^DeAndereKrant

Nederland heeft in december 2,5 miljard euro aan nieuwe steun beloofd voor Oekraïne. De Verenigde Staten doen er nog een schepje bovenop: na eerder al 68 miljard dollar aan Oekraïne te hebben toegezegd, vooral voor wapens, komt daar dit jaar nog eens 45 miljard dollar bij. Nog nooit kreeg een land zoveel financiële steun.

Dit alles wordt gerechtvaardigd omdat het om een strijd zou gaan tussen het ‘democratische, vrije’ Oekraïne dat dreigt te worden verpletterd door het ‘dictatoriale’ Rusland, althans volgens westerse politici en media. Maar hoe democratisch en vooruitstrevend is Oekraïne werkelijk? Er is heel veel bewijs dat het regime van Zelensky politiek en militair zwaar leunt op extreemnationalistische, openlijk neonazistische, gewelddadige groepen. Dat blijkt uit vele geloofwaardige bronnen. Tot vlak voor de Russische inval werd hier nog uitgebreid over bericht door reguliere media als de BBC en The Guardian. Zelfs pro-Navo-bronnen als de denktank Atlantic Council berichtten erover. Joodse activistische groepen zoals de Anti-Defamation League (ADL) oefenden in die tijd eveneens zware kritiek uit op Amerikaanse steun aan de sterk antisemitische Oekraïense groeperingen.

Inmiddels is alle kritiek verstomd. Zelfs de ADL heeft zich achter de steun aan Oekraïne geschaard om ‘Russische nazi’s’ te bestrijden. Een typische manier waarop over de neonazistische krachten in Oekraïne wordt gerapporteerd, is de driedelige serie van journalist Rudy Bouma voor Nieuwsuur in maart 2022. In de uitzendingen over het beruchte Azov-­bataljon zet hij de mannen en vrouwen van Azov neer als dappere vrijheidsstrijders die dankzij hun bevrijding van het door pro-Russische rebellen bezette Marioepol (2014) in het democratische en Europees gezinde Oekraïne een heldenstatus hebben verworven. De beelden van de vrijwilligers die als gespierde ‘scouts’ met houten geweren ‘oorlogje spelen’, moet de kijker doen geloven dat er voor de ‘goede zaak’ wordt gestreden. De Azov-leden komen respectvol in beeld, ze ogen allerminst als nazi’s. “We patrouilleren in de straten en bewaken onze infrastructuur, onze ziekenhuizen, bruggen, energiecentrales, scholen”, zegt de een. De ander geeft hun nazistische wortels ronduit toe. “Maar we vechten voor onze vrijheid”, zegt hij. “We hebben niks meer met nazi’s en nationaalsocialisten.”

Azov-watcher Michael Colborne van het ‘burgerjournalisten’-collectief Bellingcat, zegt: “Ze hebben tegen de Russische agressor geen andere optie.” Die verklaring is opvallend, want Bellingcat-onderzoeker Oleksiy Kuzmenko schetst in een artikel van 9 maart 2020 nog een compleet ander beeld. Hij stelt dat het Azov-regiment ‘vastgeklonken’ zit (joined at the hip) aan de extreemrechtse politieke partij National Corps, die rechtstreeks voortkomt uit de militaire eenheid, alsmede aan de “bredere Azov-beweging” – “een symbool van extreemrechts in Oekraïne”. Volgens Kuzmenko timmert National Corps hard aan de weg bij de vorming van een internationale radicaalrechtse beweging. Zo gaven ze in 2019 training aan de Amerikaanse neonazigroep Rise Above Movement en werkten ze samen met Duitse neonazi’s van de Dritte Weg. The Rise Above Movement was betrokken bij de beruchte racistische rellen in Charlottesville (Virginia), op 11 en 12 augustus 2017, waarbij een dode en 35 gewonden vielen.

De eerste commandant van het Azov-regiment, Andriy Biletsky, zat van 2014 tot 2019 namens National Corps in het ­Oekraïense parlement. Hij wordt nog steeds regelmatig verwelkomd in de kazernes van het regiment of bij ceremonies, stelt Kuzmenko. Volgens het medium Donbass Insider bouwt Biletsky aan een raszuivere Arische Oekraïense heilstaat. Van hem zijn de woorden: “Het is onze historische nationale taak het Witte Ras in een laatste kruisvaart tegen de door de Semieten geleide Üntermenschen te leiden.”

Wat niet veel mensen in het Westen beseffen, is dat de neonazistische groepen een cruciale factor zijn geweest in het succes van de door de VS gesteunde Maidan-coup in 2014, die leidde tot het afzetten van de pro-Russische, democratisch gekozen president Yanukovich. Zij zijn vervolgens ook leidend geweest in de burgeroorlog die door Kiev werd gelanceerd tegen de ‘opstandige’ oostelijke provincies die tot 2022 14.000 slachtoffers eiste en miljoenen op de vlucht deed slaan naar Rusland.

De aanvankelijk vreedzame protesten op het Maidan-plein in Kiev in 2014 werden al snel gekaapt door de openlijk neonazistische Svoboda partij (voorheen Sociaal-Nationale Partij van Oekraïne, SNUP) van Oleh Tyahnybok en Andriy Parubiy en de radicaalrechtse militie Rechtse Sector van Dmytro Yarosh. Dat schrijven Medea Benjamin en Nicolas J.S. Davies van de ‘linkse’ organisatie ‘Codepink: Women for Peace’, en auteurs van het onlangs gepubliceerde boek, War in Ukraine: making sense of a senseless conflict, in een artikel eerder dit jaar op de website Antiwar.com. De Amerikaanse ambassadeur Geoffrey Pyatt en onderminister Victoria Nuland noemden Tyahnybok als een van de mensen met wie de Amerikanen samenwerkten in hun beruchte gelekte telefoongesprek, begin 2014, waarin zij bespraken wie er Oekraïne moest gaan leiden na de coup.

Benjamin en Davies brengen in herinnering dat op 21 februari 2014 een akkoord werd bereikt tussen de verschillende partijen in Oekraïne, onder leiding van de Franse, Duitse en Poolse ministers van buitenlandse zaken. Dit werd door Yarosh van de hand gewezen. Yarosh en zijn troepen bestormden het parlement en wierpen de regering omver. De eerste premier na de coup, de door Nuland gesteunde Arseniy Yatsenyuk, beloonde Svoboda met maar liefst drie kabinetsposten, waaronder die van vice-premier (Oleksander Sych) en gouverneursposten in drie van de 25 provincies van Oekraïne. Andriy Parubiy van Svoboda werd voorzitter van het Oekraïense parlement.

Hoewel de Oekraïense kiezers bij daarop volgende verkiezingen heel weinig steun gaven aan de extreemrechtse partijen, bleven die wel politiek en militair actief. Nadat de bevolking in Donetsk en Loegansk zich autonoom verklaarde, als protest tegen de anti-Russische staatsgreep, startten extreemrechtse milities een offensief in het oosten van het land. Dat leidde onder meer tot de massamoord van 42 demonstranten die levend werden verbrand in een vakbondsgebouw in Odessa op 2 mei 2014. (Zie kader)

In 2015 kwam opnieuw een vredesakkoord tot stand – Minsk II – maar de neonazi’s bleven een gewelddadige strijd voeren tegen alles wat ‘pro-Russisch’ was in Oekraïne. In 2018 verbood het Amerikaanse Congres daarop verdere steun aan het Azov-regiment, maar volgens Benjamin en Davies veranderde er in de praktijk weinig. In 2019 beschreef het onafhankelijke Soufan Center van ex-FBI-agent Ali Soufan, gespecialiseerd in het volgen van terroristische en extremistische groepen in de wereld, hoe Azov met “agressieve netwerkmethoden” zijn ‘witte suprematie’-ideologie verspreidt. Daarvoor worden vanuit de hele wereld strijders gerekruteerd die na trainingen en gevechten in Oekraïne naar hun eigen land terugkeren om daar de strijd voor blanke overheersing voort te zetten. Het Soufan Center vergelijkt dit met bewegingen als Al-Qaeda en ISIS. In Nieuw-Zeeland leidde dit tot de aanslag die het leven kostte aan 51 moskee-gangers in Christchurch in 2019 door Brenton Tarrant, die banden had met de Azov-beweging.

De nationalistische groeperingen hebben zich inmiddels zo sterk genesteld in de Oekraïense samenleving dat zij van beslissende invloed zijn op de politiek en de militaire strategie. De huidige president Zelensky werd in 2019 gekozen als ‘vredeskandidaat’, maar kreeg na zijn verkiezing van de extremisten de boodschap dat hij uit de weg zou worden geruimd als hij het waagde te onderhandelen met separatisten in de Donbas en het Minsk-akkoord zou uitvoeren, schrijven Benjamin en Davies. Dat heeft hij dan ook niet gedaan. De milities, waaronder het Azov-regiment, zijn als eenheden van de ‘Nationale Garde’ opgenomen in het Oekraïense leger.

Volgens onderzoeksjournalist Gabriel Rockhill van het Amerikaanse socialistische medium Liberation News is Azov inmiddels uitgegroeid tot een staat in de staat. Het heeft twee uitgeverijen, een kinderzomerkamp, een militie die met de officiële politie samenwerkt en een eigen militaire vleugel met minimaal twee kazernes, een wapenarsenaal met onder meer drones, gepantserde militaire voertuigen en afweergeschut. Ook organiseren ze vanaf 2014 in de hoofdstad op Nieuwjaarsdag fakkeltochten waaraan duizenden aanhangers meedoen, onder wie vele buitenlandse sympathisanten. Volgens het Soufan Center namen de laatste zes jaar 17.000 vrijwilligers van drie continenten en vijftig landen in Oekraïne deel aan militaire oefeningen en scholing van het extremistische gedachtengoed van het Azov Bataljon.

De Rechtse Sector heeft zich op zijn beurt ontwikkeld tot een politieke en paramilitaire confederatie van diverse nationalistische bewegingen en partijen. Veel leden zijn fervent aanhanger van de Oekraïense Nazi-collaborateur en oorlogsmisdadiger Stepan Bandera. Yarosh is door Zelensky gepromoveerd tot adviseur van de opperbevelhebber van de Oekraïense strijdkrachten, generaal Valerii Zaluzhnyi. Een ander boegbeeld van de neonazi’s, Dmytro Kotsyubaylo, leider van de Rechtse Sector, kreeg in maart 2022 van Zelensky de onderscheiding ‘Held van Oekraïne’. Het regime van Zelensky werkt daarnaast samen met het Aidar-bataljon dat volgens Wikipedia in 2016 verantwoordelijk was voor het plegen van oorlogsmisdaden tegen de Oost-Oekraïense bevolking.

Dat de neonazi’s inmiddels stevig zijn verankerd in de Oekraïense samenleving, blijkt ook uit het besluit van de rechter van het Oekraïense Instituut van Nationale Herinnering begin december om de vele nazistische vlaggen en symbolen die Azov en andere ultranationalistische groeperingen op hun huid hebben getatoeëerd en meedragen op hun gevechtskleding, officieel toe te staan. Zo zijn de symbolen van de voormalige SS-divisie ‘Galicia’, die in Polen en Oekraïne met massamoorden op Joden en andere bevolkingsgroepen huishielden, voortaan toegelaten in Oekraïne.

Al in de dagen vóór vrijdag 2 mei 2014, vinden in de ruim 1 miljoen inwoners tellende havenstad Odessa gewelddadige confrontaties plaats tussen pro-Russische en anti-Russische groepen. Op 2 mei loopt het uit de hand. Het geweld op straat claimt vier levens. De veldslag komt tot een climax voor het plein bij een voormalig vakbondsgebouw waar pro-Russische demonstranten in en rondom tentjes protesteren tegen de door de VS georkestreerde Maidan-staatsgreep. De aanstormende nationalisten gaan hen met stenen, benzinebommen, messen en hakbijlen te lijf. Velen waaronder vrouwen, kinderen en ook toevallige passanten, vluchten het vakbondsgebouw binnen. De nationalisten steken het gebouw in brand. Er komen 42 mensen om het leven en honderden raken zwaar gewond. Velen springen uit het gebouw waarna ze alsnog worden vermoord. De massamoord, die tot op de dag van vandaag nauwelijks aandacht krijgt in westerse media, wordt jaarlijks herdacht. Nabestaanden vechten nog steeds voor onpartijdig onderzoek om de daders voor het gerecht te brengen. President Alexander Zakharchenko van de separatistische Donetsk Volksrepubliek verklaarde: “Door 2 mei beseften niet alleen Odessa, maar alle mensen dat dit land niet meer bestond. Voor vele jaren die komen gaan, zal dit een dag van rouw blijven, de dag waarop onze burgeroorlog begon.”