^DeAndereKrant

Klanten van de nieuwe Aldi Shop & Go in de Lange Viestraat in het centrum van Utrecht kunnen al hun boodschappen uit de winkel meenemen zonder een kassa te passeren. Zij moeten van tevoren een app installeren en bij binnenkomst een QR-code scannen. In de 500 vierkante meter grote winkel hangen 475 camera’s en sensoren die registreren welke boodschappen de klant in zijn boodschappenmand of tas stopt.

“De boodschappen kunnen tijdens het winkelen direct de tas in. De app – die gekoppeld wordt aan een betaalkaart - zorgt er vervolgens voor dat de producten bij het verlaten van de winkel worden afgerekend”, aldus Aldi. Het is officieel nog “een experiment”, jargon voor: vele zullen snel volgen.

Aldi is niet de enige die experimenteert met de kassaloze winkel. Elders in Utrecht is het bij een Albert Heijn-filiaal sinds 11 juli ook niet meer mogelijk contant te betalen. CEO Marit van Egmond van Albert Heijn liet vorig jaar in een interview met het Belgische De Tijd doorschemeren dat “het perfect denkbaar is dat je binnenkort een grote supermarkt binnenloopt, je aanmeldt met je telefoon, scant en betaalt. Zonder een fysieke kassa te passeren.” De CEO van Aldi Nederland, Jan Oostvogels, is in zijn nopjes. “Het is in lijn met de strategie om boodschappen doen zo eenvoudig mogelijk te maken, overal en voor iedereen.”

Auteur en spreker Hans van Tellingen kijkt met gemengde gevoelens naar de ontwikkelingen. “Als retaildeskundige vind ik het een grappig experiment. Ik ben dus erg benieuwd naar hoe de klanten dit ervaren. Ik zie het nog niet zo’n vaart lopen, want er is een significant deel van de maatschappij – ik schat 20 tot 30 procent - dat tegen deze ontwikkelingen is. Winkeliers willen die klandizie echt niet verliezen.”

De vrijheidsbeperkende maatregelen van de overheid hebben er bij de auteur van het boek 'Waarom stenen winkels winnen' voor gezorgd dat hij kritischer is geworden op technologie met controle-aspecten. “Ik volg dit initiatief met argusogen. Nederland is een proeftuin voor de cashless society. Waarom? In Zuid-Europa en zelfs Duitsland zijn er winkels waar je met contanten moet betalen. Wij lopen voorop. Ik vind dat de mens moet kunnen kiezen. Als bevolking moeten we er bovendien waakzaam op zijn dat financiële instellingen in samenwerking met de overheid geen invloed gaan uitoefenen op het bestedingsgedrag. Zo van: ‘Koopt u nu alweer sigaretten, mevrouw? Dat is niet goed voor u. Deze transactie is geblokkeerd’. De overheid moet zich nooit bemoeien met individuele keuzes van mensen. De afgelopen 2,5 jaar hebben aangetoond dat ze dat wel steeds meer doen.”

Van Tellingen, vroeger lid van de VVD, tegenwoordig bestuurslid van BVNL, de partij van Wybren van Haga, stelt dat de VVD “links is geworden. Ik wil vrijheid. Cash of kaart? Zelf gebruik ik beide opties naar believen.”

Stel, iemand loopt in de kassaloze Aldi en pakt een biefstuk uit het koelvak, terwijl hij zijn CO2-uitstootlimiet al heeft bereikt en de camera’s registreren dat? Oostvogels stelt dat zo’n scenario niet aan de orde is: “De privacy van klanten staat hoog in het vaandel. Als de klant heeft betaald, worden de gegevens niet onthouden”. Toch is invloed uitoefenen van overheden op de keuzes van de consument mogelijk. In Europa is er al serieus over gesproken. Tom Mutton, directeur van de Bank of England, zei vorig jaar in een symposium over digitale valuta dat het programmeren van een digitale munt een mogelijkheid is. “Wat gebeurt er als een van de deelnemers aan een transactie een beperking oplegt? Het zou een aantal sociaal gunstige resultaten kunnen opleveren, waardoor activiteiten worden voorkomen die op de een of andere manier als sociaal schadelijk worden beschouwd”, zo citeert The Telegraph hem op 25 februari 2021. Hij geeft toe dat “het een beperking kan zijn van de vrijheden van mensen”.

In het Britse Bristol werd onlangs niet voor niets een Keep it Cash Rally georganiseerd door studenten. James Harver van Students Against Tyranny waarschuwde zijn leeftijdsgenoten: “Bijna elke student gebruikt liever zijn kaart dan cash. Zo lui zijn we geworden. We zijn allemaal geïndoctrineerd om nieuwe technologische ontwikkelingen te omarmen omdat ze efficiënter zijn. Tegelijkertijd maakt die efficiency ons afhankelijker van het systeem. Wat als een dictator besluit je spaargeld te bevriezen, omdat jij het oneens met hem bent? In Libanon en China gebeurt dit gewoon. Waarom zou dat hier niet kunnen? Tegen alle studenten zeg ik: we moeten tegen tirannie vechten. Cash is vrijheid.”

Uit onderzoeken blijkt dat een meerderheid van de ­Nederlandse bevolking helemaal niet af wil van cashgeld. Ook de Nederlandsche Bank pleit voor het behoud ervan. Financieel journalist Arno Wellens schrijft in zijn blog dat hij verwacht dat de overheden onder aanvoering van de EU zich niks aan zullen trekken van deze wensen. “De Europese commissie wil dit onzalige plan er in het eerste kwartaal van 2023 doordouwen. Nu is er een website van de commissie met een vriendelijk klinkend have your say. Daar kwamen 19.257 reacties op en als we de eerste driehonderd lezen, blijkt dat letterlijk niemand voorstander is. De introductie gaat gewoon door en als duidelijk is wat een monsterlijk project het is, zit je er al heel ver in. Zo werkt Europese democratie. Precies hiervoor zou een referendum op zijn plek zijn geweest maar dat is helaas afgeschaft. Anders zou een digitale spionagemunt er nooit kunnen komen.”

Duidelijk is dat de Nederlandse regering de komst van digitaal geld zal stimuleren en het verdwijnen van cashgeld niet zal tegenhouden. Minister van Financiën Sigrid Kaag stelt dat “de introductie van de digitale euro steeds reëler wordt. Ik vind het van belang dat we in Nederland, met onze innovatie en open economie actief aan deze gedachtevorming gaan deelnemen.” Ze zegt er nog wel bij dat de digitale euro ‘een alternatief’ is. “De digitale euro zie ik als aanvulling, niet als vervanger. Consumenten kunnen met hun bestaande contante geld en bankrekeningen blijven betalen, maar krijgen met de digitale euro een alternatief.”

De kans is groot dat die ‘belofte’ in de rap veranderende wereld nog sneller zijn waarde zal verliezen dan de euro zelf. Als het erop aankomt, volgt het kabinet meestal wat van hogerhand wordt opgedragen. Het World Economic Forum (WEF), de eliteclub van Klaus Schwab in Davos, heeft in het artikel The Benefits of A Cashless Society al op 7 januari 2020 aangegeven dat “er geen weg terug meer is - wat betekent dat we een aantal risico’s onder ogen moeten zien die gepaard gaan met een cashless samenleving om daarna de voordelen ervan in te zien.”