Insecten veroveren de supermarkt – hoe gezond is dat?
Fotografie: Isselee | Dreamstime
💨
“Er zijn goede redenen waarom je insecten weg wilt houden van je bordje eten”
“Er zijn goede redenen waarom je insecten weg wilt houden van je bordje eten”
Datum: 31 januari 2023
Gezondheid
Van onze redacteur
De EU geeft steeds meer ruimte aan de toepassing van insecten in levensmiddelen. Krekels, meelwormen en sprinkhanen mogen al worden gebruikt. Maar volgens diverse voedingsdeskundigen is het eten van insecten niet zonder risico’s. Ze wijzen er ook op dat er nog schrikbarend weinig onderzoek is gedaan naar de veiligheid. Ook het dierenwelzijn is in het geding. “Krekels worden 48 uur verhongerd voordat ze de diepvries in gaan.”
Op 23 januari 2023 werd door de EU vergunning verleend aan het Vietnamese bedrijf Cricketone voor het op de markt brengen van de door het bedrijf geproduceerde huiskrekel (Acheta domestica) voor verwerking in voedselproducten. De Vietnamese krekels zijn niet de eerste insecten die op de markt zijn toegelaten voor menselijke consumptie. In februari 2021 werd al het gebruik van de huiskrekel, de meelworm (Tenebrio molitor) en de treksprinkhaan (Locusta migratoria) goedgekeurd.
Dr. Carla Peeters, die zich bezighoudt met het herstel van chronische zieken met voeding en leefstijl, volgt de ‘eiwit-transitie’ al enige tijd. “Supermarktketens introduceerden dit jaar diverse producten op basis van insecten. Albert Heijn bracht een chocolademuffin met sprinkhaan rond Halloween. Jumbo is de eerste supermarktketen in Nederland die eetbare insectenproducten in het hele land aanbiedt. Het assortiment bestaat uit groenteburgers met ‘Buffalowormen’ van het merk Damhert. In de grotere winkels zijn ook nuggets en schnitzels te vinden waarin insecten zijn verwerkt.”
Het Rotterdamse bedrijf De Krekerij produceert zelfs al sinds 2018 ‘vleesvervangende’ producten met meelwormen en huiskrekels die ze zelf kweken. Insecten vallen officieel onder de Novel Food Regulation van de EU. Goedkeuring onder deze richtlijn vergt een strenge wetenschappelijke beoordeling van de veiligheidsrisico’s. Op dit moment lopen bij de European Food Safety Authority (EFSA) nog acht andere aanvragen voor de beoordeling van veiligheid van insectenproducten in verschillende vormen.
De productie van insecten voor menselijke consumptie past binnen de Nationale Eiwitstrategie van de overheid. Die is erop gericht de consumptie van vlees en zuivelproducten terug te dringen en deels te vervangen door insecten, omdat dit beter zou zijn voor milieu en klimaat. Zo schrijft NL-Platform, een pr-instrument van het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat de hamburgers van De Krekerij tot de duurzaamste fast foods op de planeet behoren. “Een kilogram krekelvlees gebruikt 85 procent minder voeding, 90 procent minder land en 95 procent minder water dan een kilogram biefstuk.”
Insecten worden al duizenden jaren geconsumeerd door mensen over de hele wereld, zegt Peeters. “Wereldwijd worden 2111 insectensoorten in 140 landen als eetbaar beschouwd.” Maar zij heeft grote zorgen over de risico’s van de nieuwe producten die nu op de markt worden gebracht die afkomstig zijn van gekweekte insecten. “Als ik kijk naar het rapport van de EFSA over de toelating van de producten van Cricketone, dan gaan er bij mij veel alarmbellen af. Zo zijn geen studies naar genotoxiciteit (beschadiging van het DNA) en subchronische toxiciteit verricht. Van chitine, aanwezig in het exoskelet van insecten, wordt verwacht dat ze onverteerd het lichaam zullen verlaten, maar ze kunnen wel de beschikbaarheid van mineralen beïnvloeden. Humane studies over vertering en metabolisme ontbreken.”
“De EFSA stelt verder dat consumptie van de Vietnamese krekels allergische reacties kan veroorzaken bij mensen die gevoelig zijn voor schaaldieren, huismijten en huisvliegen. Het rapport stelt ook dat is aangetoond dat chitine zowel het aangeboren als verworven immuunsysteem kan activeren waardoor ontstekingen (onder andere astma) en overgevoeligheid kunnen ontstaan. Ook kunnen allergenen (bijvoorbeeld gluten) en zware metalen vanuit het voedsel waarmee de krekels worden gevoed in het product aanwezig zijn.”
Volgens Peeters is er “ook nog weinig bekend en weinig controle over de verschillende kweekomstandigheden en productiemethoden die door de verschillende startups gebruikt worden”. Daarnaast is er aandacht nodig voor ethische aspecten, dierenwelzijn en ziektes. Krekels worden 48 uur verhongerd alvorens ze gewassen de diepvries in gaan voordat ze geslacht worden, zegt Peeters. “Dat wordt gedaan zodat hun ontlasting niet meegaat en producten kan vervuilen.”
Zij is ook bezorgd over de mogelijke schadelijke gevolgen door “de aanwezigheid van sporenvormende bacteriën (C. cereus en C. perfringens) die niet worden verwijderd door verhitting of pasteurisatie in het productieproces, mycotoxinen afkomstig uit schimmels, parasieten, nieuwe allergenen die kunnen ontstaan en stoffen die nutriënten in het lichaam weg kunnen vangen.
Ze wijst erop dat de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) aanbeveelt niet meer dan 45 gram per keer eetbaar insecteneiwit te consumeren. Voeding met producten van eetbare insecten moet verplicht minimaal 10 minuten verhit zijn geweest. Ook ten aanzien van de houdbaarheid is het belangrijk de regels te volgen. Mensen die allergisch zijn voor schaaldieren en gluten kunnen de producten beter mijden. Voor kwetsbare mensen en kinderen zijn de producten met insecteneiwit vanwege de onduidelijkheid over toxiciteit, biologische beschikbaarheid van nutriënten en metabolisme minder geschikt.
Ook voedingsdeskundige Lisa Goudzwaard, gespecialiseerd in de behandeling van histamine-intolerantie en het mestcel-activatiesyndroom (MCAS), is allerminst gerust over de veiligheid van de insectenproducten. “Huiskrekels en meelwormen bijvoorbeeld bevatten twee belangrijke allergene eiwitten: tropomyosine en arginine kinase. Deze worden ook aangetroffen in schaaldieren en huisstofmijt. Bij de goedkeuring van huiskrekels als product voor menselijke consumptie, was het bekend dat er een aantal gevallen waren van anafylactische shocks na het consumeren van deze insecten.”
Net als Peeters wijst zij op het gevaar van contaminatie door zware metalen als kwik, lood, arsenicum en cadmium. Dit is afhankelijk van het voedsel dat de insecten krijgen. “Het is bekend dat wortelgroenten veel cadmium kunnen bevatten als gevolg van bodemverontreiniging. Bij de insecten gevoed met zeewier stapelden kwik, lood en arsenicum zich op. Dit kan worden opgelost door de insecten ander voer te geven.”
Goudzwaard wijst ook op de mogelijke risico’s van chitine. “Chitine versterkt de celwanden van schimmels waardoor deze niet af te breken zijn met schimmeldodende middelen. Dat verhoogt de kans op schimmelinfecties. De schimmelinfectie candida komt nu al voor bij 3 tot 8 procent van de vrouwen in Nederland. Dat wordt toegeschreven aan het gebruik van immunosuppressieve therapieën en breedspectrum-antibiotica, waardoor de natuurlijke immuniteit afneemt, en aan glyfosaat bevattende pesticiden die bacteriedodend werken. Daarom is het aan te bevelen geen voeding met insecteneiwit te gebruiken als je darm- of vaginale klachten hebt.”
Goudzwaard adviseert mensen goed te letten op wat er op de etiketten staat van de producten die ze kopen. Maar beter nog is het volgens haar, fabrieksvoedsel helemaal te vermijden. “Wil je echt goed en gezond eten, trek daar dan voldoende tijd voor uit, kook en bak zoveel mogelijk zelf en koop daarvoor verse producten en niets uit pakjes en zakjes uit de fabriek.”
Voedingsdeskundige Mike Verest noemt in zijn nieuwsbrief Leef Bewust vier risico’s van het eten van insecten: allergieën, bacteriën, antinutriënten en pesticiden. Verest schrijft: “Er zijn goede redenen waarom je insecten weg wilt houden van je bordje eten in de zomer. Veel insecten voeden zich met ontbindend materiaal: rottend voedsel, lijken van dieren en menselijk afval dat vol met bacteriën zit. Dit is een veelvoorkomend gevaar met wild gevangen insecten. Geen probleem toch als je de insecten kweekt? Ben daar maar niet zo zeker van! Insecten moeten dan worden gekweekt in een extreem schone omgeving. Helaas houden veel insectenkwekerijen in Azië zich niet aan de hoge hygiënische normen. Lekker toch, die ‘made in China burger’?”
Hij stelt ook dat “er nog steeds heel weinig bekend is over hoe insecten ons lichaam beïnvloeden” en er is “zeer weinig onderzoek gedaan naar het gebruik van pesticiden bij het kweken van insecten”.
Verest haalt een rapport aan van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) uit 2014 waarin staat: “Pathogene (ziekteverwekkende) micro-organismen kunnen in de productieomgeving of insectenvoer aanwezig zijn en het is niet uit te sluiten dat deze bacteriën in de te consumeren, onbehandelde insecten aanwezig zijn”. Verder meldt de NVWA: “Voor zover bekend zijn er géén toxicologische onderzoeken bij mensen of proefdieren uitgevoerd met hele insecten of insecteneiwit.” Verest vraagt zich af: “Zijn wij dan straks opnieuw het grote experiment?”
Koop de nieuwste editie bij jou in de buurt, of bestel deze editie.