^DeAndereKrant

Het PBL presenteerde afgelopen woensdag in Den Haag vier scenario’s om Nederland klaar te maken voor een toekomst zonder fossiele energie in 2050, aansluitend bij de Klimaatwet. Ingrijpende maatregelen zijn nodig om “klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en grondstoffenschaarste te voorkomen of tegen te gaan”, valt te lezen in het rapport.

Het scenario ‘Groen Land’ is het meest opmerkelijk. Het PBL schat in dat er tot 2050 sprake zal zijn van een bevolkingsgroei van tussen de 0,6 en 3,4 miljoen mensen, onder andere door immigratie. Alle inwoners van Nederland moeten daarom de broekriem van hun energieverbruik aantrekken. De in 2030 op te richten ‘Rijkspuntendienst’ moet daarom ervoor zorgen dat de ingezetene binnen zijn CO2-budget – een variant op het sociaalkredietsysteem – blijft. Iets vriendelijker geformuleerd heet dat het ‘planeetpuntensysteem’.

Een ander advies is dat in 2030 een ‘nationale prijs voor de Goede Voorouder’ in het leven wordt geroepen. De als ‘vergroening’ gepresenteerde CO2-politiek, zou in dit scenario een “collectieve publieke opdracht” zijn. “In Groen Land neemt de Rijksoverheid, aangespoord door de samenleving, de lead in de verduurzaming.” In deze toekomst “staat het respecteren van ecologische grenzen bovenaan, ook als dit ten koste gaat van de vrijheid om te consumeren”. In 2040 zou er een verbod komen op het bouwen met beton, in 2045 zou “een meerderheid van de bevolking” geen vlees meer eten. En in 2040 zou al een “Parlement van de Dingen” zijn opgericht waar “niet-menselijke actoren een stem krijgen”. Na dierenrechten, krijgen dan bijvoorbeeld ook natuurgebieden rechten.

Het Rapport Verkenning 2023 staat bol van dit soort futuristische scenario’s. Alle bedacht door een tiental onderzoekers van PBL, Wageningen UR (WUR) en Deltares. Zij werkten een jaar aan deze toekomstschetsen en plankaarten. Er is haast bij geboden, maakt het document duidelijk. “Een kantelpunt was de uitspraak van de Hoge Raad in 2019 in de rechtszaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat: de ernstige bedreiging van het leven en welzijn van Nederlanders noopt tot versnelde maatregelen tegen klimaatverandering.” In 2026 adviseert een ‘Raad voor het Klimaat’ een “jaarlijks budget van planeetpunten voor iedereen”, klinkt een vergezicht, “te besteden aan leefomgevingsonvriendelijk gedrag”. Dit zou maatschappelijk de wens zijn vanwege een gehekelde “overmatige consumptie”.

Waar het futurisme van PBL-planologen ophoudt en de politieke realiteit begint, wordt niet duidelijk. Klimaatminister Rob Jetten liet deze maand al wel de ‘Wetenschappelijke Klimaatraad’ oprichten, met acht academici en voormalig ‘stikstofprofessor’ Jan Willem Erisman als voorzitter. Zij worden op 15 april officieel beëdigd en gaan, zoals het OMT, hun beleidsadvies over het klimaat geven aan de Tweede Kamer. Net als de imaginaire ‘Raad voor het Klimaat’ in het Groen Land-scenario. Hun eerste advies volgt januari 2024. In die raad zitten onder meer de oprichter van groen adviesbureau Ecofys, Kornelis Blok, een omgevingspsycholoog uit Groningen en een assistent-professor ‘long term governance’ van WUR. De ideeën sluiten aan bij wat het World Economic Forum al eerder voorstelde: CO2-spaarpuntenapp op de telefoon.

Het vroeg vastleggen van de langetermijnaanpak van “ingrijpende maatregelen” overheerst in alle PBL-scenario’s. Het woord ‘ingrijpend’ staat elf maal in het rapport vermeld. De term ‘transitie’ zelfs 76 maal. Ook bij andere scenario’s valt het dwingende karakter op. Planologen en ‘deskundigen’ willen Nederland overduidelijk naar hun hand zetten. Zo stelt het ‘Regionaal Geworteld’-scenario als mogelijkheid een Cubaanse energiesituatie voor, met een ‘regionaal energieaanbod’ met veel stook van hout, en 100 gigawatt zonne-energie op (boeren)land, dat “waar nodig nationaal wordt gecoördineerd”. In het scenario Regionaal Geworteld wordt gesproken van verschillende energieprijzen en hebben sommige “delen van Nederland regelmatig te maken met stroomuitval”. Ook zou 10 procent van het plattelandland onder water moeten voor ‘blauwgroene dooradering’ en wordt gesproken van een rem op de koopkracht, omdat het grondstoffengebruik van de Nederlandse bevolking zo omlaag zou gaan. “Door beperkte groei in koopkracht neemt het grondstoffengebruik af met 20 procent. Lokaal delen, hergebruiken, repareren en recyclen zijn belangrijk”, zo schrijven de PBL-auteurs.

Een antwoord op de vraag of Nederland wel zit te wachten op deze politiek, wordt vakkundig ontweken door Rienk Kuiper, programmaleider Ruimtelijke Ordening van PBL: “Met deze kaarten wordt inzichtelijk gemaakt welke gevolgen de verschillende keuzes kunnen hebben voor het Nederland van de toekomst”, schrijft hij in een e-mail na vragen van De Andere Krant. “Er is dus zeker geen sprake van een dwingend karakter van de scenario’s. Er valt echt iets te kiezen: welke kant wil Nederland uit?” Het heeft er echter alle schijn van dat de hoofdlijnen al zijn bepaald. Kuipers rapport Nu de koers is bepaald uit 2019 is een voorloper van de nu besproken vier scenario’s. De programmaleider stelt op zijn beurt dat Nederlanders bij verkiezingen nog steeds hun invloed kunnen uitoefenen. “Het is aan de politiek om keuzes te maken voor de komende jaren beleid en ook om zich van draagvlak te verzekeren”, stelt hij. “Met onze scenario’s willen we beleidsmakers uitdagen voorbij de komende kabinetsperiode te kijken.”