^DeAndereKrant

Defensie werpt zich graag op als vriend van de natuur. “Vleermuizen, jeneverbesstruweel en de kleine wrattenbijter: dit soort flora en fauna heeft baat bij de rustige Defensieterreinen”, staat op de website. Oefenterreinen hebben volgens de krijgsmacht een “uniek karakter” en een “hoge en bijzondere natuurwaarde”. Militaire terreinen zorgen voor “relatieve rust”, want de natuurgebieden zijn dan niet meer voor recreanten toegankelijk. Dier- en plantsoorten, insecten en de heide- en kommavlinder doen het goed op het oefenterrein, aldus Defensie.

Natuurorganisaties blijken hier heel anders over te denken. Zij willen voorkomen dat Defensie meer terrein inneemt “vanwege de oorlogsdreiging vanuit Rusland”. In Flevoland willen inwoners en natuurorganisaties beslist geen schietterrein, laagvliegende helikopters of andere militaire activiteiten waarover wordt gesproken. “De natuur in Flevoland staat, net als in de rest van Nederland, onder grote druk. Dat komt onder meer door vervuiling, verdroging, versnippering en verstoring”, zegt Yvonne de Hilster, senior medewerker omgevingsmanagement van natuurorganisatie Het Flevo-landschap. “De biodiversiteit blijft achteruitgaan, dat is onwenselijk. Natuurgebieden zijn sowieso al kwetsbaar en zouden moeten worden ontzien, maar dat is niet het geval.”

Het Flevo-Landschap diende samen met Natuur en Milieufederatie Flevoland haar zienswijze in als reactie op de plannen van Defensie. De natuurorganisaties vinden dat Defensie rekening moet houden met geluidshinder, het belang van een gezonde bodem en schoon oppervlaktewater. “Defensie heeft allerlei locaties op het oog, zoals een springlocatie, een locatie voor munitieopslag en kazernes, maar we weten niet wat er nu werkelijk waar is. Ook weten we weinig over de impact van deze activiteiten op de natuur, omdat Defensie dat niet aangeeft. Ze treden niet in contact met partijen die erbij betrokken zijn. Uiteindelijk moeten wij alles via de media vernemen”, aldus De Hilster. “Wij maken ons ondertussen zorgen om de mogelijke bodemvervuiling en de waterkwaliteit. Bij sommige activiteiten komt extra fijnstof vrij. Dat geeft schade aan de bodem en de lucht, waarom zou dat niet voor dieren gelden?” vraagt ze zich af. “Op oefenterreinen van Defensie is er sprake van dat ‘zeer zorgwekkende stoffen’ weglekken in de bodem en uiteindelijk terechtkomen in oppervlaktewater. Ook is daar sprake van pfas-verontreiniging.”

Ook de dieren zelf zijn niet gemaakt om te leven in dit soort gebieden, gelooft zij. “Bij een springlocatie zijn er op willekeurige momenten van de dag knallen te horen, waar vogels van schrikken. Ze wennen niet aan die geluiden, omdat ze zeer luid en onregelmatig zijn. Reeën gaan bijvoorbeeld op de vlucht, om in een ander gebied te gaan grazen. Met als risico dat ze de weg oplopen, waardoor het voor mens en dier gevaarlijke situaties oplevert. Kortom, natuurbescherming is niet voldoende gewaarborgd in de Defensieplannen. In de gerepresenteerde plannen lijkt op geen enkele manier rekening gehouden met nationaal en internationaal belangrijke natuurgebieden. We zien eerder het tegenovergestelde: dat juist deze gebieden in de plannen zijn opgenomen en dat dier- en plantsoorten het alsnog moeten ontgelden.” Volgens Defensie zijn het juist recreanten die voor meer schade aan de natuur zorgen. De Hilster is het daarmee niet eens. “Dat zowel mens als dier genieten, kan prima samengaan, afhankelijk van de vorm en de inrichting.” Veel defensieactiviteiten zijn volgens haar in strijd met de Flora- en Faunawet, die bijvoorbeeld zegt dat je broedende vogels niet mag verstoren. “Veel gebieden zijn een NNN of Natura 2000-gebied, regelgeving die Nederland zelf heeft ondertekend. Dit is in strijd met deze wetgeving.”

Het Geldersch Landschap & Kastelen (GLK) zit in een soortgelijke situatie. Deze organisatie maakt zich grote zorgen over het feit dat het beschermde natuurgebied Petrea in Wapenveld wordt gezien als potentiële locatie om te oefenen met zware explosieven. Ze verwijzen naar een statement op hun website. “De Veluwe is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Nederland. Juist daar is het mogelijk om tot stille en donkere kernen te komen. De Veluwe is tevens het gebied waar de natuur het meest onder druk staat als gevolg van menselijk handelen”, schrijft GLK, dat wijst op internationale afspraken om beschermde natuurgebieden te behouden en te versterken. In het bosreservaat dat Defensie op het oog heeft, leven populaties van edelherten en damherten, de boommarter, de roodborststappuit, de levendbarende hagedis en andere kwetsbare diersoorten. “GLK is van mening dat dit niet te combineren valt met een oefenlocatie voor explosieven. Bovendien dragen waarden als soortenrijkdom, schoonheid, bewegingsruimte en stilte bij aan het welbevinden van mensen.”

In het Plan Meer Ruimte voor Defensie wordt een deel van de provincie Zeeland eveneens aangewezen als oefenterrein voor laagvliegende helikopters. Potentieel gaan militaire voertuigen laag over de Deltawateren en andere Natura 2000-gebieden vliegen. Vereniging Zeeuwse Milieu­federatie (ZMF) maakte samen met Het Zeeuwse landschap en Vogelbescherming bezwaar, omdat laagvliegende helikopters een grote verstoring van (broed)vogels en zeezoogdieren veroorzaken. In een brief aan het ministerie van Defensie maken de drie organisaties hun zorgen en bezwaren kenbaar. De uitbreidingsplannen staan volgens de Zeeuwse natuurorganisaties haaks op de doelstellingen flora en fauna in Natura 2000-­gebieden, waar honderdduizenden vogels en zeezoogdieren leven, in stand te houden. “De Deltawateren hebben niet voor niets het kwaliteitslabel ‘topnatuur’ gekregen”, schrijft Ira van Harras, directeur van de Zeeuwse Milieu Federatie in een brief aan het ministerie van Defensie, mede namens Het Zeeuwse Landschap en Vogelbescherming. “Deze Natura 2000-gebieden bevatten natuurwaarden die fundamenteel zijn voor het maritieme systeem en van wezenlijk belang voor Europa.”

De structurele toename van laagvliegende helikopters van Defensie zou kunnen leiden tot permanente bedreiging van beschermde diersoorten, zo stellen natuurorganisaties uit Zeeland in een gezamenlijk statement op de website van ZMF en in hun brief aan Defensie. Ook provincie Zeeland heeft bezwaar aangetekend tegen de plannen. “Zonder vooroverleg met ons heeft ze hierbij nagenoeg dezelfde argumenten gebruikt als wij hebben gedaan. Deze gezamenlijke bezwaren onderstrepen het belang om zorgvuldig om te gaan met de natuurgebieden in onze regio”, schrijft ZMF op haar website.

Meerdere locaties die door Defensie zijn aangewezen als oefenterrein zijn eigendom van Natuurmonumenten. Ook deze stichting geeft aan geschrokken te zijn van de plannen, zo staat op de website. Een van de beoogde locaties om met explosieven te oefenen, ligt in het bosgebied tussen Loenen en Beekbergen, waar Natuurmonumenten de natuurgebieden Reeënberg en Hoeve Delle beheert. Ook heeft Defensie haar oog laten vallen op het Zwanenwater bij Callantsoog, wat een kwetsbaar en internationaal beschermd Natura 2000-gebied is. “Hier broeden jaarlijks meer dan 75 vogelsoorten en het gebied is een walhalla voor orchideeën. Ook Voornes Duin, tevens een Natura 2000-gebied, een van de meest soortenrijke natuurgebieden van Nederland, is een beoogde locatie. Meer dan de helft van alle soorten Nederlandse wilde planten komen hier voor, evenals veel vlinders, insecten en vogels”, aldus Natuurmonumenten. De natuurorganisatie noemt het “onbegrijpelijk en niet uit te leggen” dat een Natura 2000-gebied wordt aangewezen als gebied waar met explosieven wordt geoefend en stelt dat “transparantie ontbreekt”. Natuurmonumenten vindt dat vooraf onderzoek moet worden gedaan naar de consequenties van militaire activiteiten op de natuur.

Bosbelang Beekbergen Loenen, een ‘initiatief van bezorgde liefhebbers van het Bosgebied Loenen Beekbergen’, is eveneens bezorgd. “Als de plannen doorgaan, dreigt het grootste deel van het prachtige natuurgebied begrensd door de A50, Groenendaalseweg en Beekbergerweg, omgevormd te worden tot oefenterrein voor zware explosieven. Dat willen wij voorkomen”, stellen ze in een statement. Marian Heezen geeft een toelichting: “Waar Defensie gaat oefenen met zware explosieven, gaat een groot hek om dat terrein. Dat kan goed zijn voor de flora, omdat het rust brengt en het de recreatie buiten de deur houdt. Maar als je kijkt naar de impact van het oefenen met zware explosieven in gebieden met groot wild, en vogels, verstoort dat niet alleen de rust, maar het zorgt ook voor verdere versnippering van de Veluwe. Terwijl groot wild zich moet kunnen verplaatsen. Als alles met hekken is afgebakend, kan dat niet.” Ook de ecoducten, veilige natuurlijke oversteekplaatsen voor dieren, zouden in het gedrang komen. “Als in de directe omgeving een oefenterrein zou komen waar veertig weken per jaar, vijf dagen in de week zware explosies plaatsvinden, verstoort dat de rust en het natuurlijke gedrag van wild en vogels”, aldus Heezen.

De stichting vreest voor aantasting van de waterkwaliteit. “In tegenstelling tot veel andere gebieden, is onze locatie een waterwingebied van Vitens. Zware explosieven met zware metalen vergroten het risico van besmetting van ons drinkwater”, vertelt Heezen. “Om die reden is dat soort activiteiten ook wettelijk verboden in een watergebied. Wat dat betreft is het bijzonder dat Defensie dit terrein op het oog heeft, omdat het een waterwingebied betreft én een Natura 2000-gebied. En het grenst ook nog eens aan de Erebegraafplaats Loenen van Defensie zelf”.

Defensie laat weten dat niet alle natuurverenigingen tegen de uitbreidingsplannen zijn. “Het militaire gebruik gaat veelal goed samen met de aanwezige natuurwaarden. Veel militair defensieterreinen waren bovendien al militair oefenterrein voor ze de status kregen van Natura-2000 gebied.”

Meer info: