^DeAndereKrant

In januari 2022 waarschuwde viroloog Marion Koopmans voor een virusdreiging met muggen. Ze sprak haar vrees uit voor verspreiding van tropische ziektes als malaria, knokkelkoorts of het zikavirus in Nederland. “Dit is echt een risico voor de volksgezondheid, want het gaat niet om een paar verdwaalde tijgermuggen”, aldus de projectleider van het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. “Er zijn al uitbraken onder vogels in Nederland, maar gelukkig nog weinig onder mensen. We willen er klaar voor zijn als dat wel gebeurt.” Gezondheidsminister Ernst Kuipers vaart blind op de waarschuwing van Koopmans, de wetenschapper die onder vuur ligt vanwege het verspreiden van onjuiste informatie over de oorsprong van het coronavirus. “Klimaatverandering zal de kans op een pandemie in de toekomst vergroten”, gaf de minister van VWS aan in een debat over de Pandemiewet op 17 mei. “In hele hete zomers betekent dat echt wat voor infectieziekterisico’s.”

Koopmans en Kuipers maken van de mug zeker geen olifant, vindt zelfbenoemd filantroop Bill Gates. Hij investeerde met zijn Bill & Melinda Gates Foundation sinds 2010 zo’n 130 miljoen euro in het World Mosquito Program (WMP). “Muggen zijn het dodelijkste diertje ter wereld”, schrijft hij op zijn blog Gates Notes. “Muggen zorgen per jaar voor 475.000 doden.” Als ‘we’ niks doen, zal het aantal muggendoden alleen maar toenemen, motiveert hij. WMP heeft er mede voor gezorgd dat de Wolbachia-methode ontwikkeld kon worden. De techniek injecteert muggeneitjes met een bacterie. Als een mug besmet raakt, overwint de bacterie de virussen waardoor het risico op dodelijke infecties bij mensen wordt verminderd, zo luidt de theorie. In Colombia staat sinds 2015 de grootste muggenfabriek ter wereld, waar wekelijks 30 miljoen muggen worden gemodificeerd om ziektes tegen te gaan. Het 19 miljoen kostende gebouw is in samenwerking met de Oswaldo Cruz Foundation (Fiocruz) en het World Mosquito Program gefinancierd. Gates schrijft over deze “geweldige muggen” op zijn blog, die er onder andere voor hebben gezorgd dat de ziekte Dengue, knokkelkoorts, in de 2,4 miljoen inwoners tellende Colombiaanse stad Medellín met 89 procent is verminderd.

En zo zijn er veel meer muggenprojecten over de hele wereld. Het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) keurde een plan goed om miljoenen genetisch gemodificeerde gelekoortsmuggen los te laten in Florida en Californië. Doel: hele muggenpopulaties uit laten sterven. Het Britse biotechbedrijf Oxitec, dat ook geld krijgt van de stichting van Gates, voerde het uit. Het leidde daar tot veel onrust onder de bevolking en milieuorganisaties, omdat het experiment niet eerst in een gesloten omgeving is getest. Oxitec zette tussen 2011 en 2013 al 185.000 muggen uit in Juazeiro, Brazilië. Het bedrijf noemde het een succes en stelde in juli 2015 dat de muggenpopulatie met 95 procent was afgenomen, maar niet veel later bleek de plaats in het noordoosten van het Zuid-Amerikaanse land het epicentrum van een zika-uitbraak. Friends of the Earth, een milieuorganisatie in Washington, waarschuwt voor ingrijpen in de natuur. Programmamaker Dana Perls. “Als je deze muggen eenmaal in het milieu loslaat, kun je ze niet meer terugroepen. Dit zou in feite problemen kunnen creëren die we nog niet hebben, want je verstoort ecologische processen.”

Er bestaat veel scepsis over de muggenprogramma’s gefinancierd door Gates. De bekende Amerikaanse mediapersoonlijkheid Alex Jones stelde al in 2016 dat mensen door de listen van de Microsoft-oprichter moeten prikken. Hij gelooft de dat miljardair willens en wetens genetisch gemanipuleerde muggen inzet om in ontwikkelingslanden mensen te steriliseren. Francis Boyle, een hoogleraar internationaal recht, vertrouwde Jones toe dat muggenprogramma’s “alle kenmerken hebben van biologische oorlogsvoering”.

Er zijn zelfs mensen die geloven dat overheden in hun maniakale drang om de hele bevolking te vaccineren, van plan zijn om muggen als ‘vaccinateur’ te laten dienen. Het wordt afgedaan als complottheorie, maar technisch gezien is het toch echt mogelijk. Science, een van de gerenommeerde wetenschappelijk tijdschriften ter wereld, publiceerde al in 2010 over het gebruik van muggen als ‘vliegende vaccinators’. Een onderzoeksgroep onder leiding van moleculair geneticus Shigeto Yoshida noemde het “een fascinerend concept”, maar stuitte onder andere op ethische bezwaren. “Geen enkele regelgevende instantie zou dat goedkeuren”, aldus moleculair bioloog Robert Sinden van Imperial College London. “Het vrijlaten van de muggen zou ook betekenen dat mensen worden gevaccineerd zonder hun geïnformeerde toestemming, een ethisch nee-nee”. Ook Yoshida geeft toe dat de mug “onaanvaardbaar” is als “vliegende spuiten”. In het artikel staat wel dat vaccinerende muggen kunnen helpen “bij het bestrijden van dierziekten”, aldus O’Brochta. “Dieren hoeven geen toestemming te geven en de variabele dosering zou minder zorgelijk zijn.”

Op festival Lowlands 2023, van 18 tot en met 20 augustus in Biddinghuizen, gaan onderzoekers van hetNIjmeegse Radboud University Medical Center een test doen met duizenden muggen om te kijken “wie voor de muskieten het lekkerste is en hoe dat komt”. Het nieuws leidde tot veel commotie op de sociale media. Biofysicus Felix Hol lichtte op Belgische tv het onderzoek toe en garandeerde dat er geen risico’s zijn voor de festivalgangers. “We nemen duizenden muggen mee, maar die zitten allemaal keurig in kleine kooitjes. Als je binnenkomt, zul je eerst een vragenlijst invullen. We vragen bijvoorbeeld naar de alcoholconsumptie in de afgelopen dagen, of je al gedoucht hebt met of zonder zeep en allerlei andere variabelen. Daarna nemen we een monster van je huid, zodat we later kunnen kijken wat voor bacteriën er op je huid zitten. Dan krijg je een muggenkooi waar een aantal muggen inzitten en daar kun je je arm naast houden. Ondertussen zullen we met een camera filmen wat de muggen in die kooi gaan doen. Je arm kan dicht bij de kooi komen, maar deze zijn voorzien van kleine gaatjes, waardoor de lichaamsgeur wel binnen kan komen, maar de mug niet door de wand kan steken. Een computerprogramma zal tellen hoeveel muggen er op de arm afkomen”, aldus Hol bij VRT Nieuws. Radboudumc kreeg ruim een miljoen van de Bill & Melinda Gates Foundation voor muggenonderzoek. Volgens de wetenschapsvoorlichter van het Radboudumc gaat het in het geval van het Lowlandsonderzoek om een project waar geen financiering voor nodig was. “Bill Gates staat hier hier los van. De onderzoeksdata zijn van het Radboudumc en zullen gepubliceerd worden in een peerreviewed wetenschappelijk tijdschrift, zoals wij altijd doen met onze onderzoeksdata.”