Landbouwministerie blundert rond vaccinatiepilot tegen vogelgriep
Ido Dijkstra en Mayke Wijnen
Datum: 18 maart 2025
“Mensen zijn wantrouwend sinds corona en dit laat zien waarom”
Minister van Landbouw Femke Wiersma (BBB) kondigde maandag een grootschalige pilot aan om kuikens te vaccineren tegen vogelgriep. Het zorgde voor veel wantrouwende vragen onder consumenten over de voedselveiligheid van de kip en het ei. Het ministerie Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) maakte het wantrouwen nog groter, door de ene dag te bevestigen dat het om een mRNA-vaccins ging, maar een dag later te melden dat het toch een ‘gewoon vectorvaccin’ betreft. “Je kunt je ernstige vragen stellen bij de deskundigheid van het ministerie”, aldus immunoloog Theo Schetters.
“Goed nieuws, vandaag gaat de pilot vaccineren tegen vogelgriep van start. Het is een hele belangrijke eerste stap om toe te gaan naar grootschalige vaccinatie tegen vogelgriep”, aldus minister van Landbouw Femke Wiersma, die op 10 maart meldde “heel trots” te zijn dat “haar departement dat samen met de sector heeft opgepakt”.
Nederland is het eerste land in de wereld dat eieren gaat verkopen die voortkomen uit de pilot. Het nieuws leidde al gauw tot een storm van kritiek, vooral vanwege de experimentele status van de pilot. Op de social media stelden sceptici vragen aan het ministerie van LVVN: “Graag openheid van zaken. Wat voor soort vaccin is het? Welke bedrijven gaan dit gebruiken?”, aldus Patricia, die afsloot met de opmerking dat “pilot klinkt als proefkonijn”. Via @minlvvn kwam een antwoord. “Het gaat om een mRNA-vaccin. Producten van de tegen vogelgriep gevaccineerde dieren worden niet apart gemerkt vanwege privacy redenen. De eieren worden vanaf eind juli 2025 via de bestaande afzetkanalen op de markt gebracht.”
De reacties op dat antwoord waren op zichzelf al wantrouwend. Niet alleen vanwege de bevreemdende opmerking over de privacy (van de kippen?), maar ook omdat enkele deskundigen zoals Theo Schetters – die jarenlang vaccins ontwikkelde voor veterinair farmaceutisch bedrijf Intervet International – al lang in de documenten hadden gezien dat het niet om een mRNA-vaccin, maar om een ‘gewoon’ vectorvaccin gaat, waarbij overigens wél gebruik wordt gemaakt van genetische modificatie, een techniek die het DNA van een organisme aangepast. “Dit vaccin wordt al tien jaar gebruikt bij pluimvee, het nieuwe hieraan is dat ze er een gen van het vogelgriepvirus aan hebben toegevoegd”, aldus Schetters.
Ook Bart-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, bevestigde dat het niet om mRNA-vaccins gaat. Toen De Andere Krant het ministerie confronteerde met haar eigen bewering, kon woordvoerder Thalina van Aerts aanvankelijk haar oren niet geloven. “Dat hebben wij niet beweerd. Tweet? Kunt u die tweet doorsturen”. Even later tweette het ministerie alsnog: “Mijn excuses, deze eerdere reactie heb ik te snel verstuurd. Het gaat om een vectorvaccin, niet om een mRNA-vaccin.”
mRNA of niet, op de sociale media vragen veel mensen zich na de aankondiging van de pilot af of het überhaupt nog wel verstandig is om eieren en kippenvlees te consumeren. Het wantrouwen dat het overheidsbeleid rond de coronavaccins heeft opgeleverd, zit diep. Het coronavaccin van onder meer Astra Zeneca was een vectorvaccin, bevestigt Schetters. Andere mensen wantrouwen simpelweg de boodschap dat er geen mRNA in de vaccins zit. Schetters: “Of dieren nu al met mRNA worden gevaccineerd, weet ik niet, maar dat ze daar druk mee bezig zijn, is een feit.” Al in 2015 meldde vaccinontwikkelaar Merck dat het mRNA-vaccins op de markt ging brengen die al “een belangrijke rol” hadden gespeeld “bij de productie van het eerste voorwaardelijk gelicentieerde vaccin om het Porcine Epidemic Diarree Virus (PEDv, een varkensziekte, red.) te helpen bestrijden”. “Ergens vóór 2015 heeft de USDA (Amerikaans landbouwministerie, red.) dus een voorwaardelijke licentie afgegeven voor een mRNA-vaccin voor gebruik bij varkens”, schreef viroloog en immunoloog Robert Malone, die jarenlang werkte aan mRNA, op zijn Substack. Volgens hem zijn “mRNA-vaccins in de dierengezondheid of veterinaire markten moeilijk te traceren.”
Volgens zowel Schetters als Oplaat hoeft de aangekondigde vaccinatiepilot tegen vogelgriep geen reden tot zorg te zijn. Deze is er “om te zien hoe lang de kip beschermd is en hoe de internationale markt reageert”, stelt Oplaat. “Dit vaccin is nieuw, maar de methode is al langjarig voor diverse pluimveeziektes volledig veilig in gebruik. Daarop is ook de toelating gebaseerd en geen specifiek onderzoek nodig”. Waarom wijst de VS deze methode dan af, werd hem gevraagd. “De VS wil het niet vanwege exportbelangen. Daarnaast kennen ze nauwelijks een infrastructuur die de noodzakelijke controle op de aanwezigheid van een virus mogelijk maakt. Als je dat niet doet, ontstaat het risico op een mutatie, iets dat bij de pilot wel goed bekeken wordt”, weet Oplaat.
Maar ook de man die in coronatijd heeft geageerd tegen de mRNA-vaccins, wordt gewantrouwd. Zijn uitlatingen zouden alleen de eigen pluimveesector dienen, niet de waarheid, zo luidt de kritiek. “De zorgen na de gevolgen van de #COVID_19 vaccinatie snap ik als overtuigd niet-gevaccineerde helemaal. Maar met dezelfde overtuiging durf ik te stellen dat dit (de pilot, red.) volledig veilig en ongevaarlijk is. Hebt u nog vragen, stel ze gerust, ik zal ze zo veel mogelijk beantwoorden”, tweette Oplaat. Een twitteraar reageerde daarop cynisch. “Ben jij soms de broer van Hugo (de Jonge, red.)?” Oplaat: “Nee, wat die man Nederland heeft aangedaan is onbeschrijfelijk. Daar wil ik zeker geen familie van zijn.”
Volgens Schetters, die in coronatijd heeft aangetoond dat de versnelde uitrol van de coronavaccins zeer vermoedelijk tot vroegtijdig overlijden van kwetsbare ouderen heeft geleid, is de communicatie rond deze pilot op zijn minst reden om “ernstige vragen te stellen bij de deskundigheid van het ministerie”. De immunoloog constateert dat het wantrouwen in de overheid en vaccins alleen maar toeneemt door het geschutter van LVVN. “Mensen wantrouwen de overheid sinds corona en dit laat zien waarom.”
Stichting Demeter, een biologisch dynamisch landbouwkeurmerk, volgt de ontwikkelingen rond het vaccineren van kuikens met het vectorvaccin op de voet, schrijft ze op haar website. Demeter is “een tegenstander van gentechvaccins voor landbouwdieren”, zoals ook de vectorvaccins, waarbij gebruik wordt gemaakt van genetische modificatie, “maar ook hier is het een ingewikkelde strijd om daarvan gevrijwaard te blijven”. Zeker als na de pilot zou blijken dat het gebruik van de vaccins wordt goedgekeurd en eventueel verplicht.