Raisa Blommestijn over “heksenjacht” op overheidscritici
Fotografie: Robin van Lonkhuijsen | ANP
💨
“Ik voel me opgejaagd in eigen land”
“Ik voel me opgejaagd in eigen land”
Datum: 17 december 2024
Mens en Macht
Erick Overveen
“Aanzetten tot onverdraagzaamheid” is volgens de rechtbank in Den Haag niet meer toegestaan in Nederland. Dat ondervond Raisa Blommestijn, opiniemaker en presentatrice bij Ongehoord Nederland op 5 december, toen zij hiervoor werd veroordeeld tot een werkstraf van tachtig uur. “De rechtbank heeft een duidelijk signaal afgegeven”, zegt Blommestijn in een interview met deze krant. “Het veroordelen van gruwelijk geweld door migranten in niet mis te verstane woorden is strafbaar. Het is duidelijk dat de rechtbank critici van massamigratie en het overheidsbeleid de mond wil snoeren.”
Blommestijn werd door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot een werkstraf van tachtig uur, waarvan veertig uur voorwaardelijk, wegens groepsbelediging en smaad. De zaak draait om een tweet waarin zij jongeren die begin mei een man mishandelden op station Amsterdam Bijlmer omschreef als “negroïde primaten”. Zij noemt haar veroordeling “een zwarte dag voor de democratie” en gaat in hoger beroep. Ze is ook veroordeeld tot een schadevergoeding vanwege belediging van ex-D66-Tweede Kamerlid Sidney Smeets. “Het systeem komt alleen voor je op als je lid bent van D66”, constateert Blommestijn cynisch. Wij vroegen haar hoe ze haar proces heeft ervaren.
De afgelopen weken waren voor jou ongetwijfeld intens. Kun je ons meenemen in hoe je deze periode hebt beleefd?
Ik vond de zitting op 21 november heel heftig. Ik zal het moment dat ik die rechtszaal inliep en die drie rechters tegenover mij zag plaatsnemen niet snel vergeten. Het is op zo’n moment letterlijk alsof je de totalitaire overheid — waar ik al jaren voor waarschuw — recht in het gezicht aankijkt. Ik vond dat heel confronterend. De veroordeling zelf zag ik wel aankomen, maar dat het vonnis zo slecht onderbouwd zou zijn en zo vol aannames zou zitten, had ik niet verwacht. Het geeft me het gevoel dat het een afrekening is — met mij en met mijn gedachtegoed. Mijn gedachten gaan sinds mijn veroordeling twee kanten op: aan de ene kant ben ik nog aan het bijkomen van alles dat zich heeft afgespeeld, aan de andere kant heeft het de strijdlust in mij ook enorm aangewakkerd — het heeft voor mij wederom laten zien hoe belangrijk de strijd voor vrijheid van meningsuiting en democratie is. Ik wist het al, maar nu voel ik het des te sterker.
Hoe ervaar je dat de uitspraak van de rechtbank zwaarder uitviel dan de eis van het Openbaar Ministerie?
Het geeft eens te meer aan in wat voor staat dit land verkeert: het feit dat het OM een heksenjacht heeft geopend op dissidenten, opiniemakers en politici ter rechterzijde is één ding, maar dat de rechter daar niet alleen in mee gaat maar zelfs nog een hogere straf oplegt dan het OM had geëist, geeft wel aan dat justitie definitief kant heeft gekozen. Voor mij persoonlijk is het een duidelijk signaal: jouw geluid — en daarmee het geluid van vele Nederlanders — is ongewenst. Dat is een eng gevoel. Je voelt je opeens ongewenst, opgejaagd in je eigen land.
In je reacties benadruk je dat je woorden in de rechtbank onjuist geïnterpreteerd zijn door de rechters. Letterlijk zei je: “Er wordt je — door de rechtbank — gewoon een interpretatie en betekenis in de schoenen geschoven die je niet hebt gezegd, geschreven of bedoeld.” Zou je hier dieper op kunnen ingaan?
Zowel het OM alsook de rechter duiden “negroïde primaten” als “agressieve zwarte apen”. Volgens de rechtbank is dat zelfs de enige mogelijke uitleg — terwijl ik heel duidelijk heb aangegeven dat ik met primaten doel op het primitieve gedrag van de jongeren op de video. Jongeren met een negroïde huidskleur wel te verstaan. Het aangeven van de huidskleur was louter descriptief, om het onderscheid met de blanke man op de video aan te geven. Door niet eens in te gaan op mijn uitleg, maar zelf te bepalen wat mijn woorden betekenen, wat ik bedoeld heb, zegt de rechtbank eigenlijk: wij weten beter wat jij hebt gezegd, wat jij hebt bedoeld, dan jijzelf. Daarnaast wordt ook nog eens de context waarin de woorden werden gesproken — bijvoorbeeld het feit dat ik de woorden van Gideon van Meijeren citeerde, het extreme geweld dat de jongeren lieten zien, het maatschappelijk debat et cetera — in het geheel niet meegenomen. Ik kan het niet anders noemen dan totaal krankzinnig.
Naar aanleiding van de uitspraak zei je: “Het is vandaag een zwarte dag voor de democratie, een zwarte dag voor de rechtsstaat en een zwarte dag voor de vrijheid van meningsuiting.” In hoeverre denk je dat deze veroordeling de grenzen van het politieke debat in Nederland verandert?
De rechtbank heeft een duidelijk signaal afgegeven: het veroordelen van gruwelijk geweld in de maatschappij door migranten in niet mis te verstane bewoordingen is niet alleen ongewenst, maar ook strafbaar. Daarnaast maakt het kritiek uiten op misstanden die voortkomen uit massamigratie, decennialang in de hand gewerkt door overheidsbeleid, ook steeds meer onmogelijk, omdat je daarmee risico loopt veroordeeld te worden. Het is duidelijk dat de rechtbank critici van overheidsbeleid en massamigratie de mond wil snoeren. Ik hoop dat mensen zich hierdoor niet laten intimideren, maar ik vrees dat deze uitspraak een sterke impuls tot zelfcensuur zal geven. Het risico is groot dat mensen zich minder snel durven uitspreken uit angst voor de consequenties.
Vind je dat men in een democratie zoals Nederland een zekere mate van kwetsen moet accepteren als onderdeel van vrijheid van meningsuiting? Waar ligt de grens?
Er zullen altijd mensen zijn die aanstoot nemen aan woorden of gekwetst zijn door dingen die worden gezegd, zeker wanneer het gaat om politiek gevoelige onderwerpen. Kwetsen hoort bij de vrijheid van meningsuiting, dat willen voorkomen of zelfs degenen die iemand kwetsen strafrechtelijk veroordelen kan geen onderdeel zijn van een gezonde democratie. Ik ben voorstander van een zo breed mogelijke vrijheid van meningsuiting. De grens ligt voor mij bij het direct oproepen tot geweld, verder vind ik dat alles gezegd moet kunnen worden.”
Wat is je reactie op het oordeel dat je woorden onverdraagzaamheid zouden aanwakkeren?
Het is mij volstrekt onduidelijk wat zoiets zou moeten betekenen. Wanneer wakker je onverdraagzaamheid aan? En is het überhaupt erg om onverdraagzaam te zijn tegenover extreem zwaar en gruwelijk geweld?
Hoe denk je dat dit vonnis de grenzen van het publieke debat in Nederland zal beïnvloeden?
Strafrechtelijk gezien is de ruimte voor het publieke debat weer een stuk kleiner geworden. En dat is zeer, zeer zorgelijk. Ik hoop dat mensen zich gewoon blijven uiten, maar vrees dat er ten gevolge van deze uitspraak nog meer zelfcensuur gaat optreden.
Je hebt aangegeven dat jouw woorden verkeerd zijn geïnterpreteerd. Hoe zou je met terugwerkende kracht hetzelfde punt maken over het incident?
Op exact dezelfde wijze. Ik sta volledig achter ieder woord dat ik heb geschreven — en zou dat zo weer doen.
Hoe zie je jouw zaak in verhouding tot andere juridische uitspraken over publieke figuren, zoals de veroordelingen van Gideon van Meijeren, Pepijn van Houwelingen, en anderen? Is er een patroon?
Het is duidelijk dat justitie, zowel het OM als de rechterlijke macht, een heksenjacht is begonnen tegen dissidenten, opiniemakers, schrijvers, politici ter rechterzijde en kritische burgers. Door Gideon van Meijeren, Pepijn van Houwelingen en mij te veroordelen wordt een duidelijk signaal afgegeven: voor jullie geluid is geen plaats in Nederland. Ik denk dat justitie hoopt dat ze via ons honderdduizenden Nederlanders die onze opvattingen delen, de mond kunnen snoeren. Jan Bonte (overigens ook recent veroordeeld) beschreef het mooi: hij gaf aan dat justitie de kop van de slang wil afhakken.
Vind je dat het huidige juridische systeem voldoende ruimte biedt voor stevige, kritische politieke uitingen?
Nee, die ruimte is veel te beperkt. Niet alleen door de wet zelf, door het strafbaar stellen van zaken als groepsbelediging, maar ook door de interpretatie van de rechter die er bijvoorbeeld ook aanzetten tot onverdraagzaamheid onder schaart.
Je moet ook nog een schadevergoeding van 1.550 euro aan Sidney Smeets betalen vanwege een tweet waarin je hem een “kleuterneuker” noemde. Hoe kijk je terug op die uitspraak, zeker gezien het feit dat Smeets nooit vervolgd is voor de aantijgingen van seksueel wangedrag die destijds over hem verschenen?
Ik sta volledig achter de woorden die ik in relatie tot Smeets heb geuit. Mijn tweet bleek overigens met terugwerkende kracht weer volledig waar: het systeem komt alleen voor je in actie als je lid bent van D66, dat heeft mijn veroordeling wel weer bewezen. Ik vraag me oprecht af waarom justitie een man met een zeer dubieuze reputatie zo in bescherming neemt. Waarom worden de aangiften van Smeets opgepakt maar blijven talloze andere aangiften die worden gedaan voor moord, verkrachting en dergelijke op de plank liggen vanwege capaciteitsgebrek?
Je buren hebben je een bericht gestuurd waarin ze aangeven dat ze jou een racist vinden en waarin ze je vragen hun telefoonnummers te verwijderen en niet meer langs te komen.
Totaal krankzinnig natuurlijk, maar het geeft wel aan dat de continue hetze die wordt gevoerd in de media en door justitie effect heeft. Hoe vaker een bepaald frame wordt herhaald, hoe meer het blijft hangen bij de mensen. Ik merk het vaker: bij de meesten sta je al 1-0 achter voor je ze überhaupt hebt ontmoet en zul je je best moeten doen om hun vooroordelen te corrigeren.
Je gaat in hoger beroep. Hoe kijk je tegen het vervolg aan?
Ik moet zeggen dat ik nauwelijks nog vertrouwen heb in het Nederlandse justitieapparaat. Toch vind ik het belangrijk om wél in hoger beroep te gaan, al was het maar om een duidelijk signaal af te geven dat ik deze veroordeling niet accepteer. Tevens is het een manier om mensen uit te leggen waarom vrijheid van meningsuiting zo ontzettend belangrijk is en door middel van het proces het debat daarover verder aan te zwengelen.
Wil je meer weten?
Wil je meer weten?
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.