^DeAndereKrant

Arcadis, Capgemini, het Centraal Bureau voor de Statistiek, TU Delft, KPN, Vodafone/Ziggo, Heijmans en nog z’n 80 bedrijven en instanties varen wel bij de Smart City Agenda. Zij zijn elke dag bezig met het realiseren van een van de duizenden smart city-projecten in Nederland.

Neem ‘klimaat-architect’ Goudappel. Dit bedrijf speelt een leidende rol in zo’n 2500 projecten, veelal samenwerkingsverbanden met andere bedrijven en instanties. Hierin komen Duurzaam Ontwikkelingsdoel 11 (duurzame steden) en Duurzaam Ontwikkelingsdoel 13 (klimaatactie) samen. Ook werken zij mee aan het landelijke project ‘Green Deal ZES’, dat staat voor Zero Emissie Stadslogistiek. Dat is gericht op het ontwikkelen van ‘zero-emissie zones’ in steden, waarbij al het traditionele autoverkeer wordt verbannen. De richtlijnen en instructies in de stappenplannen voor dit project beslaan duizenden pagina’s en staan vol met termen als ‘leefbaarheid’ , ‘duurzaamheid’ , ‘klimaatbestendig’, ‘terrorismebestrijding’, ‘veiligheid’ enzovoort. Het is voor gewone burgers en ondernemers bijna onmogelijk hier doorheen te komen.

De werkzaamheden in diverse gemeentes zijn op vele vlakken in volle gang. Zo worden momenteel overal verkeersregel­installaties vervangen door zogenaamde iVRI’s: intelligente verkeersregelinstallaties. Het gaat bijvoorbeeld om smart stoplichten die contact kunnen maken met mobiele telefoons in de auto’s. Daarnaast worden in hoog tempo camera’s met automatic number plate recognition (ANPR) geplaatst, zoals we dat al kennen van parkeergarages. Voor deze automatische nummerbordherkenning is een speciale handleiding, Samenwerkingsproject Expertpool Stadslogistiek (SPES), ontwikkeld voor de gemeenten. Hiermee kan het plaatselijke bestuur bijvoorbeeld op kenteken ontheffingen verlenen voor bestemmingsverkeer, hulpdiensten, invalidevoertuigen en meer.

Waar de ANPR niet toereikend is, of geen zicht is voor de camera’s, worden speciale scanauto’s ingezet, uitgerust met voor dit doel ontworpen ‘brickyard-­software’. Deze innovatieve technologie met handhavingssoftware van het bedrijf Brickyard kan de gemeente helpen bij het handhaven van parkeer- en verkeersregels voor de zero-emissiezone. De scanunit is uitgerust met onder andere een ANPR-camerasysteem, een zeer accurate GPS-unit en panoramacamera’s. De unit communiceert met de handhaafsoftware van Brickyard door middel van standaard 4/5G netwerken. Hiermee draait al een succesvolle proef in Tilburg.

Een ontwikkeling die ook al klaarstaat is cameratoezicht met gezichtsherkenning, tegenwoordig ook te gebruiken door de voorruiten van auto’s heen. Het wordt al grootschalig ingezet om bellen onder het rijden vast te leggen. Naast ANPR zal in de ZES-plannen ook ‘GeoSence’ gebruikt worden: een innovatief project dat GPS van auto’s gebruikt in combinatie met 4G of 5G.

Ook worden alle lantaarnpalen vervangen door slimme lantaarnpalen, voorzien van camera’s met gezichtsherkenning en ANPR. Deze palen zijn uitgerust met wifi voor de dichtstbijzijnde huizen en internetverbinding voor de data die deze palen verzamelen. Ook gaan de lantaarnpalen fungeren als booster voor 5G-masten.

5G – dat een veelvoud aan data kan verwerken ten opzichte van 4G – is noodzakelijk om al het dataverkeer via internet naar de datacenters over te brengen. In de documentatie hierover spreekt men van data, GPS, video en audio. Als die data eenmaal in die datacenters is, laat men er vervolgens AI (kunstmatige intelligentie) op los om de controle en handhaving centraal en automatisch te laten verlopen. Dit in combinatie met algoritmetechnieken.

Voor het gebruik van de algoritmes is nieuwe wetgeving nodig die bevoegdheden verleent aan instanties om algoritmes te gebruiken. We kennen de algoritme-controle nog van de toeslagenaffaire. Ondanks de enorme drama’s die dit tot gevolg had, worden de algoritmes gewoon weer ingezet, nu ter handhaving de ZE-zones. De LSI Opsporingsdienst Fraude wordt belast met de controle en handhaving op basis van de algoritmes in combinatie met AI. Dit zorgt ervoor dat gemeentes zelf bijna geen controle meer hoeven uit te voeren.

Om al die data bij elkaar te brengen, zijn grote uitbreidingen van datacenters gerealiseerd. Er staan al drie mega-datacenters van Google en Microsoft in de Wieringermeer, naast het Google datacenter in Eemshaven. Ook worden er in hoog tempo nieuwe bijgebouwd. De sector verwacht een groei van 10 procent per jaar. De installaties gebruiken een enorme hoeveelheid stroom, terwijl het stroomnet nu al overbelast is. Dan hebben we het nog niet over het stroomverbruik van de vele camera’s en routers die voor de Smart City nodig zijn. Veel nieuwe bedrijven en nieuwe woonwijken kampen al met wachtlijsten om aangesloten te worden op het overbelaste stroomnet. Op veel plaatsen is zelfs al een verbod op nieuwe bedrijven om op het stroomnet aangesloten te worden. Om het groeiend stroomverbruik een ­beetje te beperken wordt kabel vervangen door glasvezel, dat een hogere snelheid biedt.

Op de website opwegnaarZES.nl kan per gemeente het stappenplan, tijdpad en de vorderingen per gemeente worden ingezien. Veel gemeenten zijn al klaar om de Smart City in kleine stapjes in te voeren. Géén grote stappen, want dat roept te veel weerstand op bij de burgers. Marketing-uitingen benadrukken aspecten als veiligheid en duurzaamheid in de woonwijk. Daarnaast wordt psychologie gebruikt om de juiste momenten te bepalen. Zo werd de coronatijd gebruikt om wetten en uitvoerende maatregelen erdoor te jagen op Smart City-vlak. Dit wordt onder meer uitgelegd op de website van Civitas, een door de Europese Commissie gesponsord ‘vlaggenschip-project’ dat gemeenten ondersteunt bij het implementeren van de Smart City-agenda. Het netwerk van Civitas heet Civinet. Hierin delen steden en regio’s kennis en ervaring, analyseren welke stapjes goed verlopen en waar aanpassingen nodig zijn.

Critici maken zich grote zorgen over de privacy-aspecten. Zij vrezen dat de Agenda Smart City zal gaan leiden tot een grote ‘open digitale gevangenis’. Dat is niet zonder reden. De dataverzameling gaat ver. Naast GPS en video komt ook audio officieel voor in de data die verzameld gaat worden. Dan gaat het over mobiele telefoons en IoT (Internet of Things). Voor probleemwijken wordt zelfs gesproken over controle tot achter de voordeur, want die mogelijkheid is aanwezig in al die technieken die ingevoerd worden.

Ook het platteland is al in het vizier van de smart city-promotors. Er lopen meerdere projecten met ‘slimme plattelandsgemeenschappen’. Daarbij worden dezelfde technieken gehanteerd. De eerste plattelandsregio die in Nederland aan de beurt komt is midden-Gelderland. 

Binnenkort gaan wij in een interview met Maartje van den Berg nader in op de mogelijkheden voor burgers om verzet te plegen.

Nuttige links: