen. Hier een voorbeeld:
“Maar ze wisten helemaal niet wat er eigenlijk allemaal zou gebeuren. En toen hebben de burgers dat uitgezocht. Toen bleek dat een onbekend bedrijfje te zijn, wat eigenlijk helemaal geen bedrijfje was. Maar die alleen maar mensen inhuurde om dat uit te voeren. En toen bleek dat het ook gefinancierd werd door een NGO. Ook vreemd. Een heel bekende. De WEF. Die bleek het gefinancierd te hebben. Ja, dus de Kroonprins wil vooral inzetten op zonne-energie en daarnaast ook wind- en waterstofenergie. En deel van het project is toeristen en investeerders naar Saudi-Arabië te lokken. Dit is natuurlijk best wel next level, dit.”
Volgens Pointer bevat deze onnavolgbare tekst een complottheorie, maar ze verwaardigen zich niet om dat verder te specificeren. Vervolgens vragen ze om een ‘reactie’. Tegelijkertijd neemt de NOS in een een-tweetje de beschuldigingen van Pointer klakkeloos over zonder zelf onderzoek te doen of weerwoord te vragen aan de betrokkenen. Dit is wat de publieke omroep doet met ons belastinggeld.
Het is helaas typerend voor hoe reguliere media als Pointer en NOS functioneren. Pointer en De Groene Amsterdammer hebben al eerder, begin 2021, volkomen ongefundeerde beschuldigingen geuit richting Karel Beckman, de hoofdredacteur van deze krant, die er samen met collega’s van Café Weltschmerz, Gezond Verstand en Viruswaarheid (Willem Engel en Jeroen Pols) van werd beticht “onderdeel uit te maken van het netwerk van de John Birch Society”. Volgens de wereldvreemde ‘onderzoekers’ van Pointer en De Groene Amsterdammer zou deze Amerikaanse conservatieve organisatie de geheime kracht zijn geweest achter de Nederlandse coronaprotesten! Over complottheorieën gesproken.
De Raad voor de Journalistiek concludeerde na een klacht van Beckman en anderen dat “Pointer in haar publicatie d.d. 5 januari 2021 niet voldoende onderbouwd heeft dat Beckman – en in onderlinge samenhang ook Gezond Verstand en Café Weltschmerz (CWS) – in het netwerk zit van JBS (John Birch Society)”. Daardoor bestaat er volgens de Raad “onvoldoende grond” voor de bewering in de kop van dit artikel “dat Beckman, Gezond Verstand en/of CWS (Café Weltschmerz – red.) ‘samenwerken’ of ‘strijden’ met JBS”. Pointer zag zich genoodzaakt deze uitspraak onder het betreffende artikel te publiceren, maar vindt het tot op de dag van vandaag niet nodig de leugenachtige kop boven het artikel aan te passen. De Groene Amsterdammer deed dat overigens wel. Het bij elkaar gefantaseerde artikel is nog steeds te lezen op: deanderekrant.nl/het-verborgen-netwerk.
Pointer deed in 2022 ook een aanval op resinbeeld.nl, een website waarop visualisaties te zien zijn van geplande windturbines. Volgens Pointer zou resinbeeld.nl gevaarlijke desinformatie verspreiden. Daarbij haalde Pointer onder meer drie tweets aan die geleid zouden hebben tot bedreigingen van Hans Marchal, wethouder in Wijk bij Duurstede. Geen van de tweets had echter in de verste verte iets te maken met windturbines of met resinbeeld.nl. In een rechtszaak aangespannen door stichting Clintel, mede-initiatiefnemer van resinbeeld.nl, oordeelde de rechter dat de beweringen van Pointer vielen onder de vrijheid van meningsuiting.
De hoofdredactie van De Andere Krant
deanderekrant.nl/pointer
deanderekrant.nl/clintel-pointer
“Het nieuwe Pointer is uniek in Nederland”, meldde KRO-NCRV begint dit jaar. “Op tv, radio en online agendeert Pointer maatschappelijke onderwerpen, onthult nieuws en misstanden en koppelt de modernste tools aan dossieronderzoek. Pointer is het eerste en grootste crossmediale journalistieke platform met een uitgebreide mix aan journalistieke tools, zoals crowdsourcing, datajournalistiek en open source intelligence.” Het kan niet op.
“De redactie behoort tot de top van de onderzoeksjournalistiek in Nederland en combineert het beste van het eerder bestaande Pointer, De Monitor en Reporter Radio”, voegt KRO-NCRV hier nog aan toe. Pointer is niet alleen de journalistieke trots van KRO-NCRV, het is ook een spin in het web van een netwerk van ‘factcheckers’ van de reguliere media die zich opwerpen als hoeders van de waarheid. Zo ging Pointer vorig jaar een samenwerkingsverband aan met het Algemeen Dagblad (AD) en de bij het AD aangesloten regionale kranten. Het AD werkt ook samen met Pointer aan ‘pop-up redacties’ waarmee Pointer “het land ingaat”. Daarnaast organiseert Pointer samen met AD, ANP en Nieuwscheckers, een initiatief van de Universiteit Leiden, ‘factcheck-marathons’ voorafgaand aan verkiezingen. Daarbij controleren ze uitlatingen van politici en berichten ze op sociale media over zaken als “stikstofuitstoot, de komst van asielzoekerscentra en de woningmarkt” op hun “waarheidsgehalte”. Hun bevindingen worden onder meer via ANP aangeboden aan andere media.
Pointer en de Universiteit Leiden maken ook prominent deel uit van het door de Nederlandse overheid gesubsidieerde netwerk Benedmo, dat onderdeel is van een door de EU opgezet netwerk van factcheck-organisaties. Die worden ingezet om de Europese Commissie te helpen bij het implementeren van de Wet Digitale Diensten (Digital Services Act, DSA), die sociale media platforms onder meer verplicht desinformatie en ‘haatspraak’ te censureren. Zoals vorige week gemeld in De Andere Krant, worden hier in alle EU-landen momenteel organisaties voor opgezet.
Wat je alleen leest in De Andere Krant
Dossiers
